به گزارش خبرگزاری علم و فناوری،درست در شرایطی که بناست تا نخبگی دانش آموزان و دانشجویان و المپیادی ها به بار بنشیند و در مسیر شکوفایی کشور و رفع چالش‌ها قرار گیرد، به یک‌باره جلای وطن کرده و مهاجرت می‌کنند تا توانمندی‌هایشان در سرزمینی دیگر به کار گرفته شود. براساس آمار ، ۳۷ درصد از دارندگان مدال المپیاد‌های دانش‌آموزشی در بازده زمانی دهه ۸۰ تا ۹۰ مهاجرت کردند. همچنین ایران در سه سال گذشته با مهاجرت ۴هزار پزشک و ۳۰۰هزار فارغ‌التحصیل فوق لیسانس و دکترا مواجه بوده‌است، نخبگانی که نهاد‌های متولی، برای ماندگار شدنشان برنامه‌ای ندارند و برخی مافیا‌های شکل گرفته در صنعت و تولید برای حفظ منافعشان، به این مغزها اجازه حضور و فعالیت نمی‌دهند؛ چراکه نخبگانی شدن فضای صنعت می‌تواند به شفافیت و ممانعت از هدر‌رفت منابع بینجامد و این مسئله منافع برخی را به خطر می‌اندازد. منتهی در چند ماه اخیر مهاجرت نخبگان رنگ و بوی جدیدی پیدا کرده است. اگر تا دیروز، کمبود امکانات و بی توجهی مسئولان و نبود بستر رشد مناسب و شغل مناسب و درآمد مکفی بهانه هایی بودند برای فرار نخبگان، این روزها قطعی های مکرر اینترنت نه تنها کسب و کار میلیون ها ایرانی را فلج کرده است که حتی انگیزه ای شده برای تشدید مهاجرت جوانان و نخبگان ایرانی. بر اساس اعلام نت بلاکس طی مدت چند ماهه اخیر حدود 20 تا 30 درصد از ظرفیت اینترنتی کشور با اختلالات مواجه شده است. این حجم یعنی حدود یک‌پنجم اینترنت کل کشور. بدون تردید این اختلال صدها میلیون دلار و شاید میلیاردها دلار خسارت به کسب و کار مردم وارد کرده است. از سویی متاسفانه دراثر غفلت برخی افراد و جریانات این رقبای منطقه‌ای ایران هستند که از حفره‌های موجود سوءاستفاده می‌کنند. بر اساس اخبار مستند، امارات برنامه‌ریزی‌های گسترده‌ای صورت داده است تا فعالان حوزه برنامه‌نویسی و صاحبان استارتاپ و مشاغل آنلاین ایران را جذب کند. دانشجو و فعال کسب و کار ایرانی زمانیکه می‌بیند در ایران مسوولان به دنبال طرح صیانت و محدودسازی فضای کسب و کار هستند، طبیعی است که به این فراخوان‌ها پاسخ مثبت بدهند.
مهاجرت هیات علمی ها
در همین زمینه استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره مشکلاتی که در حوزه علم و فناوری کشور وجود دارد، گفت: در حال حاضر بررسی‌ها حاکی از این است که سرعت رشد علم در کشور کمی کمتر و برعکس تعداد خروج نخبه‌ها زیادتر شده است، تا جایی که مهاجرت به هیئت علمی‌ها نیز رسیده است. نخبگی به سن ارتباطی ندارد، این‌ها نیروهای متخصص علمی هستند. ببینید «اینشتین» را در چه سنی آمریکا از آلمان جذب می‌کند؟ پس نخبگی به سن نیست؛ حتی اگر نیروی ۷۰-۸۰ ساله ما را بگیرند، آنها برنده شده‌اند.
دکتر محمد عبدالهی با تاکید بر ضرورت نظارت بر سرعت اینترنت از آن به عنوان عاملی گفت: عنوان می‌شود که یک روز تعطیلی و قطع اینترنت، فلان قدر دلار برای اقتصاد ضرر داشته است؛ ولی من می‌گویم این مقدار را ضربدر ۱۰ کنید، قطع اینترنت این مقدار ضرر برای ما دانشگاهیان دارد. غرامت هر روزی که برای هدایت دانشجویان و ... از دست می‌دهیم را نیز باید حساب کرد؛ این غرامت خیلی زیاد است.
وی اظهار کرد: همه این مشکلات به مهاجرت نخبگان دامن می‌زند، وقتی سرعت اینترنت پایین است و من ِ محقق را مشغول حواشی می‌کنند؛ منِ محقق مهاجرت می‌کنم که بتوانم کار علمی خود را انجام دهم و حرف علمی بزنم.
عضو هیئت مدیره آکادمی علوم جهان اسلام تاکید کرد: قطع کردن اینترنت حتی به اندازه یک ربع یا نیم ساعت هم صدمه‌ای که به این کشور می‌زند، بسیار بسیار زیاد است. مثل این که مریضی موقع جراحی به اکسیژن نیاز داشته باشد و ما این سرعت اکسیژن را پایین بیاوریم. وقتی سرعت اکسیژن در زمان جراحی پایین بیاید، مغز آسیب می‌بیند و بعدها می‌بینیم که بیمار دچار عارضه جبران ناپذیر شده است. قطع کردن اینترنت مثل این است که ماهی را از دریا بگیریم و بگذاریم کمی بی‌اکسیژنی تجربه کند و بعد آن را به آب برگردانیم. این ماهی زنده می‌ماند؛ اما دچار آسیب جبران ناپذیر می‌شود.
وی با بیان اینکه «ما نه تنها در اینترنت، بلکه باید در تمام چیزهایی که مقتضای روز است، قوی شویم، نه اینکه آن را تعطیل کنیم!»، ادامه داد: سایت‌های اطلاع‌رسانی و شبکه‌های اجتماعی به علم کمک زیادی می‌کنند.
«خطر مهاجرت نخبه‌های این بخش جدی‌تر از گذشته وجود دارد.» این جمله نیز یکی دیگر از اظهار نظرهای مطرح شده در مورد ارتباط نابسمان وضعیت اینترنت با خروج نخبگان است. اظهار نظری از سوی عضو هیات‌مدیره اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی که البته امیدوار است این شرایط ادامه پیدا نکند: «بعید می‌دانم به قبل برگردد، با حرف‌هایی که شنیده می‌شود دور از ذهن است شرایط خوبی در پیش داشته باشیم.» به گفته «الفت‌نسب» با طرح شدن طرح صیانت بسیاری از جوانان فعال این عرصه تصور کردند دیگر نمی‌توانند فعالیت موثری داشته باشند. «با گفتن از طرح صیانت هزینه‌ها هم بالا رفت. در کنار همه این عوامل مشوق‌های کشورهای دیگر هم به این مساله دامن زد تا شاهد مهاجرت نخبه‌ها باشیم.»
قطع اینترنت ؛چالش استارتاپها
در سالی که گذشت مرکز آمار ایران از ۱۱ میلیون نفری گفت که از طریق کسب‌وکار مجازی درآمد داشتند. آماری که حکایتگر این مساله بود که حدود ۹ میلیون از این افراد اینستاگرام را محل کسب خود انتخاب کرده‌اند. این رقم یعنی چیزی حدود ۸۳ درصد جمعیت ۱۱ میلیون نفری.
این رقم یعنی چیزی حدود ۸۳ درصد جمعیت ۱۱ میلیون نفری. مراجع معتبر هم از ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار فروشنده اینترنتی در ایران خبر دادند. البته حدود ۵۰ هزار فروشنده در سایت‌های فروش در حال فعالیت‌اند. شبکه‌های اجتماعی هم بستر بیش از ۲۰۰ هزار فروشنده‌اند که با ارائه کالا و خدمات کسب درآمد می‌کنند.
اینستاگرام و واتس‌آپ از دسترس خارج شدند؛ آخرین شبکه‌های اجتماعی فعال در ایران. موضوعی که نت‌بلاکس بر آن صحه می‌گذارد. این سازمان غیردولتی ناظر بر اینترنت در جهان، خسارت این قطعی را حدود ۱.۵ میلیون دلار برای هر ساعت برآورد کرده است.
کسب‌وکارهایی که موضوع فیلترینگ و قطعی اینترنت آنها را با چالش‌های جدی روبه‌رو کرده است. چالشی که استارت‌آپ‌ها هم از آن در امان نمانده‌اند. ۵۰۰ میلیارد تومان زیان، رقمی است که نایب رئیس کمیسیون اینترنت سازمان نظام صنفی رایانه‌ای تهران از آن سخن به میان آورده.
اصناف هم می نالند!
«اختلال در اینترنت از چند منظر در زمینه‌های مختلف آسیب‌هایی را به دنبال داشته است.» به گفته رئیس سازمان نظام صنفی رایانه‌ای یکی از مهم‌ترین نتایج فیلترینگ واتس‌آپ و اینستاگرام آسیب‌دیدن کسب‌وکارهای خرد است. «حسین اسلامی» در گفت و گو با خبرنگار علم و فناروری با ذکر اینکه برخی از آسیب‌های اختلال اینترنت، فنی است گفت: «اسکایپ وواتساپ … دچار اختلالاتی شده‌اند، البته گزارش‌هایی هم به مراجع ارسال کرده‌ایم.»
شاید هیچ وقت!
آمار دقیقی از خسارات وارد به کسب‌وکارهای مجازی در دست نیست! مساله‌ای که به‌زعم یکی از اعضای هیأت‌مدیره اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی برمی‌گردد به ساماندهی نشدن این مشاغل طی همه این سال‌ها. به گفته «رضا الفت‌نسب» تعداد کسب‌وکارهای شاغل در فضای مجازی متغییر است. «آمار از ۴۰۰ هزار کسب‌وکار تا ۲ هزار و ۵۰۰ کسب‌وکار برآورد شده است.»
به گفته «الفت‌نسب» تعدادی از کسب‌وکارها از اینستاگرام صرفا برای تبلیغات بهره می‌برند. اگرچه کسب‌وکارهایی هم وجود دارند که صفر تا صد فعالیت‌شان در این فضا شکل گرفته است. «درآمد این کسب‌وکارها با وضعیت فعلی اینترنت تقریبا نزدیک به صفر شده است.»
قبلا از محبوبیت اینستاگرام، تلگرام محل کسب‌وکارهایی بودند که با فیلترینگ به اینستاگرام کوچ کردند. به باور عضو هیأت‌مدیره اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی کوچ از پلتفرمی به پلتفرم دیگری به همین سادگی نیست. «یک‌شبه این اتفاق نمی‌تواند، بیفتد. اینکه گفته شود کسب‌وکار خودشان را بر محیطی که پایبند قانون جمهوری اسلامی ایران نیست، برنامه‌ریزی نکنند، راهکار درستی نیست و جواب نمی‌دهد.»
به اعتقاد او برای این انتقال در گام نخست باید زیرساخت‌ها مهیا شوند. «الفت‌نسب» معتقد است باید کمک کرد تا بخش خصوصی واقعی، پلتفرمی را به این منظور راه‌اندازی کنند. «به این منظور باید زیرساخت‌ها مهیا شوند. مسائل قانونی هم باید حل و فصل شده باشند. به عنوان مثال مالک محتوای منتشر شده خود فرد باشد نه پلتفرم. درواقع باید تمهیداتی اندیشیده شود تا چالش‌های امروزی کسب‌وکارهای مجازی تکرار نشوند.»
اساتیدی که زودتر از دانشجویان می روند
روی دیگر سکه مهاجرت نخبگان اساتیدی هستند که به جای تشویق نخبگان به ساختن میهن و امیدوار کردن آنها به آینده، نخبگان کشور را به رفتن تشویق می‌کنند؛ اقدامی که رهبر انقلاب از آن به خیانت و دشمنی با کشور تعبیر می‌کنند. مهاجرت نخبگان یا فرار مغزها یکی از چالش‌هایی است که سال‌هاست کشورمان با آن درگیر است. براساس آمار‌های سالنامه مهاجرتی ایران درسال ۱۴۰۰، رشد مهاجرت نخبگان از ایران از حدود ۲۰ هزار نفر در سال ۲۰۰۰ به رقم ۶۰ هزار نفر در سال ۲۰۱۸ رسیده‌است. همچنین آمار سال ۲۰۲۰ نشان می‌دهد رتبه مهاجرفرستی از کشور ۵۴ از بین ۲۳۲ کشور در جهان بوده‌است. این آمار زمانی زنگ خطر جدی را به صدا در می‌آورد که بیانگر رتبه ۱۹ ایران در دانشجوفرستی در بین کشورهای مورد بررسی است. رضا عامری، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با اشاره به آمار و ارقام مهاجرت نخبگان در گفت و گو با خبرنگار علم و فناوری در کشور می‌گوید: «۳۷ درصد از دارندگان مدال المپیاد‌های دانش‌آموزشی در بازده زمانی دهه ۸۰ تا ۹۰ مهاجرت کردند.»
این استاد دانشگاه وقتی می‌خواهد دلایل خروج نخبگان را از کشور مورد واکاوی قرار دهد، عملکرد بد دستگاه‌های متولی امور نخبگان را در رأس دلایل مهاجرت نخبگان قرار داده و می‌گوید: «کاش چنین ارگان‌هایی را نداشتیم. به عنوان مثال المپیاد‌های دانش‌آموزی که برای شناسایی نخبگان و تشکیل سازمان نخبگان برگزار می‌شود به نظر پروسه ناقصی است. برای شناسایی نخبگان سرمایه‌گذاری می‌کنیم و آنها را آموزش می‌دهیم و آماده تولید علم می‌کنیم، اما برای مهم‌ترین بخش که استفاده از نخبگان در توسعه علمی، فناوری و رفع مسائل و معضلات کشور است برنامه‌ریزی مطلوبی نداریم.»
خبرنگار:منیره چگینی/
زمان انتشار: شنبه ۱۰ دی ۱۴۰۱ - ۱۲:۵۵:۰۰
شناسه خبر: 103025