خانه‌اش در گوشه‌ی دنجی از شهر قرار دارد. منزلی چند طبقه که وقتی از پله‌ها بالا می‌روی و به طبقه اول می‌رسی با صحنه جالبی مواجه می‌شوی. درخت انگور بزرگی گنبد زیبایی بر فراز بهارخواب طبقه اول و بالکن سایر طبقات ساخته است. تعجبم از این بود که درخت به این بزرگی طبقه بالا؟! بعد که خوب دقت کردم متوجه شدم که به طرز هنرمندانه‌ای درخت کاشته شده در پارکینگ طبقه همکف به طبقات بالا انتقال داده شده و به قول صاحبخانه آب و خاکش از پایین و نورش از بالا تأمین می‌شود! وقتی ظرافت و هنرمندی کار را دیدم حساب کار دستم آمد که با چه فرد هنرمند و خوش ذوقی طرفم! طبقه اول خانه یک پژوهشگاه است. دو اتاق برای مخزن کتاب و یک سالن با چند کامپیوتر و میز و صندلی و وسایل مطالعه. اینجا منزل یک استاد و پژوهشگر بزرگ است که طبقه اول را برای پژوهش و مطالعه خودش و سایر علاقمندان اختصاص داده است.

دکتر محمد ابراهیم مالمیر استاد دانشگاه رازی کرمانشاه، در حال حاضر تدریس می‌کند، معاون فرهنگی خانه نخبگان بسیج و عضو شورای پژوهش اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان است. روزهای ابتدایی شهریور ماه بود که خبری در رسانه‌ها منتشر شد. شاید اولین بار ایرنا بود که خبر را منتشر کرد و تیتر زد: یک کرمانشاهی خادم نمونه بین المللی فرهنگ رضوی شد. جالبتر آن‌که این افتخار نصیب سه ایرانی شد. آیت‌الله امامی کاشانی، آیت الله ری‌شهری و دکتر مالمیر. این موضوع موجب شد تا تصمیم بگیرم به منزل ایشان بروم و با فعالیت‌ها و شخصیتش آشنا شوم و دلیل کسب این افتخار را بپرسم. اما در این میان مطالبی شنیدم و چیزهایی دیدم که بسیار شگفت‌آورتر و شنیدنی‌تر از آن موضوعی بود که برایش رفته بودم.

آقای دکتر به عنوان اولین سؤال لطفاً معرفی کوتاهی از خودتان و زمینه‌های کاری و تخصصی‌تان داشته باشید.

بنده محمد ابراهیم مالمیر هستم. دو مدرک دکتری ادبیات فارسی و تحصیلات حوزوی دارم و حدود 25 سال است به عنوان عضو هیئت علمی دانشگاه رازی کرمانشاه مشغول تدریس هستم. سال‌هاست بر اساس تخصص و علایقم در حوزه فرهنگ رضوی، فرهنگ بومی استان کرمانشاه، ادبیات عرفانی، فرقه شناسی و علوم دینی کار و فعالیت می‌کنم.

اشاره کردید که در زمینه فرهنگ رضوی کار کرده‌اید. به طور طبیعی این کارها و تلاش‌های علمی بایستی دلیل انتخاب شما به عنوان خادم نمونه بین المللی فرهنگ رضوی باشد. اگر این طور است، لطفاً آن را تشریح بفرمایید.

بله، همین‌طور است. بنده چندین کار در حوزه فرهنگ رضوی تقدیم درگاه مقدس آن امام همام نموده‌ام که امیدوارم مقبول نظر ایشان واقع گردد. سعی کرده‌ام که پژوهش‌های متعددی در حوزه‌های ابعاد فردی و اجتماعی شخصیت امام رضا(ع) و سیمای رضوی به انجام برسانم.

تا کنون چهار کتاب در این زمینه چاپ کرده‌ام. کتاب «ایجاج الاحزان فی وفات غریب خراسان» به عنوان کتاب سال فرهنگ رضوی انتخاب شد. سه کتاب دیگر عبارتند از: «قبسة العجلان فی وفات غریب خراسان»، «ثمینة الاشعار عن ثامن الائمة الاطهار» (دیوان اشعار امام رضا (ع)) و النور لاهوتی فی الانسان ملکوتی.

بازهم در همین راستا سه مجموعه حدیث از امام رضا(ع) آماده چاپ دارم. 40 مقاله پژوهشی در رابطه با امام هشتم کار کرده‌ام و هشت جلد مجموعه مقالات را ویراستاری و به شکل نفیس به چاپ رسانده‌ام که جلد اول این مجموعه تحت عنوان «کأس جنان» هم یکبار به عنوان کتاب سال فرهنگ رضوی انتخاب شده است.

در این سال‌ها سعی کرده‌ام دو دانشگاه رازی کرمانشاه و آزاد واحد تویسرکان را به عنوان قطب‌های رضوی پژوهی معرفی کنم. به طوری که تا کنون بیش از 40 پایان نامه در مقاطع ارشد و دکتری با موضوع شخصیت امام رضا(ع) در آیینه ادب فارسی عنوان بندی شده و با دانشجویان کار کرده‌ایم.

همچنین در ادامه فعالیت‌های علمی در حوزه رضوی تا کنون 14 همایش را به عنوان دبیر علمی با موضوع شخصیت امام رضا(ع) برگزار کرده‌ام. بنابراین مجموعه این تلاش‌ها موجب شد که به فضل الهی و عنایت امام هشتم امسال از سوی مجمع جهانی رضوی جزو هفت خادم نمونه بین المللی فرهنگ رضوی قرار بگیرم. چهار نفر از این خادمین، خارجی و از کشورهای آمریکا، مالزی، پاکستان و اندونزی بودند. از ایران نیز بنده در کنار آیات امامی کاشانی و ری شهری معرفی شدم.

خب پس از توضیحات کامل شما، مایلم برای تنوع در صحبت قدری راجع به پژوهشگاه شخصی شما که الان در آن هستیم توضیح بفرمایید که اصولاً اینجا برای چه کاری است و چه بهره‌برداری از آن می‌شود؟

با توجه به دغدغه‌های ذهنی که داشتم حدود 15 سال پیش به فکر تأسیس یک پژوهشکده افتادم و مؤسسه شیفتگان کمال را به طور رسمی به ثبت رساندم. در این سال‌ها یک برنامه‌ریزی استراتژیک انجام دادیم. پنج سال اول را یکسره به پژوهش‌های زیربنایی و فراهم سازی مواد لازم اختصاص دادیم. به طوری که به عنوان نمونه برای اولین بار در کشور تمام فرهنگ‌های زبان فارسی در مؤسسه ما تایپ شد. به همین ترتیب تمام فرهنگ‌های عربی، اسلامی، اصطلاحات عرفانی و... را تایپ و به نسخه دیجیتال تبدیل نمودیم و امروز این گنجینه را برای استفاده در اختیار داریم.

اما پس از این مرحله، همت خود را بر تصحیح متون گذاردیم. در حال حاضر با یاری خداوند متعال حدود 400 کتاب ارزشمند آماده چاپ داریم. زمینه این کتاب‌ها عمدتاً در حوزه‌های ادبیات، عرفان، ولایت، اهل بیت و... است.

آیا می‌توانید نمونه‌هایی از این کتب را ذکر بفرمایید؟

بله، به عنوان نمونه 83 اثر از یک عارف بزرگ به نام میر سید علی همدانی تهیه کرده‌ایم. وی یکی از دو عارف شاخص شیعه ولایی در طول تاریخ است. 30 تا 40 اثر در حوزه ادبیات عرب، شش کتاب از علمای اهل سنت در خصوص مدح و منقبت اهل بیت، 33 اثر از کاشانی، 12 اثر از سید حسن گیسو دراز و... نمونه‌هایی از کارهای بنده است که در این مؤسسه انجام شده و آماده چاپ است.

مراحل پی در پی برنامه و کار مؤسسه را توضیح می‌دادید. لطفاً ادامه دهید.

مرحله بعدی کار عبارت بود از جمع‌آوری نسخ خطی کتاب‌های مهم از سراسر جهان. می‌توانم با افتخار اعلام کنم که در شرایط فعلی بالغ بر 70 هزار عنوان نسخه کتاب خطی در مجموعه ما موجود است که بسیاری از آنها در چندین جلد یا مجلد هستند. همه این کتاب‌ها در حوزه‌های مذهب، ادبیات، شعر، تفسیر، عرفان، حدیث و... است.

این حجم عظیم از نسخ خطی از کجا و چگونه تهیه شده است؟

برای انجام این کار شخص بنده به اقصی نقاط جهان سفر و مراجعه کرده‌ام. در یک نمونه از مؤسسه کاشف القطاء عراق هشت هزار نسخه خطی و از مؤسسه میکروفیلم نور در هندوستان سه هزار نسخه تهیه کرده‌ام.به همین سان به رم و واتیکان در ایتالیا، تاجیکستان، ترکمنستان، ترکیه و... مراجعه و کتاب‌‌ها را تهیه نموده‌ام.

آیا اصل این کتاب‌ها را تهیه کرده و به ایران آورده‌اید؟

خیر، چنین کاری امکان‌پذیر نیست. ما نسخه دیجیتال و تصاویر صفحات این کتاب‌ها را تهیه کرده و در مؤسسه قرار داده‌ایم. ضمناً ارتباط و پیوند پیوسته و مداوم ما با تمام مراکز نگهداری نسخ خطی در ایران و جهان برقرار است.

به طور کلی اعم از نسخ خطی و غیر خطی و دیجیتال و فیزیکی، چه مقدار کتاب و در چه موضوعاتی اینجا نگهداری می‌شود؟

مجموعه کتابخانه دیجیتال ما شامل میلیون‌ها عنوان کتاب است. به طوری که این مؤسسه می‌تواند پژوهشگران تخصصی را از هر کتابخانه‌ای در جهان بی‌نیاز سازد. البته نه در جنبه‌ تخصص‌های دانشگاهی اصطلاحاً ساینسیفیک و مدرن، بلکه در زمینه‌های ادبیات، عرفان، دین، تاریخ ایران، تاریخ اسلام، کتب معتبر قدیمی، علوم قرآنی، تمام تفاسیر شیعه و سنی و...

اما در بخش کتابخانه فیزیکی طبیعتاً حجم تعداد کتاب‌ها بسیار کمتر است. اما بسیاری از آنها یا اصولاً در کشور وجود ندارد و به طور انحصاری ما آنها را تهیه کرده‌ و در اختیار داریم یا دارای تعداد معدودی در حد دو یا سه نسخه در کل کشور هستند.

پژوهشکده‌ای با این توانمندی، در منزل شخصی شما قرار دارد. به لحاظ پشتیبانی مالی و نیروی انسانی چگونه اداره می‌شود؟ لطفاً در صورت امکان از ساختار اداری مؤسسه بفرمائید.

این‌جا کاملاً شخصی است. فقط با هزینه‌های خود بنده اداره می‌شود. کار انتفاعی‌ای هم صورت نمی‌دهیم که درآمدی داشته باشیم. تا پیش از این هشت نفر کارمند داشتیم. اما مضیقه‌های مالی ایجاب نمود که الان فقط دو نفر کارمند داشته باشیم به اضافه اعضای خانواده‌ام که در اداره امور این مرکز و انجام پژوهش‌ها بنده را یاری می‌دهند.

در ضمن صحبت‌هایتان اشاره داشتید که پژوهشگران خاصی می‌توانند از امکانات مؤسسه شما استفاده کنند. در صورت امکان شرایط استفاده و خدمات را تشریح بفرمایید.

همانطور که عرض کردم اینجا کتابخانه فیزیکی، کتابخانه دیجیتال، کامپیوتر و محل مطالعه تعبیه شده است. تمام اساتید حوزه و دانشگاه و پژوهشگرانی که به طور ویژه و در سطوح بالا در حوزه‌های ذکر شده کار می‌کنند می‌توانند به طور کاملاً رایگان از این امکانات استفاده نمایند.

در واقع مؤسسه شیفتگان کمال فقط در بخش کتابخانه و گردآوری منابع فعالیت می‌کند؟

خیر، کار اصلی ما پژوهش است.علاوه بر حوزه فرهنگ رضوی که تشریح کردم در بسیاری از زمینه‌های دیگر هم مشغول پژوهش هستیم.

لطفاً این زمینه‌ها را توضیح دهید.

اگر بخواهم نمونه‌هایی را ذکر کنم در ابتدا بایستی به جرأت ادعا کنم که اینجا قطب فرقه پژوهی کشور است. به طوری که بنده در حوزه شناخت آیین یاری (یارسان یا اهل حق) چهره بین المللی هستم. از طرفی در بحث نقد عرفان حلقه بسیار فعال و به روز هستیم. در بحث تاریخ تحلیلی فرق عرفانی و تصوف استان کرمانشاه به شرح احوال پنج گروه شاخص پرداخته‌ایم.

از سوی دیگر در بحث ادبیات کرمانشاه کارهای بزرگی انجام داده‌ایم. رهبر معظم انقلاب در جریان سفر سال 89 به کرمانشاه، در جلسه با نخبگان استان فرمودند که متأسفانه آثار بزرگان ادب و معرفت و کمال خطه کرمانشاه معرفی و گردآوری نشده است. بنده به رسم لبیک به ندای رهبری 25 عنوان فاخر از ادبیات گمشده کرمانشاه را جمع آوری و تدوین کردم که تا کنون 11 عنوان آن به صورت نفیس به چاپ رسیده است. 14 عنوان دیگر هم به طور کامل آماده چاپ است. مجموعه این 25 جلد سهم عظیمی برای کرمانشاه در ادبیات کشور ایجاد می‌کند که جای بحث مفصل دارد.

در رابطه با این مجموعه نفیس مصاحبه مفصل و جداگانه‌ای با استاد مالمیر در دست انجام و انتشار است که به زودی در خبرگزاری علم و فناوری کرمانشاه منتشر خواهد شد.

با این وصف آیا تا به حال مراجع رسمی شما را برای تحقیقات سازمان یافته با هدف مشخص ترغیب نموده‌اند؟ یا شما بر مبنای علایق شخصی کار علمی انجام می‌دهید؟

اتفاقاً همین موضوع یکی از چالش‌های اساسی کار ما است. این حرف درستی است که بایستی از مؤسسه ما خواسته می‌شد که با توجه به زمینه‌های تخصصی‌اش در موضوعات مورد نیاز نظام برای رسیدن به اهداف مشخص مثلاً شناخت فِرَق یا عرفان‌ها بپردازیم. اما تا کنون کسی چیزی از ما نخواسته است. در مقابل در جاهای دیگری از کشور برای شناخت فرقه‌ها و حلقه‌های عرفانی کتاب‌های کم حجم با محتوای ضعیف چاپ می‌شود که عموماً به جای شناخت این فرقه‌ها به دشنام و معرفی سطحی آنها پرداخته‌اند.

اگر اجازه بدهید در پایان برگردیم به استان کرمانشاه، خدماتتان به حوزه ادبیات کرمانشاه و پاسخ به ندای رهبری بماند برای مصاحبه بعدی، اما به عنوان یک استاد دانشگاه که دغدغه فرهنگ بومی دارد چه کار دیگری برای فرهنگ استان انجام داده‌اید یا از شما خواسته شده که انجام دهید؟

علاوه بر آن کاری که اشاره کردید، قبلاً هم ذکر کردم که فرقه‌های تصوف و عرفان استان را بررسی و کار کرده‌ام. نکته مهم دیگر آن است که بنده موفق شدم مکتب ادبی استان کرمانشاه را در هر دو انجمن ادبیات فارسی کشور ثبت کنم و به این ترتیب به این مکتب رسمیت بخشیده شد.

اما به عنوان یک استاد دانشگاه می‌خواهم یک دغدغه و گلایه را مطرح کنم. در کشور ما یک مشکل مهم وجود دارد. دانشگاه‌ها آنچنان که بایسته و شایسته است در خدمت نظام و مردم نیستند. سیستم طوری طراحی شده که تولید علم قابل طرح در مجلات بین المللی محور و هدف است. همین محور منجر به ارتقای علمی اساتید می‌شود بدون توجه به این که این علم چه کاربردی برای کشور دارد و آیا اصولاً مسأله نظام و مردم هست یا نه! به عنوان نمونه بنده در گروه ادبیات فارسی دانشگاه رازی به یاد ندارم که این گروه خدمتی به استان کرمانشاه و ادبیات آن کرده باشد. در حالی که آنجا باید قطب کرمانشاه پژوهی باشد. این موضوع در استان کرمانشاه بسیار مبتلابه و گریبانگیر است. حتی در حوزه‌های دیگر مثل دفاع مقدس هم مظلوم و ناشناخته مانده‌ایم. به همین سان در سایر کمالات هم ناشناخته مانده‌ایم و لازم است مردم و عقل سلیم جامعه در این باب چاره‌ای بیاندیشند.

به عنوان سؤال آخر، گفتید که به تازگی به عنوان معاون فرهنگی خانه نخبگان بسیج استان انتخاب شده‌اید. با توجه به پتانسیل بسیج برای آنجا چه برنامه‌ای دارید؟

برای قسمت فرهنگی خانه نخبگان بسیج چارت تشکیلاتی و اجرایی و همینطور مهندسی نقشه راه ترسیم نموده‌ام و به زودی فعالیت جدی را آغاز خواهیم نمود. هدف‌گذاری بنده این است که اولاً موضوع بایستی کارهای فرهنگی بر زمین مانده باشد و کار تکراری نکنیم. دوماً برنامه اجرای کارها به صورت پازلی تهیه شود. هر قسمت از این پازل برای اقدام یک نهاد، انجمن یا سازمان فرهنگی اعم از دولتی، عمومی، مردم نهاد و... تهیه شود. خانه نخبگان بایستی دو نقش را ایفا نماید اولاً نقش طراح پازل‌ها برای هماهنگی را ایفا نماید. ثانیاً در اجرای هر بخش با کار بسیجی‌وار سازمان مربوطه را یاری نماید.

انتهای پیام/ سعید سعیدی