به گزارش خبرگزاری علم وفناوری؛ عبارت فناوري نانو اولين بار توسط اريك دركسلر در سال 1986 در كتابي از وي با عنوان موتورهاي آفرينش بسط داده شد. فناوري نانو واژهاي است كلي كه به تمام فناوري‌هاي پيشرفته در عرصه كار با مقياس نانو اطلاق مي‌شود.

موسسه بين‌المللي نانو تكنولوژي تعريفي را براي فناوري نانو ارايه مي‌دهد كه در برگيرنده ویژگي‌هاي زير مي‌باشد:

• توسعه فناوري و تحقيقات در سطوح اتمي، مولكولي و يا ماكرومولكولي در مقياس اندازهاي 1 تا 100 نانومتر؛
• خلق و استفاده از ساختارها و ابزار و سيستم‌هايي كه به خاطر اندازه كوچك يا حد ميانه آن‌ها، خواص و عملكرد نويني دارند؛
• توانايي كنترل يا دستكاري در سطوح اتمي.

به نقل از پژوهش یزدان نقدی و همکارانش، با در نظر گرفتن تأمين مالي تحقيقات فناوري نانو در بين مناطق مختلف جهان، تفاوت هايي وجود دارد. در اروپا سرمايه‌گذاران خصوصي بعد از مؤسسات دولتي در جايگاه دوم هستند. در ژاپن و ايالات متحده تقريباً بين بخش خصوصي و دولتي تعادل برقرار است و هر دو به طور مساوي به سرمايه‌گذاري در حوزه فناوري نانو پرداخته‌اند. سرمايه گذاري بخش خصوصي اروپا در اين حوزه اندك است. به عبارت ديگر سرمايه‌گذاري دولت‌هاي اروپايي در فناوري نانو در سطح جهان قابل توجه بوده و اين امر نشان دهنده توجه دولت‌هاي كشورهاي اروپايي به فرصت‌هاي جديد در اين فناوري است و آن‌ها به سرعت وارد مسابقه نانو شده اند.

در اين رابطه بايد به خاطر داشت كه تحقيقات فناوري نانو در اروپا بر كاربردهاي صلح آميز فناوري نانو تمركز دارد، در حالي كه در آمريكا سهم بالايي از بودجه عمومي فناوري نانو صرف كاربردهاي نظامي اين فناوري مي‌شود. جنبه مثبت ديگر تأمين مالي فناوري نانو از طريق دولت، بعد اجتماعي آن است؛ فناوري نانو تأثير مثبت بر توسعه اقتصادي دارد و تنها از اين بعد است كه افراد جامعه در قالب مصرف‌كنندگان، گروه‌هاي فشار و مؤسسات تدوين مقررات از فناوري نانو حمايت خواهند كرد.

اگر مسائل زيست محيطي و اجتماعي فناوري نانو مدنظر قرار گيرد و انتظارات جامعه از اين فناوري برآورده گردد، فناوري نانو تأثير اقتصادي مثبتي خواهد داشت. لذا در اين زمينه حجم بازار شاخص مناسبي براي ارزيابي اهميت اقتصادي آن به شمار مي‌رود؛ بطوري كه در صورت موفقيت فناوري نانو، اين فناوري بطور قابل توجهي عملكرد بسياري از محصولات را بهبود بخشيده، يا محصولات كاملاً جديدي را توليد مي كند.

رشد اقتصادی تحت تاثیر فناوری نانو، چرا و چگونه؟

نظريه رشد اقتصادي ريشه‌هاي عميق دارد كه عمري برابر عمر اقتصاد مي‌باشد. اقتصاددانان كلاسيك از آدام اسميت و تا حداقل مارشال، رشد اقتصادي را به اين مفهوم كه به عوامل اقتصادي به خصوص پس انداز، كارايي و استهلاك بستگي دارد، درون‌زا در نظر مي‌گرفتند. اين نظر در مورد رشد به وسيله هارود – دومار در يك معادله ساده خلاصه شد تا سولو يك الگوي جديد ارايه دهد و نشان دهد كه رشد اقتصادي به شكل شگفت آوري در بلندمدت برون‌زا مي‌باشد و بنابراين از پس انداز، كارايي و استهلاك مستقل است و هيچ ارتباطي ميان سياست اقتصادي و رشد بلند مدت وجود ندارد. اما سرانجام نظريه‌پردازان اقتصادي دوباره براي تاييد درون‌زا بودن رشد و ارتباط بين پس انداز، كارايي و رشد به تحقيق و بررسي مشغول شدند و كارهاي جديدي ارايه دادند.

فناوري نانو، مزاياي اقتصادي گسترده ای را در صنايع مختلف، به خصوص در زمينه‌هايي كه باعث ايجاد چالش‌هاي جهاني شده اند، ايجاد خواهد كرد. كشورهاي مختلف دنيا، سرمايه‌گذاري‌هاي كلاني در تحقيق و توسعه اين حوزه انجام داده و شركت هاي زيادي نيز دراين حوزه فعاليت می کنند. بر اساس آمارهای منتشر شده از سوی وب‌ سایت ساینس(Web Of Science) حجم بازار محصولات، تجهیزات و خدمات ارائه شده در حوزه فناوری نانو 79 میلیارد تومان در سال 1392 بوده است که این میزان در سال 1395 به 708 میلیارد تومان رسید.

چشم‌انداز اقتصادي-اجتماعي فناوري نانو باعث رشد سريع سرمايه گذاري دولت‌ها در تحقيق و توسعه اين حوزه شده است. حقيقت ميزان سرمايه‌گذاري دولت‌ها در تحقيق و توسعه فناوري نانو در مقايسه با ساير فناوري‌ها، بسيار گسترده بوده و در عين حال سرمايه‌گذاري بخش خصوصي نيز در اين زمينه به سرعت در حال افزايش است که به رشد میزان محصولات در این حوزه انجامیده است.

کانتن در پژوهش‌های خود در سال های 1999 و 2003 به این نتایج دست یافت که فناوری نانو اثرات برجسته ای بر تولید ناخالص داخلی و رشد اقتصادی دارد و همچنین سناریوی اقتصاد نانو می‌تواند باعث ایجاد یک اقتصاد صنعتی دیگری شود. همچنین به نقل از پژوهش فیلیپ باند که در سال 2003 انجام شد، فناوری نانو باعث کاهش هزینه های تولیدی، بهبود اقتصاد انرژی، محیط زیست مناسب، تغییر در بازار کار، تغییر دستمزدها، ایجاد مواد و محصولاتی با عمری طولانی، تغییر در سیوه علاج سرطان و تولید داروهای جدید برای بیماری می‌شود.

بیشتر بخوانید:

- سلول‌های سرطانی زیر چکمه نانو/ آینده‌ای روشن در انتظار درمان بیماری‌های صعب‌العلاج است

- رفع معضل آبیاری در کشاورزی با استفاده از نانوفناوری/سوپرجاذب ها چه هستند؟

- فروش چشمگیر نانوداروهای ایرانی در بازارهای آسیا و اروپا

کشورهای آسیایی، پذیرای محصولات نانو ایرانی

ماهيت نوظهور فناوري نانو، به اين معناست كه شناخت بهتر مبدا، اهميت و اثرات اقتصادي و اجتماعي توسعه آن بسيار حايز اهميت است. سياست‌هاي علم، فناوري و نوآوري اين زمينه، بايد بر اساس آمار و شاخص‌هاي معتبر و قابل مقايسه و بررسی رويكردهاي نظام‌مند ارائه شود.

در این راستا ستاد توسعه فناوری نانو با حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، دفاتری با هدف توسعه بخش صادرات محصولات دانش‌بنیان در حال راه‌اندازی دارد. تاکنون در کشورهای چین (شهرهای سوژو و گوانگجو)، اندونزی، ترکیه، عراق، سوریه مراکزی به این جهت راه‌اندازی شده‌اند. مرکز فروش و خدمات فناوری ایران در هند با امضای توافق‌نامه بین موسسه خدمات فناوری تا بازار و طرف هندی رسما فعالیت خود را آغاز  کرد.

حامد افشاری؛ مدیر موسسه خدمات فناوری تا بازار درباره این توافق‌نامه می‌گوید: امیدواریم که امضاء این تفاهم‌نامه بتواند برکاتی برای تولید ثروت و ارزش‌افزوده برای شرکت‌های دانش‌بنیان داشته باشد. ما طی ماه‌های آتی نشست‌های تخصصی را در حوزه‌هایی نظیر پلیمر، نساجی، سلامت و فیلتر خواهیم داشت و امیدواریم که با توجه به جمعیت هند و بازار بزرگ این کشور بتوانیم صادرات محصولات دانش‌بنیان را به این کشور انجام دهیم.

سید مجتبی قدمگاهی؛ مدیر مرکز فروش محصولات دانش‌بنیان ایران در هند بیان داشت این توافق‌نامه حاصل تلاش و تمرکز ۶ ماهه‌ای است که با طرف خارجی امروز به امضا رسید. قطعا این آغاز راه است و برای پیشبرد اهداف و رسیدن به یک تجارت خوب بین دو کشور تمام سعی خود را به‌کار خواهیم بست. وی افزود تمام زنجیره‌ تولید تا فروش باید همت کنند تا برای صادرات پایدار محصولات دانش‌بنیان به هند و کشورهای دیگر همه ظرفیت‌ها به‌کار گرفته شود. اگر شرکت‌های قوی ایرانی در عرصه فناوری بتوانند یک خوشنامی صادراتی در هند ایجاد کنند راه برای شرکت‌های متوسط و کوچک هم باز خواهد شد.

نخستین برنامه این مرکز که به زودی اعلام خواهد شد برگزاری یک نشست نامزد تجاری(Business Matchmaking) با حضور بیست شرکت از ایران خواهد بود.

به قلم: مجتبی صفاری