خبرگزاری علم و فناوری

به گــــزارش خبرگزاری علم و فناوری - استان سمنان؛نتایجی که از پژوهش جدید دو صاحبنظر معماری سازمانی (سینت‌لویی و لاپالمی) روی ۲۵۷ مقاله انگلیسی‌زبان ژورنال مرتبط با معماری سازمانی منتشر شده حصل شده است، بیانگر جایگاه مطلوب و ارزمند ایران (رتبه دوم در دنیا) در تولیدات دانش بنیان معماری از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۸ می باشد.این در حالی است که با وجود رتبه دوم علمی ایران در بین کشورهای جهان از حیث معماری سازمانی، شاهد بهره برداری از ظرفیتهای موجود در کشور نیستیم.ابتدا با این دانش مهم و استراتژیک آشنا خواهیم شد و در نهایت به تشریح جایگاه کشور در این حوزه دانشی می پردازیم.

معماری سازمانی چه می گوید؟

معماری سازمانی (EA) یک روش خوب برای انجام تجزیه و تحلیل، طراحی، برنامه ریزی و اجرا با استفاده از یک رویکرد جامع در همه زمان‌ها برای پیشرفت و اجرای موفقیت‌آمیز استراتژی است.

اساس کار معماری سازمانی ایران توصیف کننده ساختار،دستورالعمل،الگوهاو استانداردهای انجام معماری سازمانی در سطح دولت و دستگاههای اجراییکشوراست.این چارچوب دربردارنده  چهار بخش اصلی است و برای دو گروه ازمخاطبانتهیه شده است.اینچارچوببراساس چندین سالبررسی هایتحلیلینمونه چارچوب ها و تجربیات معماری در دیگر کشورها و انطباق آن با نیازهای کشور طراحی و منتشر میشود. بخشهایی از این چارچوب کاملا بومی و براساس تجربه های بیش از دودهه معماری سازمانی در ایران طراحی شده و نمونه مشابهی در جهان ندارد.

هدف از تدوین چارچوب یا همان معماری سازمانی ایران،هدایت مؤثردستگاههای اجرایی برای تدوین و پیاده سازی اثربخش طرح های معماری سازمانی، هماهنگ با اهداف و سیاستهای دولت الکترونیکی است.

معمــاری سازمانی ایده ای است که از صنعت ساختمان‌سازی به دنیای سیستم‌های اطلاعاتی وارد شده است.در صنعت ساختمان‌سازی برای ایجاد هر ساختمان باید یک معماری خاص ایجاد گردد. اهمیت این معماری به خاطر وجود دیدگاه‌‌ها و  پرسپکتیو‌های مختلف در مورد ساختمان است. واژه پرسپکتیو از نقاشان به عاریت گرفته شده است. زمانی که تصویر یک منظره خاص توسط تعدادی نقاش ترسیم شود، ممکن است طرح‌های مختلف و متنوعی ایجاد شود. علت بوجود آمدن این طرح‌های مختلف این است که، نقاشان مزبور پرسپکتیوهای مختلفی را برای ترسیم منظره انتخاب نموده‌اند.

برای ایجاد یک ساختمان نیز پرسپکتیوها و چشم‌اندازهای مختلفی وجود دارد. هریک از افرادی که نقشی را در ایجاد ساختمان ایفا می‌نمایند،از منظری خاص به ساختمان می‌نگرند. مهندس تاسیسات، از دیدگاه لوله‌کشی آب و سیم‌کشی برق، ساختمان را بررسی می‌نماید. مهندس عمران، مقاومت ساختمان را محاسبه می‌نماید. برای ایجاد یک ساختمان، باید تمامی این دیدگاه‌ها در قالب یک چارچوب واحد بیان شود. چارچوبی که برای بیان و ارائه این دیدگاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، معماری نامیده می‌شود.

در یک سازمان نیز افراد در بخش‌های مختلف از پرسپکتیو‌های مختلفی به سازمان می‌نگرند. برخی از افراد در پست مدیریت استراتژی رقابتی را برای سازمان تجویز می‌نمایند. گروهی دیگر فرآیندهای کسب و کار را تعریف می‌نمایند. دسته‌ای دیگر نیز نرم‌افزارهایی برای مکانیزه کردن فرآیندها طراحی می‌نمایند. معماری سازمانی تمامی این فعالیت‌ها را در یک چارچوب واحد نمایش می‌دهد و بیان می‌کند که چگونه این اجزا می‌توانند با یکدیگر در تعامل باشند. همانطور که معماران ساختمان بدون طراحی یک معماری برای ساخت ساختمان اقدام نمی‌نمایند، ایجاد سیستم‌های اطلاعاتی بدون معماری نیز درست نیست. معماری سازمان، یک ساختار منطقی برای طبقه‌بندی و سازماندهی ابعاد مختلف یک سازمان را ‌ارایه میدهد.

ضرورت و لـــزوم معماري سازماني را مي‌توان در ظهور سازمان هاي بزرگ، نياز به طراحي و توسعة سيستمهاي اطلاعاتي پيچيده، ظهور سيستمهاي اطلاعاتي با منظورهاي خاص و اهميت انعطاف پذيري سازمانها در برابر فشارهاي بيروني نظير تغيير كسب و كار، تغيير مأموريتها و ساختارهاي سازماني و تغييرات سريع فناوري ارزيابي كرد.

انواع معماري سازماني

براي معماري سازماني فقط يك تعريف مشخص وجود ندارد، يكي از دلايل اين امر برداشت هاي مختلفي است كه از اين مفهوم شده است. سه گروه عمده با مقوله معماري سازماني سروكار دارند و بنابراين بايد سه دسته تعريف متفاوت براي معماري سازماني ارائه داد، هر تعريف شامل اهداف، دلايل و ديدگاهها و ذينفعان خاص خود است.

معماري سازماني با محوريت فناوري اطلاعات

در اين مورد هدف از معماري سازماني همراستا نمودن فناوري اطلاعات با كسب و كار جهت بهبود كارائي و بازدهي است.

معماري سازماني فرآیند محور

اين نوع معماري سازماني با هدف مديريت و بهبود فرآیندها صورت مي پذيرد، اهداف حرفه با رويكردي بالا به پائين به عمليات و فعاليت ها نگاشت مي شود تا نهايتا كليه فرآیندهاي حرفه به روشي كه گفته خواهد شد، سازماندهي شوند، اين نوع پروژه هاي معماري سازماني توسط مديران ارشد حرفه اجرا شده و زير نظر مستقيم رياست سازمان مي باشند.

معماري سازماني دولت محور

در اين رهيافت كه مخصوص سازمانهاي ستادي است، هماهنگي و هدايت بين اجزاء و حوزه هائي كه خود نوعي سازمان محسوب مي شوند، مورد توجه است. 

--------------------------------------------------------------------------------------------

امیرمهجوریان مدیرفنی آزمایشگاه معماری سازمانی دانشگاه شهید بهشتی بیان داشت: نتایج پژوهش جدیدی که توسط دو صاحبنظر معماری سازمانی (سینت‌لویی و لاپالمی) روی ۲۵۷ مقاله انگلیسی‌ زبان ژورنال مرتبط با معماری سازمانی منتشر شده، بیانگر جایگاه ارزشمند کشور (رتبه دوم در دنیا) در تولیدات دانش بنیان معماری از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۸ است.

وی اظهار داشت: از طرف دیگر نتایج این بررسی نشان دهنده پتانسیل های بالایی در کشور است که اگر روی آن سرمایه گذاری مناسبی انجام شود، با اتکا به توانمندی صاحبنظران داخلی و ظرفیت سازی انجام شده طی دو دهه اخیر، می توان سهم ارزشمندی از بازار خدمات و محصولات معماری سازمانی در دنیا به دست آورد که این فرصت علاوه بر مزایای اقتصادی، از جنبه حضور جهانی در این صنعت راهبردی و چند رشته ای نیز حائز اهمیت است.

مهجوریان اضافه کرد: در این پژوهش بین المللی ۲۰ کشور اول دنیا در تولید مقالات ژورنال معماری سازمانی معرفی شده اند که سه کشور اول به ترتیب شامل آمریکا، ایران و استرالیا می شوند.

این کارشناس معماری سازمان و سیستم های اطلاعاتی با اشاره به ظرفیت های به بهره برداری نرسیده معماری سازمانی در کشور، با وجود رتبه دوم علمی در جهان گفت: با وجود اینکه همه شواهد نشان می دهد ظرفیت سازی ارزشمندی در زمینه دانش معماری سازمانی در دانشگاهها و صنایع انجام شده است اما همچنان پتانسیل نهفته این حوزه نیازمند اقدامات جدی برای حضور در بازارهای جهانی و کسب دستاوردهای صنعتی و تجاری است.

وی با بیان اینکه قدمت تجارب معماری سازمانی در کشور به بیش از دو دهه می رسد گفت: در این مدت علاوه بر دانشگاهها که پیشرو ظرفیت سازی علمی و تربیت نیروی انسانی بوده اند، در صنعت و دولت نیز کارهای متعددی به انجام رسیده است که از جمله آن می توان به تدوین چارچوب ملی معماری سازمانی ایران به همراه مدل های مرجع ملی، به عنوان مرجع فنی بالادستی و اجرای نزدیک به ۱۰۰ پروژه و طرح معماری سازمانی، در دستگاههای دولتی و شرکتهای خصوصی اشاره کرد.

مهجوریان گفت: همچنین تاسیس و تجهیز چندین آزمایشگاه معماری سازمانی در کشور با حمایت دولت و برگزاری همایش سالانه معماری سازمانی از جمله کارهای ارزشمند سالهای اخیر بوده است. البته در زمینه اثربخشی نتایج معماری در کشور و کسب دستاوردهای تجاری بین المللی، کمبودهایی وجود داشته که امید است با اتخاذ تمهیدات مناسب توسط ذینفعان موضوع، موانع برطرف شود.

مدیرفنی آزمایشگاه معماری سازمانی سرویس گرا دانشگاه شهید بهشتی درباره علت عدم کسب نتایج مطلوب در اغلب پروژه های ملی معماری سازمانی با وجود پتانسیل علمی غنی و سوابق اجرایی چندین ساله در کشور، اظهار داشت: یکی از پیش‌نیازهای بنیادین برای به‌کارگیری اثربخشی نظام معماری در کشور، لزوم تغییر پارادایم از تفکر غیرسیستمی و فردمحور به تفکر سیستم‌محور مبتنی بر چارچوب‌ها و به‌روش‌ها است.

وی تاکید کرد: «پیکره دانش» به معنای مجموعه‌ کاملی از مفاهیم، اصطلاحات و تکنیک‌ها در یک حرفه یا حوزه موضوعی است که دانستن آن برای متخصصان مربوطه ضروری قلمداد می‌شود. در این کتاب با بررسی مجموعه منابع مهم معماری سازمانی اعم از مقالات، کتب، گزارش‌ها، استانداردها، چارچوب‌ها و سایر مراجع سودمند از اواسط دهه ۱۹۸۰ تا ابتدای سال ۲۰۲۰، سعی در سازمان‌دهی مجموعه مفاهیم، تکنیک‌ها و روش‌های این حوزه در قالب پیش‌نویس پیکره دانش معماری سازمانی شده است.

انتهای متن/ص