گروه دانش خبرگزاری علم و فناوری – واژه سرطان به خانواده بزرگی از بیماری‌ها اطلاق می‌شود که شامل رشد غیر طبیعی سلول‌هاست و این سلول‌ها این قابلیت را دارند که به سایر نقاط بدن گسترش یابند و به آن حمله کنند و در نهایت مرگ بیمار را در پی داشته باشند. معمولا هزینه های درمان این بیماری بسیار سنگین می باشد و پزشکان پیشگیری و آزمایش های سالیانه و همچنین استفاده از واکسن های مخصوص این بیماری ها را برای مردم توصیه می کنند. اما از آنجا که سرطان انواع مختلفی دارد امکان استفاده واکسن های مختلف برای افراد وجود ندارد چرا که ممکن است جان انسان را به خطر بیندازد. برای رفع این مشکل دانشمندان انگلیسی برای اولین بار در جهان موفق به ساخت نوعی واکسن شده اند که با تزریق آن می توان بدن خود را برای درمان و پیشگیری همزمان سه نوع سرطان مقاوم نمود.

واکسن سرطان چیست ؟

واکسن‌های سرطان یا برای درمان این بیماری (واکسن‌های درمانی) یا برای پیشگیری از بروز آن (واکسن‌های پیشگیرانه) کاربرد دارند. هر دو نوع واکسن توانایی بالقوۀ کاهش حجم سرطان را دارند.

واکسن‌های درمانی برای بیماران سرطانی تجویز می‌شوند و در واقع هدف آن تقویت دفاع طبیعی بدن می باشد. این نوع از واکسن‌ها از رشد بیش‌تر سرطان‌های موجود جلوگیری می‌کنند و مانع از عود مجدد سرطان‌های درمان شده می‌شوند یا سلول‌های سرطانی را که از روش‌های درمانی قبلی نابود نشده‌اند نابود می‌کنند. از سوی دیگر، واکسن‌های پیشگیرانه یا پیشگیری کننده برای افراد سالم تجویز می‌شوند و برای هدف‌گیری ویروس‌های سرطان‌ساز و جلوگیری از عفونت‌های ویروسی ساخته شده‌اند.

واکسن های سرطان در بدن چگونه عمل می کنند ؟

واکسن‌هایی که برای درمان سرطان استفاده می‌شوند در واقع نوع خاصی از مولکول ‌های سطح سلول‌ های سرطانی یا منحصر به فرد هستند و یا نسبت به مولکول‌هایی که بر سطح سلول‌های عادی یا غیر‌سرطانی وجود دارند بیش‌ترند. این مولکول‌ها، ویروس‌ها یا کربوهیدرات‌ها به‌عنوان آنتی‌ژن‌ها عمل می‌کنند. این بدین ‌معناست که آنها می‌توانند سیستم دفاعی را به واکنش خاصی وادارند.

پژوهشگران امیدوارند که در صورت تزریق واکسنی شامل آنتی‌ژن‌های مخصوص سرطان به بیمار، این آنتی‌ژن‌ها سیستم دفاعی را به‌گونه‌ای تحریک کنند که بدون آسیب رساندن به سلول‌های طبیعی به سلول‌های سرطانی حمله کند.

چرا بدن انسان برای نابودی سرطان نیاز به واکسن این بیماری دارد ؟

سیستم دفاعی معمولاً تومور‌ها را عاملی خطرناک یا بیگانه (خارجی) نمی‌‌‌‌‌‌‌‌بیند و با قدرت به آنها حمله نمی‌کند. شاید یکی از دلایل عدم تحریک واکنش دفاعی مؤثر از سوی مولکول‌های تومور، مشتق شدن این سلول‌ها از سلول‌های عادی باشد. بنابراین، با وجود اینکه تفاوت‌های مولکولی زیادی بین سلول‌های عادی و سلول‌های تومور وجود دارد، آنتی‌ژن‌های سرطان کاملاً برای بدن بیگانه نیستند بلکه آنها مولکول‌های عادی هستند که از جهات بسیار نامحسوسی تغییر پیدا کرده‌اند یا فراوانی بیش‌تری دارند.

دلیل دیگر هم شاید عدم‌تحریک واکنش دفاعی از سوی تومورها باشد که سلول‌های سرطان روش‌هایی را برای گریز از سیستم دفاعی یافته‌اند. اکنون دانشمندان با بعضی از این شیوه‌های گریز آشنا شده‌اند. از جمله این شیوه‌ها می‌توان به دفع کردن آنتی‌ژن‌های تومور و کاهش تعداد مولکول‌ها و گیرنده‌هایی که معمولاً بدن برای فعالسازی سلول‌های T (نوع خاصی از سلول‌های دفاعی) و واکنش‌های دفاعی دیگر به آنها متکی است اشاره کرد. کاهش این مولکول‌ها منجر به کاهش عکس‌العمل سیستم دفاعی به سلول‌های سرطانی می‌شود و تومور کم‌تر به چشم سلول‌های دفاعی خواهد آمد.

دانشمندان برای ساخت واکسن سرطان از چه روش هایی استفاده می کنند ؟

پژوهشگران استراتژی‌های گوناگونی برای تحریک واکنش سیستم دفاعی علیه تومور‌ها به وجود آورده‌اند. یکی از این استراتژی‌ها، شناسایی آنتی‌ژن‌های غیر‌عادی یا منحصر به فرد سلول‌های سرطانی است که به‌ندرت روی سلول‌های عادی وجود دارند. راه‌های دیگر شامل ایمیونوژنیک کردن بیش‌تر آنتی‌ژن مربوط به تومور یا بالا بردن احتمال تولید پاسخ دفاعی آن است که از جمله این روش ها می توان به موارد زیر اشاره کرد :

 1-  انجام تغییرات کوچکی در ساختار امینو اسید آن

2- قرار دادن ژن برای آنتی‌ژن تومور در یک ناقل ویروسی (یک ویروس بی‌ضرر که می‌تواند به‌جای وسیله‌ای برای انتقال مواد ژنتیکی به سلول هدف به کار می‌آید)

3- اضافه کردن ژن‌ها به ناقل‌ها برای تعداد بیش‌تری از مولکول‌های تحریک‌کنندۀ دفاعی (immuno stimulatory) همراه با ژن‌هایی برای آنتی‌ژن تومور.

راه دیگر الحاق ماده‌ای است کاملاً بیگانه (خارجی) به مولکول تومور که به ماده کمکی معروف است ، گاهی با استفاده از مادۀ کمکی به‌عنوان طعمه، سیستم دفاعی را در جهت حمله به ترکیب آنتی‌ژن/ مادۀ کمکی (واکسن) و تومور بیمار فریب می‌دهند.

برای درمان و پیشگیری هر نوع از سرطان باید واکسن مربوط به آن بیماری را استفاده کرد

بسیاری از واکسن‌های سرطان تنها در درمان انواع خاصی از سرطان‌ها به‌کار گرفته می‌شوند، زیرا فقط آنتی‌ژن‌هایی را که روی سرطان‌های خاصی وجود دارند هدف قرار می‌دهند؛ مثلاً، واکسن ضد سرطان پروستات می‌تواند به سلول‌های سرطانی داخل پروستات یا سلول‌هایی که در بخش‌های دیگری از بدن منتشر شده‌اند حمله کند اما بر سرطان‌هایی که منشا آنها بافت‌های دیگر است تأثیری ندارد.

از واکسن‌هایی که می‌توانند آنتی‌ژن‌هایی را که روی انواع مختلفی از سلول‌های سرطانی یافت می‌شوند هدف قرار دهند در درمان سرطان‌های متعددی استفاده می‌شوند. انتظار می‌رود که تأثیر واکسن با توجه به مقدار آنتی‌ژن انواع مختلف سلول‌های سرطانی تغییر کند.

درمان همزمان سه نوع سرطان تنها با تزریق یک واکسن امکان پذیر شد

دانشمندان انگلیسی موفق شدند در آزمایشات خود به واکسنی دست یابند که می‌تواند ۳ سرطان مرگبار را درمان کند. بر این اساس، این واکسن می‌تواند به سیستم ایمنی بدن برای کشف و نابودی سلول‌های سرطانی کمک کند. این واکسن با شناسایی ژن کِی آر‌ ای اس (KRAS) که می‌تواند منجر به جهش سلولی در ریه ها، روده، و پانکراس و ایجاد سرطان در این ۳ اندام شود، می‌تواند درمانی برای هر ۳ نوع سرطان باشد.

مقامات بهداشتی انگلیس اعلام کرده اند این ۳ سرطان در مجموع سالانه بیش از ۶۰ هزار نفر را در این کشور به کام مرگ می‌کشانند. از این رو، کشف این واکسن می‌تواند نوید بخش درمان چند سرطان کشنده در این کشور باشد.

ریچل امبرل، یکی از محققان موسسه فرانسیس کریک لندن در این باره می‌گوید: در صورتی که ژن KRAS دچار نقصان و مشکل شود، این امر منجر به آن می‌شود که سلول‌های بدن به صورت بی هدف شروع به تکثیر کنند. این سلول‌های تکثیر شده در نهایت به سرطان تبدیل می‌شوند و می‌توانند جان بیمار را به خطر بیاندازند.

او افزود: تجربه به ما نشان داده است که سیستم ایمنی بدن می‌تواند روند تکثیر سلول‌های سرطانی را کُند کند. به گفته دانشمندان این واکسن می‌تواند منجر به ایجاد پاسخ ایمنی علیه این جهش ژنتیکی شود و ما به دنبال آن هستیم که علاوه بر کشف یک واکسن موثر برای این سه سرطان، باعث ایجاد مصونیت بدن در مقابل سرطان در بلند مدت شویم.

شواهد نشان داده است این واکسن باعث کاهش رشد سلول‌های سرطانی در موش‌های آزمایشگاهی شده است. دانشمندان امیدوارند این واکسن بتواند به صورت پیشگیرانه در بلند مدت مانع از رشد سلول‌های سرطانی در افراد شود. نتایج تحقیقات بر روی موش‌ها نشان می‌دهد این واکسن باعث ایجاد پاسخ ایمنی موثر و قوی به سلول‌های سرطانی شده و عوارض جانبی بسیار کمی دارد.

انتهای پیام /

خبرنگار : سجاد عبدلی