به گزارش خبرگزاری علم و فناوری از اردبیل؛ لیشمانیاز (به انگلیسی : leishmaniasis) یا لیشمانیوز (leishmaniosis) یک بیماری است که در پی تک‌یاخته انگل‌های طبقهٔ لیشمانیا به وجود می‌آید و از طریق نیش نمونه‌های خاصی از پشهٔ خاکی گسترش می‌یابند. این بیماری به سه صورت عمده ظاهر می‌شود: لیشمانیوز پوستی، پوستی-مخاطی، یا احشایی. نوع پوستی این بیماری نشانگانی همچون زخم پوست دارد. نشانگان نوع پوستی-مخاطی این بیماری زخم پوست، دهان، و بینی هستند. لیشمانیاز احشایی در آغاز نشانگانی همچون زخم پوست دارد و سپس نشانگانی همچون تب، کاهش گلبول قرمز، و بزرگ شدن طحال و کبد بروز پیدا می‌کنند.

لیشمانیوز پوستی یا سالک یکی از بیماریهای اندمیک در برخی از نواحی ایران می باشد که موجب مشکلات بهداشتی در مناطق یاد شده می شود. این بیماری توسط تک یاخته لیشمانیا و از طریق نیش پشه خاکی به انسان منتقل می شود.

سازمان بهداشت جهانی لیشمانیوزها را یکی از 10 بیماري مهم انگلی مناطق گرمسیري دنیا معرفی می کند. اين بيماري در آغاز به صورت يک برجستگي کوچک (پاپول) است که به تدريج بزرگ شده و به صورت زخم در مي آيد .احتمال دارد که زخم ها خود به خود ظرف چند هفته تا چند ماه و گاهي يکسال و يا بيشتر بهبود يابند.

بیش از ۲۰ گونهٔ لیشمانیا باعث ایجاد عفونت در انسان‌ها می‌شوند. عوامل خطر شامل فقر، سوء تغذیه، قطع درختان جنگلی، و شهری‌سازی هستند. راه تشخیص هر سه نوع لیشمانیا، دیدن انگل آن زیر میکروسکوپ می‌باشد. نوع احشایی بیماری را می‌توان از طریق آزمایش خون نیز تشخیص داد.

راه ها ی دیگر انتقال ممکن است تماس جنسی ، انتقال خون ، مادرزادی از طریق جفت و یا آلودگی مخاط چشم و یا زخم های باز با مواد آلوده مانند ترشح زخم یا مخاط بینی انسان و یا حیوان مبتلا به لیشمانیوز احشایی باشد . حیوانات گوشتخوار ممکن است با خوردن لاشه حیوان آلوده مبتلا شوند.

لشمانیوز جلدی

لشمانیوز جلدی که توسط این لشمانیاها ایجاد می شود در سراسر بدن گسترده است و معمولاً در افرادی است  که دارای نقص ایمنی سلولی اند و ضایعات آن مشابه ضایعات لپروماتوز می باشد. مخازن عمده آن جوندگان وحشی و کیسه داران می باشند و ناقلین اصلی آن پشه خاکی های جنس لوتزومیا هستند. لشمانیا آموزینسیس یکی از عوامل مهم لشمانیوز جلدی منتشر است.

لیشمانیوز جلدي روستایی از معضلات مهم بهداشتی ایران است . به طوري که در بسیاري از مناطق روستایی 17 استان از  30 استان کشور شایع است.

استان اصفهان و منطقه ترکمن صحرا از جمله مهمترین کانون هاي بیماري لیشمانیوز جلدي روستایی در ایران هستند. در نوع روستایی که با عامل  لیشمانیا ماژور به وجود می آید جوندگان نقش مخزن بیماري را ایفا میکنند و  ناقل اصلی بیماري نیز پشه خاکی گونه فلبوتوموس پاپاتاسی است. اما در نوع  شهري عامل بیماري لیشمانیا تروپیکا، مخزن اصلی انسان و ناقل اصلی  فلبوتوموس سرژانتی است.

به لشمانیوز جلدی ایجاد شده توسط L.m.mexicana زخم چیکلرو(chiclero’s wcer) یا زخم بای (bay sore) می گویند.

در این نوع لشمانیوز ضایعه ابتدا همانند لشمانیوز جلدی است. اما در اثر پیشرفت ضایعه، مخاط نسوج نرم و غضروفها خصوصاً ناحیه ی بینی و کام نیز گرفتار شده و یک حالت دفاع خوکی (tapirnose) ایجاد می شود.

لیشمانیوز احشایی

کالا آزار(kala azar)- ،عظم طعال گرمسیری (tropical spleno megally) بیماری سیاه(black disease) –  ، پونوس(ponos) –  تب دام دام – آغی طحالی نوزاد

لیشمانیوز احشایی در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری آفریقا، آسیا، مدیترانه، جنوباروپا، سودان و آمریکای مرکزی به صور ت اندمیک دیده میشود . شیوع این بیماری از ۸۸ کشور جهان گزارش شده است و ۹۰ % موارد در بنگلادش، هند، نپال، سودان و برزیل اتفاق می افتد . این بیماری در ایران در بیشتر مناطق به صورت اسپورادیک بوده ولی در مناطقی از استانهای اردبیل (مشکین شهر و گرمی)، آذربایجان شرقی (اهر و کلیبر)، فارس (فیروزآباد، جهرم و نورآباد)، بوشهر (برازجان و خورموج )، قم(بخش خلجستان ) به صورت آندمیک دیده می شود.

در نواحی آندمیک بیش از ۵۰ درصد از کل بیماران لیشمانیوز احشا یی را کودکان زیر۲سال و ۹۰ درصد این افراد را کودکان ز یر ۱۲ سال تشکیل میدهند.

کالا آزار یک بیماری سمیتیک و احشایی خطرناک است که با تخریب سیستم رتیکو اندوتلیال(کبد، مغز استخوان-طحال) همراه است و در آن علائمی مانند تب، هپاتو اسپلنو مگالی، تیرگی پوست، پان سیتوپنی و ضایعات ایمیون کمپکس در کلیه دیده می شود.

عامل آن لیشمانیا (لیشمانیا) اینفانتوم است که عامل اتیولوژیک لیشمانیای احشایی زئونوتیک است .

گاهی حتی نای حنجره و مری نیز گرفتار شده و شخص قدرت تکلم خود را از دست میدهد. در این حالت نیز ضایعات شبیه جذام می باشد. اگرچه L.aethiopica و L.m.complex عامل این نوع لشیمانیوز هستند ولی این بیماری بیشتر منسوب به اعضای گروه  L.b.complex می باشد و شیوع آن بیشتر در آمریکای جنوبی است.

شناسایی گونه ها

شناسائی گونه های مختلف لیشمانیا با استفاده ازDNA  روشهای تاکسونومیک ژنتیک مثل آنالیزکینتوپلاست، الگوهای ا یزوآنز یم و آزمو نهای سرولوژیک منجر به تغییراتی در تقسیم بند ی شده است. امروزه روش ایزوآنزیم الکتروفورزیس به عنوان برترین روشاستاندارد محسوب میشود.

به منظور اجرای تدابیر کنترلی جهت کاهش بروزبیماری ، شناسایی ناقلین بیماری ومیزان آلودگی آنها وپیک آلودگی در ماههای سال اهمیت زیادی دارد .شناسایی فون پشه خاک یهای منطقه و تعیین فعالیتفصلی آن ها می تواند نقش موثری در برنامه های مبارزه با ناقلین ایفا نماید.

یافتن پشه خاکی آلوده به انگل،گامی اساسی در شناسایی گونه های ناقل و نیز پتانسیل انتقال بیماری در مناطق بومی است .

روش های مرسوم جهت تعیین ناقلین لیشمانیوز تشریح پشه خاکی ها ، مشاهده انگل در زیرمیکروسکوپ ودر نهایت تزریق به حیوان حساس آزمایشگاهی و یا کشت انگل می باشد . روش های فوق وقت گیر وسخت بوده ونیاز به تجربه و مهارت بالا داشته ودارای محدودیت هایی نظیر آلودگی محیط کشت هستندو همچنین جهت تعیین هویت انگل جدا شده نیاز بهروش های تکمیلی نظیرایزوآنزیم ها ویا روش های مولکولی می باشد.

قسمت های مختلف ژنوم انگل لیشمانیا در جهت تشخیص آلودگیناقلین لیشمانیوز استفاده می شود . یکی از قسمتهایی که کاربرد فراوان داراد minicircle kDNAبوده که مربوط به کینتوپلاست انگل می باشدو به تعداد ده هزار کپی درهر سلول انگل لیشمانیا وجود دارد .لذا تکثیر این قسمت در PCR جهت تشخیص آلودگی ناقلین کارایی بالایی دارد و در مواردی که تعداد انگل در بدن پشه خاکی کم باشدنیز مفید است،بطوریکه با استفاده از پرایمر های اختصاصی می توان علاوه بر تشخیص آلودگی به انگل لیشمانیا، گونه آن را مشخص نمود.

اصولاً تعیین گونه و حتی سویه لیشمانیا جهت انجام مطالعات همه گیري شناختی به منظور تعیین ناقل اصلی، مخزن قطعی و عفونت انسانی و رابطه آنها با یکدیگر، تهیه و ارزیابی انواع واکسن هاي تهیه شده علیه لیشمانیوزها، تعیین اثر درمانی روش هاي گوناگون و انتخاب استراتژي مناسب جهت کنترل و پیشگیري لیشمانیوزها لازم و ضروري است.

درمان موضعی لیشمانیوز جلدی (Cutaneous leishmaniasis یا CL) روش شناخته شده‌ای نیست و پارومومایسین موضعی یکی از داروهایی است که به تازگی برای درمان CL ناشی از لیشمانیا ماژور پیشنهاد شده است. همچنین درمان فتودینامیک نیز به تازگی برای درمان لیشمانیوز جلدی ناشی از لیشمانیا ماژور مورد استفاده قرار می‌گیرد.

درمان اساسی بیماری لیشمانیوزیس، استفاده از داروهایی با ترکیبات «آنتیموان» پنج ظرفیتی است؛ اما در سال‌های اخیر، افزایش میزان مقاومت به این ترکیبات منجر به معرفی داروهای ضد لیشمانیایی جدیدی مثل میلتفوسین، آمفوتریپسین  B، کتوکونازول و پارومومایسن شده است.

منابع: samkaran.ir، ویکی پدیا، http://jps.ajaums.ac.ir

/انتهای پیام