به گزارش خبرگزاری علم و فناوری از اردبیل؛ جريان­ های شکافنده، جريان­ های کم عرض و قدرتمندی هستند که هنگام شكست موج و بازگشت آب به سوی دریا از ناحيه نزديک خط ساحلی به طرف دريا گسترش مي يابند. اين جريان­ها معمولا بصورت يک محدوده قابل رويت از آب متلاطم ظاهر مي­شوند. جریان شکافنده درست مثل یک بادبزن است که گردن و یا دسته بادبزن به سمت ساحل بوده و پهنه آن در آب قرار دارد و مشخصه اصلی آن نیز رنگ روشن و کفاب روی آب است. در قسمت بدنه باریک انرژی و قدرت آب بسیار زیاد است که به تدریج وقتی به پهنه آن می رسد و نیرویش کمتر می شود.

سرعت متوسط جريان­ های شکافنده حدود 0.5 متر بر ثانیه است، ولي سرعت جريان­ های شکافنده قوی ممکن است تا حدود 2 متر بر ثانیه برسد. جريان‌های شكافنده به دلايل متفاوتی مي‌تواند ايجاد شود، اما نكته مشترک در همه ی موارد يك چيز است و آن، شكست موج و حركت آب به سوی دريا از نقطه‌ای كه ارتفاع آب بيشتر است به سوی نقطه‌ای كه ارتفاع كمتر است تا اين كه به تراز متعادل برسد. اين جريان‌ها در محدوده ی آب كم‌عمق ساحلی به وجود مي‌آيند و هر ساله در آب‌های ساحلی ايران در دريای خزر سبب مرگ تعداد زیادی از شناگران مي‌شوند.

جریان های شکافنده در دریای های پیرامونی

 آنچه در سواحل ايران برای شناگران اهميت دارد و برای آنان خطرساز است، موج و جريان‌های حاصل از موج در ناحیه کم عمق ساحلی است. آب كم‌عمق ناحيه‌ای است كه در آن موج شكست مي‌يابد و جريان‌هـای ساحلي شديدی در آن وجود دارد. 

سالانه در حدود ۲۰۰ نفر در سواحل خزر (عمدتأ ساحل گيلان و مازندران) گرفتار امواج دريا و جريان‌های ناشی از آنها مي‌شوند و مي‌ميرند. مرگ و مير ناشي از شنا در خزر قابل مقايسه با تلفات زلزله های متوسط در ايران است.  بسياری از افراد غرق شده در عين دانستن فن شنا دچار حادثه مي شوند، غافل از اينکه شنا در حوضچه های کوچک با شنا در دريا بسيار متفاوت است.  آگاهی داشتن از چگونگي شنا در سواحل دريا مي‌تواند به افرادی كه قصد شنا در دريا را دارند كمك كند تا دچار مشكل نشوند.

در سواحل دریای عمان و خلیج فارس هم مخاطرات ناشی از جریان شکافنده وجود دارد و ساکنان مناطق ساحل نشین و گردشگران را در معرض تهدید قرار می دهد. اما به علت حضور تعداد محدود گردشگر آمار غرق شدگان به مراتب نسبت به دریای خزر کمتر می باشد. این بدین معنی نیست که خطر جریان شکافنده در سواحل خلیج فارس و دریای عمان نادیده گرفته شود، بلکه در مناطق جنوبی به علت وجود توفان های شدید و امواج بلند خطرات ناشی از این جریان ها در نواحی ساحلی بیشتر است بنابراین اطلاع رسانی در رابطه با  وجود این جریان ها در نوار ساحلی  به مردم و گردشگران از ضروریات در سواحل پر تردد و محدوده های شنا می باشد.

شناسایی زمان پدیداری جریان های شکافنده

شناسایی زمان پدیداری جریان شکافنده برای افراد عادی دشوار است. در بسیاری موارد دیده شده که افراد بسیاری در دریا در حال شنا کردن بوده‌اند، همه چیز عادی به چشم می‌آید، اما در همین میان یک نفر در میان جریان شکافنده گیر کرده و غرق می‌شود. جریان شکافنده تنها وابسته به دریاهای طوفانی و مناطق پرخطر نیست. هنگامی که دریا موّاج است، احتمال پدیداری این جریان‌ها بسیار است.

در بسیاری از کرانه‌های گیلان و مازندران ساحل ماسه‌ای است. در ساحل ماسه‌ای نشانه‌هایی همانند شکل هلال یافت می‌شود که نوک هلال جایی است که جریان شکافنده پدیدار می‌شود. نشانه‌های دیگر عبارتند از این که اگر کسی روی تپه ماسه‌ای، نیمکت‌های چوبی یا روی سقف خودرویی بایستد و به کرانه دریا نگاه کند راه‌ها و شکل‌هایی را که به بادبزن دستی شباهت دارد را خواهد دید، به گونه‌ای که دسته بادبزن به سوی ساحل و دهنه بازش به سوی دریاست. رنگ روشن در کف آب نشانه وجود جریان شکافنده است؛ البته این شکل‌های ظاهری جریان شکافنده‌است که مردم می‌توانند به سادگی شناسایی کنند. نشانه‌های دیگر نیازمند سنجش با دستگاه‌های دقیق دریایی است. از دیگر نشانه‌های جریان‌های شکافنده می‌توان موردهای زیر را نام برد.

آب در محل جریان شکافنده آرام و بدون موج است.

آب دریا در محل جریان شکافنده همرنگ دیگر جاهای دریا نیست.

خطی از آب کف‌آلود، خزه یا زباله در محل جریان شکافنده به سوی دریا حرکت می‌کنند.

موج‌هایی که به سوی کرانه و ساحل می‌آیند، در محل جریان شکافنده دچار شکست می‌شوند.

نحوه شکل گیری دریای خزر، عمان و خلیج فارس

دکتر حمید علیزاده معاون پژوهشی پژوهشگاه اقیانوس شناسی و علوم جوی، امروز در وبینار دانش دریاها و اقیانوس ها، به شکل گیری دریای خز، دریای عمان و خلیج فارس اشاره کرد و  گفت: در ۲۰ میلیون سال قبل اقیانوس "تتیس" بوده است که با ایجاد رشته کوه‌های البرز، زاگرس، قفقاز و آناتولی این اقیانوس تکه تکه شد و خلیج فارس شکل گرفت.

وی ادامه داد: در ۱۵ میلیون سال قبل خزر جنوبی که وجود نداشت، ایجاد شد و همچنان خلیج فارس کم عمق بوده و اتصال آن با اقیانوس تتیس برقرار بود و از ۱۲ میلیون سال قبل دریای خزر تاحدودی شکل گرفت.

علیزاده تشکیل خلیج فارس به شکل امروزی را مربوط به ۸ میلیون سال قبل دانست و اظهار کرد: بر اساس شواهد تاریخی خلیج فارس یک محیط دریایی خشکی بوده که آب آن را فرا گرفته است.

معاون پژوهشی پژوهشگاه اقیانوس شناسی و علوم جوی افزود: مساحت دریای خزر را ۱۲۰۰ کیلومتر، خلیج فارس را هزار کیلومتر و دریای عمان را ۹۵۰ کیلومتر است. حداکثر عمق در دریای خزر ۱۰۲۵ متر، در خلیج فارس ۱۸۰ متر و در دریای عمان ۳۴۰۰ متر برآورد شده است. دریای عمان حوضه بسیار عمیقی است که هر چه از شرق به غرب آن حرکت کنیم، شیب آن افزایش می‌یابد.

وی با بیان اینکه خلیج فارس کم عمق است، اضافه کرد: بیلان آب در این حوضه آبریز طی ۲۰ سال از یک متر تا ۱۲۰ متر افزایش و کاهش داشته است.

علیزاده خلیج فارس را منطقه‌ای خشک با تبخیر بالا دانست و خاطر نشان کرد: این منطقه بارندگی اندکی دارد، ولی دارای تبخیر بالایی است و این تبخیر تبدیل به باران نمی‌شود؛ از این رو خاک آن دارای رطوبت پایینی است.

معاون پژوهشی پژوهشگاه گفت: طوفان‎‌های حاره‌ای، متئوسونامی (خیزاب)، جریان‌های ساحلی و شکافنده و باران‌های سیل آسا را از مخاطرات خلیج فارس، دریای عمان و دریای خزر است.

علیزاده متئوسونامی را امواجی با دوره تناوب نسبتا بالا دانست که در اثر آشفتگی‌های گوناگون زیر سطحی آب دریا شامل زلزله، زمین لغزش و فوران آتشفشان ایجاد می‌شود.

نحوه مقابله با جریان های شکافنده  

شنای مطمئن در اين ناحيه همانند شنا در درياچه سد يا استخر آب نيست. علاوه بر مهارت در شنا بايد ويژگي شنا در آب دريا را نيز شناخت. مهمتـرين نكته دوری جستن از جريان‌های شكافنده است. اگر کسی در جريان شكافنده قرار گرفت، نبايد بترسد و در عين حال اعتماد به نفس خود را بايد حفظ كند. بايد بداند گرچه در آب كم‌عمق اين جريان بسيار قدرتمند است ولي به زودی در آب دريا مستهلک مي‌شود. مبارزه با جريان شكافنده بيهوده است و اگر جريان شما را به سوی دريا مي‌برد، هيچگاه در جهت خلاف جريان تلاش نكنيد كه خود را به ساحل برسانيد.

بهترين راه شنا به موازات ساحل است كه به زودي از محدوده ی جريان خارج مي‌شويد،‌ آنگاه مي‌توانيد به سوي ساحل شنا كنيد. البته اگر كسي به توان فيزيكي خود برای بازگشت اطمينان دارد، مي‌تواند خود را به همراه جريان رها كند تا جريان در آب دريا مستهلک شود، سپس خود را به حالت مورب به ساحل برساند. البته شنا به موازات ساحل برای برگشت،

بهترين راه ‌حل است كه در دستورالعمل‌های گاردهای ساحلي در بسياری از كشورهای دنيا به شناگران ارايه مي‌شود. اگر از ناجي‌های غريق در سواحل دريای خزر سوال كنيد، با اينكه اغلب دانش عميقي از هيدروديناميك سواحل ندارند، ولي بسياری از آن ها حضور جريان‌های شكافنده كه آب شناگران را با خود به دريا مي‌كشاند به خوبي مي‌شناسند.

سالانه در سواحل گيلان و مازندران مسافران زيادی گرفتار امواج دريا و جريان‌های ناشي از آن ها مي‌شوند و مي‌ميرند. گرچه ممكن است بسياری از آنها خارج از محدوده‌های تفريحی (كه ناجيان غريق حضور ندارند) دچار سانحه شده باشند، اما آگاهی داشتن از چگونگي شنا در سواحل دريا مي‌تواند به افرادی كه قصد شنا در دريا را دارند كمك كند تا دچار مشكل نشوند.

انتهای پیام/