به گزارش خبرگزاری علم و فناوری استان ایلام، دوران کودکی و نوجوانی مهمترین و طلایی ترین دوران زندگی همه انسانها است. دورانی که علاوه بر رشد جسمی، از لحاظ روحی و روانی نیز فرد را در مسیر تکامل قرار می دهد. اما در این بین آسیب های اجتماعی بسیاری در کمین این افراد بوده و در صورت هرگونه لغزش و اشتباه ممکن است، پیامدهای بسیاری را متوجه کودکان و یا نوجوانان کند.

آزار و اذیت جنسی و یا به اصطلاح عامیانه" کودک آزاری" از جمله پیامدها و آسیب های متوجه کودکان و نوجوانان است که متاسفانه هر چند وقت یکبار، نه تنها کودک و خانواده، بلکه میلیونها نفر از یک جامعه را درگیر خواهد کرد.

موضوعی که هرچند نام آشناست، اما سهل انگاری و عادی پنداری آن، آسیب های جدی و جبران ناپذیری را متوجه خانواده ها خواهد کرد. موضوعی که روانشناسان و کارشناسان این عرصه معتقدند پیامدهای آن ممکن است تا پایان عمر گریبان گیر خانواده ها باشد و عوارض و مشکلات بسیاری را در بزرگسالی دامن گیر این دسته از افراد خواهد کرد.

آسیبهای ناشی از کودک آزاری در روان کودکان

یافته های روانشناسی نشان داده است که ازدواج ناموفق، افسردگی، افزایش میل به خودکشی، اختلال وسواس، حس انتقام جویی و اضطراب مادام العمر از جمله آسیبهایی است که به تبع کودک آزاری حاصل شده و شاید با آموزش مهارتهای زندگی و فرزندپروری در دوران طلایی زندگی، هیچگاه این خاطره بد را در اذهان خانواده ها تداعی نکند.

چه کودکانی در معرض کودک آزاری قرار دارند؟

روانشناسان بر این باورند که آسیب اجتماعی کودک آزاری ممکن است در اثر سهل انگاری و عدم آموزش صحیح والدین تمامی کودکان را در خطر قرار دهد. کودکان رها شده در شرایط و بسترهای نامناسب اجتماع، فرزندان طلاق و بدسرپرستان، عدم آگاهی کودکان نسبت به مسائل مهم و ضروری، سپردن تربیت کودکان به افرادی که شناخت کافی از آنها وجود ندارد و غفلت های طولانی مدت والدین از وضعیت و شرایط روحی و روانی کودکان از جمله مواردی است که می تواند کودک را در منجلاب آزار و اذیت جنسی قرار دهد.

پیشگیری و کاهش کودک آزاری

در موضوع کودک آزاری، اول از همه باید روی پیشگیری کار کرد. پیشگیری هم باید از دوران کودکی کار شود.اولین هدف مداخله در کودک آزاری، پیشگیری است چون توفیق درمان کودکان و خانواده ها پس از وقوع کودک آزاری محدود است. تمرکز اصلی راهبردهای مداخله ای جستجوی برنامه های پیشگیری از بدرفتاری با کودک است. پیشگیری از کودک آزاری در سه سطح صورت می گیرد.

پیشگیری سطح اول: این سطح پیشگیری شامل اقداماتی است که موجب استحکام بنیان خانواده و همچنین ارتقاء سلامت اجتماع می گردد. آموزش به والدین کودکان و نوجوانان در زمینه حقوق کودکان، بهداشت روان و مهارت های مقابله با مشکلات و مسائل از مهم ترین راهکارهای نیل به این هدف است(ممیزی و همکاران۱۳۹۰) در بسیاری از برنامه های آموزشی و کارورزی والدین، پیشگیری از نوع اول از ارکان برنامه است. منظور از این برنامه منحصراً پرداختن به بدرفتاری با کودکان نیست بلکه فرض بر این است که آگاهی از رشد و مهارت های کودک، احتمال بدرفتاری با وی را هنگام روبرو شدن با مشکلات کمتر خواهد کرد. (انجمن حمایت از کودکان ۱۳۹۱)

 پیشگیری سطح دوم: این سطح از پیشگیری شامل شناسایی خانواده های پرخطر قبل از گرفتار شدن کودک و آسیب وی می باشد (ممیزی و همکاران ۱۳۹۰) در برنامه های پیشگیری نوع دوم، به خانواده هایی توجه می شود که احتمال بدرفتاری با کودک در آنها بسیار است تا پیش از این بدرفتاری با کودک را آغاز کرده اند. با پیشرفت های اخیر در تشخیص نظری پدیده بدرفتاری با کودک، متخصصان توانایی آن را یافته اند که والدینی را که به احتمال بسیار با کودکان بدرفتاری می کنند، همچنین کودکان آسیب پذیر و محیط های فشارآور را شناسایی کنند و متناسب با آن به ارائه خدمات بپردازند. در این خانواده ها باید شرایط استرس آور شناسایی شود و تا جایی که امکان دارد این مشکلات مرتفع شود و تسهیلاتی برای این خانواده ها مانند کمک هزینه ماهیانه، تغییر محیط زندگی استفاده از مددکار برای تحت پوشش قرار دادن خانواده ها، به وجود آوردن شغل یا درمان بیماری هایی که در خانواده وجود دارد، در نظر گرفته شود. به طور کلی هر عاملی که می تواند زمینه ساز کودک آزاری باشد باید مهار شود. از جمله برنامه های پیشگیرانه ثانویه، شناسایی خانواده های پرخطر است. یعنی خانواده هایی که یک یا هر دو والد معتاد هستند، کودکان خانواده های کم درآمد و بیکار، خانواده هایی که پرجمعیت هستند و همین امر موجب غفلت از کودک و سوء رفتار از وی می شود عامل خطرساز دیگر بیماری روانی والدین است و این والدین به احتمال بیشتری کودکانشان را مورد اذیت و آزار قرار می دهند و همچنین کودکان خیابانی، عقب مانده ذهنی، کودکان معلول و کودکان بیش فعال باید شناسایی شوند و تحت حمایت و درمان قرار بگیرند (انجمن حمایت از کودکان ۱۳۹۱)

- پیشگیری سطح سوم:این سطح از پیشگیری شامل اقدامات مداخله ای، درمانی و حمایتی برای خانواده های گرفتار می باشد و در این سطح باید سعی کرد که از بروز مجدد سوء رفتار جلوگیری شود (ممیزی و همکاران ۱۳۹۰) اقدامات سطح سوم پیشگیری، در موقعیت هایی صورت می گیرند که کودک آزاری قبلاً در آنها رخ داده است و تأکیدشان برای جلوگیری از وقوع مجدد و تعدیل آسیب ناشی از کودک آزاری است. اقداماتی که به گفته کارشناسان می توان در این سطح ارائه داد شامل این موارد است:ارزیابی و حمایت سایر کودکان خانواده در صورتی که کودک آزاری نسبت به یک کودک گزارش شده باشد. بستری کردن کودک آزار دیده در بیمارستان در صورتی که وضع جسمی یا روانی نامطلوبی دارد در صورتی که والدین هیچ گونه همکاری جهت اصلاح رفتار خود نداشته باشند. آموزش و تشویق والدین جهت همدردی و عدم سرزنش کودک و همچنین حمایت و اعتماد به کودک زمانی که مسئله سوء استفاده جنسی توسط کودک گزارش می شود. برقراری سیستم گزارش دهی اجباری کودک آزاری برای پزشکان، پرستاران، مددکاران اجتماعی، آموزگاران و کلیه کسانی که به نحوی با کودک سر و کار دارند و ممکن است به موارد مشکوک کودک آزاری برخورد نمایند. همچنین برقراری خطوط تلفن آسان و در دسترس برای گزارش کودک آزاری توسط خود کودک یا کسانی که از آن مطلع هستند. تلاش درجهت درمان فرد آزارگر در صورتی که علت آزارها نسبت به کودکان، وجود برخی مشکلات روان شناختی مثل عقده های که در اثر آزار دیدن در کودکی شکل گرفته باشد و یا مشکل کنترل خشم، عزت نفس پایین، اضطراب و... باشد.

آموزش مهارتهای زندگی الزام آور است

از والدین، خود کودکان و کسانی که مراقب کودک اند گرفته تا مسئولان مدرسه، پلیس و پزشکان و همه افراد ،باید با حقوق کودکان آشنا شوند. در عین حال، لازم است کودکان با مهارت های زندگی نیز آشنا باشند. والدین باید آگاه شوند که اگر زمانی خشمگین شدند خشمشان را چطور بروز دهند که موجب آزار دیگران نشود. برخی دیگر از راه های پیشگیری و کاهش می توان به شرح زیر باشد.۱- کودک را باید بهتر و بیشتر شناخت. ۲- علت کودک آزاری را باید به درستی بررسی کرد. ۳- به والدین و مردم آموزش داده شود که کمک گرفتن از دیگران و مشورت کردن با آنها در این باره نشانه آگاهی و هشیاری است نه ناتوانی ۴- آگاهی پزشکان عمومی مخصوصاً در بیمارستان ها در صورت دیدن علایم آزار جسمی درکودکان ۵- فرد یاری رسان همواره باید آرامش خود را حفظ کند ۶- نقش عمده رسانه ها مخصوصاً در فضای مجازی در آگاهی دادن به مردم ۷- اطلاع دادن به مراکز ذیل ربط (اورژانس اجتماعی یا پلیس) وقتی از این موضوع در اطرافیانتان اطلاع دارید ۸- دقت در ازدواج و تشکیل خانواده و خودداری از ازدواج های تحمیلی ۹- آگاهی کامل به کودکان در اطلاع از حریم خصوصی بدن در آزارهای جنسی ۱۰- توجه به تنظیم خانواده و تعداد مناسب بچه با توجه به سطوح مختلف اجتماعی اقتصادی فرهنگی و... و. ۱۱- توجه به سلامت روانی خود و کاهش رفتارهای عصبی ۱۲- فراگیری راهکارهای کنترل پرخاشگری((سازمان بهزیستی کشور))

خصوصیات خانواده های موفق در امر فرزند پروری

 -والدین موفق بر این باورند که چگونگی روابط بین خودشان در اولویت است ، درست است که توجه و صرف انرژی بسيار براي فرزندان امري لازم است ولي براي بقا و دوام خانواده روابط بين همسران بايد در اولويت باشد تا با انرژي و آرامش بيشتري بتوانند وقت خود را صرف فرزندان کنند .

- حمایت والدین از یکدیگر و نشان دادن اینکه فرزند پروري امري است در جهت بهبود خانواده و آرامش خاطر خودشان از آينده و احساس رضايت از زندگي و همچنين رضايت متقابل تمام افراد خانواده از يکديگر

-والدین موفق، فرزند پروری را کاری گروهی می دانند و در اِعمال تربيت، رفتار و واکنش ها، در ارتباط با فرزندان هماهنگ هستند، نه اينکه پرورش فرزندان فقط به عهده يک نفر باشد و ديگري نظاره گر. زيرا امري است زمانگير و صرف انرژي زيادي مي خواهد تا بتوان فرزند پروري خوبي داشت - والدين بايد بتوانند در نظام تربيتي خود هماهنگي کاملي داشته باشند و در مقابل هر رفتار كودك، واكنشي در يك راستا از خود بروز دهند تا اينكه كودك رفتاري متعارض از والدين خود نبيند. زيرا كودكان بد بودن و يا خوب بودن هر رفتاري را با درجات و ميزان مختلف واكنشهاي بزرگسالان در ذهن خود ثبت مي كنند و اينگونه ابعاد رفتاريشان شكل مي گيرد و متوجه مي شوند چه كاري به چه ميزان خوب است و چه كاري به چه ميزان بد است و چه كاري مي تواند چه نوع پاداش و چه نوع عواقب و محروميت هايي در بر داشته باشد ، حال اگر رفتار والدين با هم همسو نباشد ، كودك دچار نوعي دوگانگي شده و اغلب سعي مي كند غريزي عمل كند و اين نوع رفتار در شخصيت او قالب مي گيرد .
- از دیگر خصوصیات والدین موفق در این امر مهم ، اعتباری است که نزد فرزند دارند، فرزنداني که پدر و مادري با اين خصيصه دارند تربيت پذير بوده و والدين خود را مرجع اصلي الگوبرداري خود  مي دانند.

درمان کودک آزاری

-بسیاری از متخصصان مهم ترین اقدام را درمان والدین می دانند، اما درمان کودک نیز ضروری است. درمان به صورت گروهی است و متخصصین روانپزشکی اطفال، متخصص پزشکی قانونی، پزشک متخصص اطفال، مددکار اجتماعی و روان شناس در گروه درمان شرکت دارند. برخی از اقدامات می تواند حذف یا تعدیل عوامل استرس زای محیطی و اجتماعی و کاری والدین، روان درمانی والدین و کودکان آسیب دیده روحی وآموزش مهارت های زندگی به زوجین حتی قبل از ازدواج باشد.

یکی از ابزارهای ایجاد ارتباط با کودکان که در تشخیص و درمان گستره وسیعی از مسائل آنان سودمند است نقاشی است. نقاشی کودکان همچون پیامی است که آنچه آنان نمی توانند با زبان بیان کنند، در آن منعکس می کنند. لذا بررسی و درک نقاشی کودکان، اطلاعات ارزنده ای در اختیار والدین، مربیان و روانشناسان می گذارد. کودک همه گستره زندگی را به وسیله نقاشی به تجربه درمی آورد. براساس سبک ترسیمی کودکان و نیز تحلیل محتوای نقاشی های آنان می توان به درون آنها پی برد( منبع:سایت رسمی سازمان بهزیستی کشور)

انتهای پیام /ن