به گزارش خبرگزاری علم و فناوری استان ایلام، یکی از پیامدهای پدیده پیر شدن جمعیت جهان افزایش بیماری های التهابی عصبی و نورودژنراتیو است که بیماری آلزایمر شایعترین آنها است. این عارضه یکی از علائم چندین مورد از بیماری‌ها و اختلالات زمینه‌ای مغز است که در میان سالمندان بسیار شایع تر از سایر رده های سنی است.خبرنگار خبرگزاری علم و فناوری استان ایلام در این بخش خبری به بررسی بیماری زوال عقل پرداخته است.
جنون یا زوال عقل (به انگلیسی: dementia)
اختلال مزمن و گاهی حاد فرایندهای روانی به علت بیماری عضوی مغز که با تغییر شخصیت و نئاندرتال شدن و موقعیت‌ناشناسی و اختلال در حافظه و داوری و اندیشه همراه است. شایعترین نوع دمانس، زوال عقل سالخوردگی یا بیماری آلزایمر است. از دیگر عوامل ایجاد دمانس می‌توان به سکته مغزی، روان‌آشفتگی (دلیریوم) ناشی از سمی شدن بدن در اثر مواد مخدر و روان‌گردان و بیماری‌های ناشایع ولی معروف مانند جنون گاوی اشاره نمود. طبق تعریف، زوال عقل عبارت است از تخریب پیش رونده کارکردهای شناختی که در زمینه‌ای از هشیاری کامل (بدون وجود دلیریوم بسته به نوع عامل آن) بروز میکند. دمانس از علائم بیماری و به صورت مجموعه‌ای از عملکردی‌های بد بالینی شامل اختلالاتی در حافظه، زبان‌پریشی، تغییرات روانشناختی و روان‌پزشکی و مختل شدن فعالیت‌های روزمره تظاهر می‌یابد. زوال عقل یک مریضی ناشناخته و غمگین هست که بسیار میتواند روی افراد تاثیرات منفی بگدارد. همانند اکثر مریضی هایی که به شدت عملکرد شناختی را تحت تاثیر قرار می‌دهند، زوال عقل نیز یک اوضاع غم انگیز محسوب میشود. زوال عقل ( دمانس) به نقص همه جانبه و پیش رونده ی قوای دماغی گفته می شود که با کاهش ظرفیت حافظه همراه است.( daneshyari.com)
علائم زوال عقل
شیوع و بروز بیماری آلزایمر با توجه به ساختار سنی جمعیت در مناطق مختلف جهان متفاوت است . وامل و علل گوناگونی در پیدایش و رشد و توسعه این بیماری شناخته شده است که مهم ترین آنها عبارتند از تحصیلات پایین، فشار خون بالا در میانسالی، داشتن اضافه وزن در جوانی، ضعف و یا از دست دادن قدرت شنوایی، افسردگی در سنین بالا، دیابت، کم تحرکی، مصرف دخانیات، انزوای اجتماعی و هیپوکسی یا کم رسیدن اکسیژن به مغز می باشد.( سید محمدرضا سلطانی مقدس برگزفته از مقاله مهمترین عوامل ابتلا به زوال عقل یا آلزایمر)
علائم زوال عقل، بسته به علت آن متفاوت است ولی علائم و نشانه‌های رایج آن عبارتند از:
تغییرات شناختی
- از دست دادن حافظه، که معمولا همسر فرد یا شخص دیگری متوجه آن میشود
- مشکل در برقراری ارتباط یا یافتن واژه‌های مناسب
- مشکل در توانایی‌های بصری و فضایی، برای مثال گم کردن راه خود در زمان رانندگی
- مشکل در استدلال و حل مسئله
- مشکل در انجام وظایف پیچیده
- مشکل در برنامهریزی و سازمان‌دهی
- مشکل در هماهنگی و عملکردهای حرکتی
- گیجی و عدم تمرکز
تغییرات روانشناختی
- تغییرات شخصیتی
- افسردگی
- اضطراب
- رفتار نامناسب
- پارانویا (بدگمانی)
- آشفتگی و تشویش
- توهم(darmankade.com)
تشخیص دمانس یا زوال عقل
اولین مرحله در آزمایش عملکرد حافظه و سلامت شناختی، انجام یک سری پرسش‌ها و آزمون‌های عملی استاندارد است. پرسیدن سؤالات ساده‌ای مانند «نام رئیس جمهور چیست؟» به پزشک کمک میکنند تا وجود یا عدم وجود دمانس را تعیین کرده و تصمیم بگیرد که آیا به بررسی‌های بیشتری نیاز است یا خیر. علاوه بر پرسش‌های سنجش حافظه، از آزمون‌های ساده دانش واژگان و طراحی نیز استفاده میشود. تحقیقات نشان داده که نمی‌توان بدون استفاده از آزمون‌های استاندارد زیر، انجام کامل آنها و ثبت پاسخ‌ها، دمانس را به طور قطع تشخیص داد؛ البته، برای تشخیص، باید عوامل دیگری نیز در نظر گرفته شوند(drkavianiclinic.com)
پیشگیری از زوال عقل
پژوهشگران 10 پیشنهاد ویژه برای تقویت مغز مطرح می کنند که بدین قرار است :
1. کاری انجام دهید
دانشمندان بر این باورند که نرمش های هوازی منظم می تواند ساده ترین و مهم ترین راه برای سلامتی طولانی مدت مغز باشد. در حالی که قلب و ششها واکنشی سریع نسبت به دویدن بر روی دستگاه دوی ثابت نشان می دهند، مغز هم به آرامی با هر قدم قعالیت میکند. برای سلامت دائمی مغز، روزانه حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت جسمانی (دویدن و نرمش های هوازی) می تواند نقش شایان توجهی داشته باشد. برای نتیجه بهتر در پارک یا مکان پر درخت پیاده روی را انجام دهید زیرا تاثیرش 20 درصد بهتر خواهد بود.
2. متعادل بخورید
انرژی بسیار زیاد یا انرژی بسیار کم خللی بزرگ در کارایی مغز ایجاد میکند. رژیم غذایی تشکیل شده از مواد قندی کم با فیبر بالا و چربی و پروتئین معمولی بسیارآرام تر از غذاهایی با میزان قند بالا (مانند شیرینی جات و نشاسته) در بدن تجزیه میشوند. سرعت ثابت و ملایم هضم در روده مقدار انرژی بیشتری را به مغز می رساند، و باعث بهینهسازی سوخت و ساز در ارگانهایی شوند که می توانند در سلامتی طولانی مدت نقش بسزایی داشته باشند
3. مراقب رژیم غذایی تان باشید
در حالی که پرخوری فعالیت مغز را کند میکند و در طولانی مدت باعث وارد آمدن به مغز میشود، کمبود کالری هم می تواند اثر مشابهی را بر مغز گذارد. رژیم های غذایی مفرط می تواند باعث طولانی شدن برخی دردها در بدن و در نتیجه سلب آسایش شوند، احساسی که باعث اعتیاد افراد به لاغر ماندن (anorexia) (ترس از چاق شدن) شود. بسیاری از مطالعات رژیم های غذایی مفرط را با حواس پرتی ، اختلال در حافظه و پریشانی مرتبط می دانند.
4. مراقب بدن خود باشید
بسیاری از بیماری های قابل پیشگیری مانند دیابت نوع دوم، چاقی، فشار خون و... می توانند تاثیر بسزایی در پیر شدن مغز داشته باشند. فعال و سالم نگه داشتن سیستم گردش خون با کارهایی از قبیل سیگار نکشیدن و عدم استفاده از چربی های اشباع شده مانع از پیری زودرس مغز میشود.
5. از استراحت و آرامش لذت ببرید
در زمان استراحت و رویا، خاطرات به آرامی مرور میشوند، بعضی دور ریخته میشوند و بعضی ذخیره می شوند.... مطالعات نشان می‌دهند وقتی دچار کمبود خواب هستیم، پروتئینی که سیناپسها (محل تماس دو عصب) را شکل می دهد توانایی کافی برای تفکر و فراگیری را از دست می‌دهد، علاوه بر این خواب ناکافی با فراموشی در ایام کهولت رابطه مستقیم دارد.
6. از قهوه تان لذت ببرید
تحقیقات نشان داده است که استفاده منظم از کافئین از مغز محافظت می کند. بر اساس یک مطالعه علمی ۲ الی ۴ بار سرحال آمدن بعد از خستگی در یک روز می تواند به کاهش فراموشی کمک کند و ۳۰ تا ۶۰ درصد از بروز آلزیمر پیشگیری کند. اینکه آیا کافین موجود در چای و قهوه باعث رفع خستگی میشود یا آنتی اکسیدان موجود در آنها هنوز مشخص نیست اما قهوه باعث افزایش سطح هوشیاری در این بعد از ظهر و چند سال بعد میشود
7. ماهی بخورید
براساس تئوری های جدید وجود ماهی در رژیم غذایی انسانها می تواند نقش بسزایی در تقویت حافظه انسانها داشته باشد. اسیدهای چرب مورد نیاز مانند امگا ۳، برای ساختمان مغز مهم بشمار می آیند و تاثیر آنها برای درمان بیماری های مغزی بسیار موثر است. مطالعات انجام گرفته بر روی تاثیر مکمل امگا ۳ نتایج جالبی را به همراه داشت که نشان می داد امگا ۳ دربرخی دیگر از منابع غذایی مانند تخم کتان، ماهی ها و برخی از حیوانات علف خوار نیز یافت می شود.
8. خونسرد باشید
استرس تاثیر بد و مخربی روی مغز می گذارد و با ترشح هورمونهای خطرناکی در ناحیهی هیپوکمپوس (hippocampus) و سایر قسمت های مغز، حافظه را تحت تاثیر قرار می‌دهد. بعضی از دانشمندان بر این عقیدهاند که داشتن یک زندگی متعادل و دنبال کردن فعالیت های آرامش بخش مانند یوگا، حضور در اجتماع و انجام فعالیت‌های هنری می تواند روند فراموشی بر اثر کهولت سن و پیری مغز را به تاخیر بیاندازد.
9. از مکمل ها استفاده نکنید
اخیرا استفاده از مکمل ها به وسیله برای جبران کاستیها تبدیل شده اند، استفاده از مکمل های آشنا برای ما مانند مولتی ویتامین ها تنها نوعی هدر دادن هزینه است. دارو های مکملی مانند (ginkgo) و (melatonin) امروزه از نظربسیاری از افراد به سطل های زباله تعلق دارند. علیرغم منشا طبیعی، اینگونه داروها فاقد عوارض جانبی نیستند، عوارضی مانند: فشار خون بالا، مشکلات گوارشی، مشکلات باروری و افسردگی. برای انسانهای سالم داروی (ginkgo) هیچ تاثیر مثبتی ندارد و گاها تاثیر دارونماها از این گونه مکمل ها بیشتر است.
۱0. مغز را به چالش بکشید
حل یک جدول، بازی فکری یا تست هوش به عنوان سوالات هوش و محرک مغز به شما کمک میکنند تا همیشه ذهنی جوان و سالم داشته باشید. هرچند که کمبود سواد عامل موثری در کاهش حواس و کمکاری ذهن است. هرچه بیشتر برای یادگیری تلاش کنید، ذهن شما برای دوران کهولت آمادهتر و جوانتر خواهد بود. کلید کار میتواند انجام یک کار چالشی جدید مانند حل یک پازل جدید و سرگرم کننده باشد.( asriran.com)
55 میلیون نفر در جهان زوال عقل دارند
محسن شتی اظهار داشت: اگرچه دمانس (زوال عقل) عمدتاً افراد مسن را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما نتیجه اجتناب ناپذیر افزایش سن نیست. در حال حاضر بیش از ۵۵ میلیون نفر در سراسر جهان با زوال عقل زندگی میکنند و سالانه نزدیک به ۱۰ میلیون مورد جدید گزارش میشود که ۶۰ درصد آنها در کشورهای با درآمد کم تا متوسط زندگی میکنند.
وی افزود: در ایران برآورد میشود حدود ۸.۵ تا ۱۰ درصد جمعیت سالمندان (بیش از ۷۵۰ هزار تا ۸۰۰ هزار نفر) مبتلا به دمانس باشند.
این اپیدمیولوژیست ادامه داد: شایعترین نوع دمانس (زوال عقل)، آلزایمر نام دارد. دمانس یک سندرم است که در آن افت عملکرد شناختی ورای آن چیزی است که از عواقب معمول سالمندی بیولوژیک انتظار می‌رود.
رئیس اداره سلامت سالمندان وزارت بهداشت گفت: این اختلال ماهیتی پیش رونده و مزمن دارد و بر عملکرد حافظه، تفکر، جهت گیری، درک، محاسبه، ظرفیت یادگیری، زبان و قضاوت تأثیر می‌گذارد. اختلال در عملکرد شناختی معمولاً با تغییر خلق و خو، کنترل عاطفی، رفتار یا انگیزه همراه است و گاهی این علائم پیش از سایر علائم بروز می‌یابد.
وی ادامه داد: زوال عقل ناشی از انواع بیماری‌ها و صدمات است که به صورت اولیه یا ثانویه بر مغز تأثیر می‌گذارد. بیماری آلزایمر شایعترین نوع زوال عقل است و در ۶۰-۷۰ درصد موارد دمانس را شامل میشود. ( mehrnews.com)
ابتلا به زوال عقل در جهان به سرعت رو به افزایش است
سازمان جهانی بهداشت می‌گوید ابتلا به دمانس به شکلی هشداردهنده رو به فزونی است و آمارها تا سال ۲۰۳۰ شمار مبتلایان ۴۰درصد بیشتر میشوند. هم اینک حدود ۴۸ میلیون سالخورده از اختلال‌های ناشی از این سندروم رنج می‌برند.
یک پژوهش سازمان جهانی بهداشت (WHO) نشان می‌دهد که جمعیت دنیا در سال‌های آتی با رشد سریع ابتلا به زوال عقل روبرو خواهد بود. این تحقیق نتیجه گرفته که تعداد بیماران درگیر دمانس، در سال ۲۰۳۰ دستکم ۴۰درصد بیشتر از میزان کنونی میشود.
مبنای این نتیجه‌گیری، پیرتر شدن هر چه بیشتر شهروندان و عدم آمادگی اکثر کشورها برای مواجهه با کهنسالی و پیامدها و عوارض این دوران عمر است.
تدروس آدهانوم، مدیر سازمان جهانی بهداشت گفته که باید برای نگاهداری، مراقبت و حمایت از افراد مبتلا به دمانس مجهز بود و آنها و اطرافیان‌‌شان را به حال خود رها نکرد. او با تمجید از استراتژی دولت آلمان برای پشتیبانی و پرستاری از مبتلایان تاکید کرده است: «هدف همه کشورها باید این باشد که منزلت سالخوردگان مبتلا به زوال عقل حفظ شود و آنها به حاشیه اجتماع رانده نشوند».طبق اعلام وزارت بهداشت آلمان، یک میلیون و ۶۰۰ هزار نفر در این کشور درگیر دمانس و عوارض آن هستد.( dw.com)
مواد غذایی که از زوال عقل جلوگیری می کنند
شـکـلات تـلـخ
تحقیقات صورت گرفته توسط محققان نشان داد که فلاوونوئید موجود در کاکائو جریان خون را به طرف مغز افزایش می‌دهد و ممکن است از بدن در برابر حالاتی که منجر به کاهش جریان خون مغز می‌گردند (مثل دیمانس و سکته مغزی) محافظت کند. برای استفاده از بیشترین خواص، شکلات با میزان شکر کم و محتوی کاکائوی بالا خریداری کنید.
در هر حال با این که کاکائو غنی از ترکیبات سودمند است، اما مقدار چربی‌های اشباع آن بالا می‌باشد و در بسیاری از مواقع همراه با مواد پر چربی نظیر خامه در دسرها استفاده می‌گردد، بنابراین بهترین راه این است که شکلات تلخ را به عنوان یک وعده کوچک یک بار در هفته استفاده کنید.علاوه بر شکلات، فلاوونوئیدها تقریباً در همه میوه‌ها، سبزیجات، گیاهان و ادویه‌جات یافت می‌گردند. یک قانون خوب این است که هر چه میوه یا سبزی رنگی‌تر باشد میزان فلاوونوئید آن بالاتر است.
سـالـمون
طبق مطالعات انجام گرفته، افرادی که به طور متوسط 3 وعده غذایی ماهی روغنی در هفته مصرف می‌کردند، تقریباً 50 درصد کمتر از دیگران در معرض ابتلا به بیماری‌های آلزایمر و دیمانس قرار گرفتند. این افراد به طور قابل ملاحظه‌ای میزان اسیدهای چرب امگا-3 خونشان بیشتر از کسانی بود که ماهی کمتری مصرف کرده بودند.
زردچوبه
به نظر می‌رسد پلاک‌های تجمع یافته در مغز به گسترش یافتن زوال سلول‌های مغزی کمک کنند و منجر به بیماری آلزایمر شوند.یک مطالعه نشان داد کورکومین موجود در زردچوبه ماده مؤثری است که پلاک‌های مغزی را از بین می‌برد.
زردچوبه به عنوان یک غذای ضدالتهاب عالی از قدیم استفاده می‌شده است و به طور معمول به عنوان یک چاشنی و ادویه در غذاها استفاده می‌گردد. در کشورهایی که از ادویه کاری (حاوی زردچوبه) به طور متداول استفاده میکنند میزان کمتری گزارش ابتلا به دیمانس دیده شده است. این ادویه ارزان‌قیمت و فراوان را حداقل یک بار در هفته به غذای خود اضافه کنید تا میزان التهاب کاهش یابد و دیمانس به وجود نیاید
زنجبیل نیز مانند زردچوبه دارای خواص ضدالتهابی مشابه است. با اینکه تحقیقات انجام گرفته بر روی اثر زنجفیل بر فعالیت مغز محدود است، اما توانایی زنجبیل در کاهش التهاب ممکن است به طور غیرمستقیم برخی اثرات جلوگیری کننده از دیمانس را داشته باشد.
سیب
امروزه برای خوردن یک سیب در روز بیش از یک دلیل وجود دارد. در تحقیقات صورت گرفته، نشان داده شده کوئرستین که به مقدار فراوان در پوست سیب وجود دارد، از مغز در برابر آسیب‌های همراه بیماری آلزایمر و دیگر ناهنجاری‌های عصبی محافظت میکند. دیگر مطالعات نیز نشان داده‌اند که خوردن سیب ممکن است به کاهش خطر ابتلا به سرطان کمک کند.
گردو
تحقیقات صورت گرفته در مورد پیری نشان داد که یک رژیم غذایی متعادل حاوی گردو به ارتقای مهارت‌های عملی و ذهنی در افراد پیرتر کمک میکند. کارشناسان معتقدند که ترکیب پلی‌فنول‌ها، اسیدهای چرب امگا-3 و دیگر مواد فعال‌کننده زیستی که در گردو وجود دارد، مسئول انجام گرفتن این اثر مفید است، اما مصرف مقدار بیشتر از آن الزاماً خوب نیست. این ممکن است به دلیل میزان بالای امگا- 6 در گردو باشد.
چای سبز
چای سبز غنی از نوعی فلاوونوئید است که به نام کاتچین خوانده میشود. مطالعات بسیاری به خواص سلامتی و مفید چای سبز از جمله به توانایی آن در کاهش خطر ابتلا به سرطان و نیز بیماری‌های عصبی برگشت‌پذیر دست یافته‌اند.توانایی چای سبز در حفظ وزن و کنترل آن نیز این ماده غذایی را به یک گزینه محبوب در بسیاری از رژیم‌های غذایی ارتقادهنده سلامتی تبدیل کرده است
مارچوبه
در تحقیقی نشان داده شد در افرادی که کمبود فولات دارند احتمال گسترش دیمانس 5/3 برابر بیشتر است. برای اینکه از دریافت کافی فولات اطمینان حاصل کنید از مارچوبه به عنوان یک افزودنی متناوب در غذای خود استفاده کنید، چون یک فنجان مارچوبه مقداری از نیاز روزانه شما به فولات را تأمین میکند.
دیگر منابع عالی فولات عبارتند از مرکبات، حبوبات (توجه نمایید که برای حداکثر دریافت مواد مغذی و جذب آن توسط بدن، بهتر است حبوبات به صورت جوانه باشند)، کلم بروکلی، گل کلم، چغندر، عدس و سبزیجات سبز برگ‌دار مثل اسفناج و برگ شلغم.
گیلاس
دانشمندان دریافته‌اند که ترکیبات آنتی‌اکسیدان و آنتوسیانین‌ها که به گیلاس رنگ قرمز شفافی می‌بخشند، خواص ضدالتهابی دارند، اما فاقد هرگونه اثر جانبی احتمالی هستند. داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی (NSAID ها) می‌توانند اثرات معکوسی ایجاد کنند که برخی از آنها عبارتند از خونریزی معده و حمله قلبی، اما گیلاس آن طور که داروهای صنعتی موجب تحریک معده میشوند معده را تحریک نمی‌کند و حاوی ترکیباتی است که از به هم چسبیدن پلاکت‌ها در خون جلوگیری میکنند.
گیلاس‌ها و میوه‌هایی مانند خانواده توت‌ها مثل تمشک و توت‌فرنگی همگی حاوی آنتی‌اکسیدان‌ها و مواد ضدالتهاب هستند که به کاهش التهابات مغزی و فشار اکسیداتیو مغز کمک میکنند. التهابات مغز و فشار اکسیداتیو آن هر دو با دیمانس و آلزایمر همراه می‌باشند.(منبع: تبیان)
درمان دمانس
مرگ سلول‌های مغز را نمی‌توان متوقف کرد، بنابراین هیچ درمان شناخته‌‌شده‌ای برای دمانس تحلیل برنده وجود ندارد.
برای همین، به جای درمان علت زمینه‌ای این دسته از ناهنجاری‌ها، بر ارائه مراقبت و درمان علائم تمرکز میشود.
در برخی موارد، درمان عارضه‌های که باعث دمانس شده است میتواند مفید باشد. معمولاً این عارضه‌ها به درمان‌های ارائه شده برای دمانس ناشی از موارد زیر پاسخ می‌دهند:
مواد مخدر
تومورها
اختلالات متابولیک
پایین افتادن قند خون (هیپوگلیسمی)
در اکثر موارد، دمانس برگشت‌پذیر نیست. البته، بسیاری از اشکال آن قابل درمان هستند. استفاده از داروهای مناسب میتواند به کنترل دمانس کمک کند((drkavianiclinic.com)