به گزارش خبرگزاری علم و فناوری از اردبیل؛ روز جهانی پوکی استخوان رویدادی سالانه است که همه ساله در ۲۰ اکتبر مصادف با ۲۸ مهرماه در یک کمپین جهانی اقداماتی را جهت افزایش آگاهی جهانی از پیشگیری، تشخیص و درمان پوکی استخوان و بیماری متابولیک استخوان انجام می‌دهد.

روز جهانی پوکی استخوان در تاریخ ۲۰ اکتبر ۱۹۹۶ توسط انجمن ملی پوکی استخوان انگلستان و با حمایت کمیسیون اروپا آغاز شد. از سال ۱۹۹۷، رویداد روز آگاهی توسط بنیاد بین‌المللی پوکی استخوان برگزار شده‌است.

سن شروع وشيوع پوكي استخوان:

در زنان پوكي استخوان چهار برابر مردان ديده ميشود. در سالهاي بعد از يائسگي، مخصوصاً در سالهاي اول، معمولاً قدرت استخوان با سرعت زيادي كاهش مي يابد. سپس اين سرعت كم ميشود ولي روند پوكي استخوان ادامه مي يابد. زنان، مخصوصاً آنها كه بيشتر از 60 سال دارند بيشترين مبتلايان به پوكي استخوان اند.

در مردان با افزايش سن، كاهش ناگهاني و عمده ي هورمونهاي جنسي، چنان كه در زنان اتفاق مياافتد، پيش نميآيد. كاهش تراكم وقدرت استخوان در آنها خيلي آهسته تر اتفاق ميافتد. اما در 65 تا 70 سالگي، زنان و مردان با يك سرعت استخوانهاي خود را از دست ميدهند.

علائم و عوارض پوكي استخوان:

ممكن است دچار پوكي استخوان باشيد، بدون آن كه از بيماري خود اطلاع داشته باشيد. به همين سبب است كه پوكي استخوان ”بيماري خاموش“ و يا ”بيماري بيسر و صدا“ ناميده ميشود. در مراحل اوليهي بروز پوكي استخوان، علائم آن به ندرت ظاهر ميشود، كه اين ظاهر نشدن علائم تشخيص بيماري را دشوار ميكند.

پوكي استخوان در مراحل بعدي موجب بروز مسائل زير ميگردد:

 شكستگي خود به خود يا با كمترين ضربه بر استخوانها مخصوصاً در نواحي ران و لگن، كمر و ستون مهرهها كه غالباً اين اولين علامت است.

- كمر درد شديد در نقطهاي خاص كه نشانه شكستگي ست.

- قوز پشت كه موجب انحناي پشت يا قوز درآوردن مي شود.

- كوتاه شدن قد.

بعضي از محققان عقيده دارند افتادن دندانها در سالهاي بالا نيز ناشي از همين پوكي استخوان است از نمونه هاي شكستگيهاي خود به خودي اين است كه شايد روزي كه فرد خم ميشود تا ساك خريد روزانهاش را بردارد و به خريد برود، دردي شديد در پهلويش احساس ميكند و بعداً متوجه ميشود كه دندهاي شكسته دارد. وقتي بيماري خيلي شديد باشد، فشارهاي خفيفي مثل خم شدن به جلو، بلند كردن جاروبرقي، عطسه يا سرفه كردن ميتواند باعث شكستگي مهره شود.

شكستگي هاي ناحيه لگن، معمولاً در اثر افتادن و سقوط كردن فرد رخ ميدهند. اين شكستگي ها در بين شكستگي هاي ديگر از همه بدتر است، زيرا ميتواند حتي خطر مرگ در پي داشته باشد. نيمي از افرادي كه هم زنده مي مانند معمولاً تا آخر عمر عليل بوده، چنانچه نميتوانند بدون مراقبت دايمي آشنايي يا پرستاري زندگي كنند و براي همه ي عمر به عصا يا چهار پايه هاي مخصوص راه رفتن افراد معلول (واكر) نياز دارند.

كوتاه شدن قد، روند طبيعي افزايش سن است، ولي چنانچه كاهش قد قابل توجه بيش از 5/2 سانتيمتر باشد (نسبت به 20 سالگي)، ممكن است همين، اولين علامت پوكي استخوان باشد.

به هر ترتيب چنانچه بيش از يكي از علائم بالا در شما هست حتماً به پزشك مراجعه كنيد. به خاطر داشته باشيد كه ممكن است هيچ علامتي مشاهده نشود ولي به پوكي استخوان دچار شده باشيد. پس بهترين راه، پيشگيري از بروز پوكي استخوان است.

اهمیت بهداشتی پوکی استخوان

پوكي استخوان يا استئوپروز شايع‌ترين‌ بيماري‌ بافت‌ استخواني‌ مي‌باشد كه با كاهش تراكم استخوان و از دست رفتن كيفيت ريزساختار استخوان، منجر به افزايش خاصيت شكنندگي استخوان و در نتيجه افزايش خطر شكستگي مي‌شود . اهميت استئوپروز در شكستگي ناشي از آن است. مرگ‌ومير ناشي از شكستگيهاي استئوپروتيك در كشورهاي غربي بيش از مرگ و مير ناشي از سرطان پستان است. با افزايش اميد به زندگي، تعداد افراد سالخورده و درنتيجه شيوع استئوپروز روبه افزايش است. درنتيجه انتظار مي رود شيوع استئوپروز طي دهه‌هاي آينده شديداً افزايش يابد.

عواقب وخيم شكستگي استئوپروتيك را ميتوان به سه گروه عمده تقسيم نمود: هزينه، بيماري زايي و مرگ و مير. در تمام دنيا، رشد جمعيت در سنين بالا رو به افزايش است و متعاقب آن، ميزان شكستگي در طول هر سال بالاتر خواهد رفت. در نتيجه حتي اگر ميزان بروز شكستگي لگن بعد از تعديل براي سن را ثابت فرض كنيم، ميزان تخميني شكستگي در دنيا از 7/1 ميليون در سال 1999 به 3/6 ميليون در سال 2050 خواهد رسيد. حال اگر فرض كنيم ميزان بروز شكستگي تعديل شده براي سن، فقط سالي 1% افزايش يابد، ميزان شكستگي لگن در سال 2050 به 2/8 ميليون خواهد رسيد.

از طرف ديگر اين شكستگي ها بار اقتصادي زيادي را بر سيستم هاي بهداشتي همه كشورها تحميل خواهد كرد. در سال 1997 تخمين محافظه كارانه از هزينه هاي مستقيم و غير مستقيم شكستگي لگن در دنيا حدود 5/131 بيليون دلار بوده است .در برآورد اخير، هزينه ساليانه كل شكستگي‌هاي استئوپروتيك در آمريكا 20 بيليون دلار و در اتحاديه اروپا 30 بيليون دلار تخمين زده شده است.

پوكي استخوان قابل پيشگيري و درمان است؛ اما از آنجا که معمولاً تا زمان شكستگي، علامت هشدار دهنده اي ندارد، در تعداد كمي از افراد در زمان مناسب تشخيص داده شده و درمان مي شود. از این رو پیشگیری،تشخیص زود هنگام و درمان موثر پوکی استخوان از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد.

تغذیه و پوکی استخوان

بافت استخوانی

بافت استخوان از كلسيم و مواد معدني تشكيل شده است. بنابراین کلسیم و ویتامین-د برای داشتن استخوانهای قوی از اهمیت زیادی برخوردار هستند. هر روز بدن ما مقداری کلسیم از طریق پوست، مو، ناخن، عرق، ادرار و مدفوع از دست می دهد. از طرفی بدن انسان نمی تواند کلسیم تولید کند لذا مواد غذایی که از طریق یک رژیم غذایی متعادل دریافت می کنیم، سبب می‌شود بدن کلیه مواد مغذی مورد نیاز خصوصا کلسیم و ویتامین-د جهت حفظ سلامت استخوانها را دریافت کند.

در اوايل زندگي (نوزادي و كودكي، جواني) چون استخوانها به سرعت در حال رشد مي‌باشند نياز به كلسيم زيادي دارند، همچنين در دوران ميانسالي و سالمندي دريافت كلسيم كافي اهميت دارد چون از برداشت ذخيره آن از استخوانها جلوگيري مي‌شود.

توجه کنید که دریافت ناکافی کلسیم به دلیل رژیم نامناسب غذایی و برخی عوامل تغذیه ای که سبب افزایش دفع کلسیم می شوند از جمله مواردی هستند که سبب از دست رفتن کلسیم از استخوانها می شوند. کلیه موارد مذکور سبب افزایش برداشت کلسیم از استخوانها و به تبع آن بروز پوکی استخوان می شوند.

مقدار نیاز روزانه کلسیم چقدر است؟

مقدار نياز كلسيم بستگي به سن و جنس دارد.

نوزادان :      * از زمان تولد تا 6 ماهگي:210 ميلي‌گرم در روز            * از 6 ماهگي تا يك سالگي:270 ميلي‌گرم در روز

كودكان:       * از 1 تا 3 سالگي:500 ميلي‌گرم روزانه                       *  از 4 تا 8 سالگي:800 ميلي‌گرم روزانه

نوجوان و جوانان:    * از 9 تا 18 سالگي:1300 ميلي‌گرم روزانه

آقايان :  *از 19 تا 50 سالگي:1000 ميلي‌گرم روزانه                 *از 51 تا 70 سالگي:1200 ميلي‌گرم روزانه                

 * بيشتر از 70 سالگي:1200 ميلي‌گرم روزانه

خانم‌ها : * از 19 تا 50 سالگي:1000 ميلي‌گرم روزانه                *از 51 تا 70 سالگي:1200 ميلي‌گرم روزانه               

 * بيشتر از 70 سالگي:1200 ميلي‌گرم روزانه

زنان باردار:   1000 ميلي‌گرم روزانه

زنان شيرده:   1000 ميلي‌گرم روزانه

مقدار نیاز روزانه ویتامین-د

نياز روزانه كودكان و بزرگسالان به ويتامين-د، 400 واحد و برای افراد مسن 800 واحد مي‌باشد.

رژيم غذايي متعادل و مناسب برای پوکی استخوان

تغذيه مناسب نقش مهمي در قدرت و سلامت استخوانها دارد. كلسيم باعث سختي و استحكام استخوانها مي‌گردد به همين دليل بايد از غذاهايي كه سرشار از كلسيم هستند به مقدار كافي استفاده كرد.

 شير و فرآورده‌‌هاي آن

*شير (پرچرب، كم‌چرب و بدون چربي) يكي از منابع غني، كلسيم است.           * لبنيات مانند ماست و دوغ و پنير و كشك و .... نيز سرشار از كلسيم مي‌باشند.

خوشبختانه فرآورده‌اي كم‌‌چرب هم به اندازة فرآورده‌هاي پرچرب داراي كلسيم مي‌باشند. پس بهتر است از شير كم‌چرب استفاده نماييد.  نوجوانان و بزرگسالان تا 24 سال و زنان شيرده بايد روزانه 3 – 2 سهم (هر سهم معادل يك ليوان) در روز شير بخورند.  در صورت عدم تحمل شير، ماست و پنير و كشك جايگزين‌هاي خوبي هستند. يك ليوان ماست يا دو قطعه پنير (اندازه دو قوطي كبريت) تقريباً معادل يك ليوان شير كلسيم‌ دارند.  در افرادي كه نمي‌تواند از مواد حاوي كلسيم استفاده كنند يا غذاهاي كلسيم‌دار به مقدار كافي نمي‌خورند بايد با تجويز پزشك قرص كلسيم دريافت نمايند.

ويتامين D

ويتامين D باعث جذب كلسيم از روده و بازجذب مجدد آن توسط كليه‌ها مي‌شود.

ويتامين D در افراد سالم چندين ماه در كبد ذخيره مي‌شود. ويتامين D مورد نياز بدن از دو منبع تامين مي‌شود، منبع غذايي و تابش آفتاب به پوست.

غذاهاي حاوي ويتامين D ، ماهي‌هاي چرب (ساردين، تن ماهي و....)، جگر و تخم‌مرغ مي‌باشد. در برخي از كشورها به شير و كره گياهی نيز ويتامين D اضافه مي‌شود.

نياز روزانه كودكان و بزرگسالان به ويتامين D 400 واحد و افراد مسن 800 واحد مي‌باشد.

قرص‌هاي ويتامين D براي افرادي كه به آفتاب دسترسي ندارند يا اختلال تغذيه‌اي دارند يا افرادي كه بعلت بيماري كليه‌هايشان قادر به بازجذب مجدد ويتامين D نيست، همچنين براي افراد مسن نيز تجويز مي‌شود.

سبزيها

روزانه 5 – 3 سهم سبزي بخوريد. یک سهم سبزي شامل ليوان سبزيجات پخته يا 1 ليوان سبزي خام مي‌باشد.

شيريني‌ها

شيريني را به مقدار كم مصرف كنيد، خيلي از آنها در خود چربي دارند. از دسرهايي كه منبع خوب كلسيم هستند و در تركيبات آنها شير يا ماست بكار رفته استفاده كنيد (بستني يا ماست‌هاي ميوه‌اي).

نوشيدني‌ها

 استخوانهاي ما علاوه بر كلسيم به ويتامين‌ها، مواد معدني و ساير مواد ديگر نيز دارد. بنابراين يك رژيم مناسب بايد همه گروههاي غذايي را دربرگيرد.

بهتر است دوغ را جايگزين نوشابه نماييد.

مصرف زياد قهوه موجب پوكي استخوان مي‌گردد. در مصرف آن بايد اعتدال را رعايت نماييد.

مصرف چاي كمرنگ براي سلامت استخوان مفيدتر مي‌باشد.

كمبود ويتامين D و پوکی استخوانی

كمبود ويتامين D و کلسیم

كمبود ويتامين D و Ca در كودكان و بزرگسالان از جايگيري صحيح كلسيم درساختار استخواني جلوگيري مي‌كند. اين امر در كودكان باعث عقب افتادن رشد ودفورميتي اسكلت استخواني شده و ريسك شكستگي هيپ را در طول زندگي اين افراد زياد مي‌كند. كمبود ويتامين D در بزرگسالان نيز مي‌تواند بر روي استئوپروز و استئوپني سوار شده باعث استئومالاسي، ضعف عضلاني و افزايش ريسك شكستگي شود.کمبود ويتامين D مي‌تواند ريسك ابتلا به برخي بيماري‌هاي مزمن از جمله بدخيمي‌ها، بيماري‌ها اتوايميون، بيماري‌هاي قلبي و عفوني را افزايش دهد.

منابع و متابوليسم ويتامين D

تأمين ويتامين D مورد نياز بدن از دو راه صورت مي‌گيرد: نور آفتاب و رژيم غذايي

ويتامين D بدست آمده از اين دو راه در كبد به 25 هيدروكسي ويتامين D متابولیزه  مي‌شود، سپس 25 هيدروكسي ويتامين D در كليه توسط آنزيم 25 هيدروكسي ويتامين  D - a1 – هيدروكسيلاز به فرم فعال آن يعني 1 و 25 دی هيدروكسي ويتامين D متابوليزه مي‌شود فرم فعال ويتامين D توسط هورمون پاراتيروئيد سطح كلسيم و فسفر سرمي را تنظيم مي‌كند،

در هنگام كمبود ويتامين D فقط 10 تا 15 درصد كلسيم رژيم غذايي و در حدود 60 درصد فسفر جذب مي‌شود ولي در حضور فرم فعال ويتامين D جذب روده‌اي كلسيم 30 تا 40 درصد و جذب فسفر به 80 درصد مي‌رسد.

تعريف و شيوع كمبود ويتامين D

هنگامي‌كه سطح خوني 25 هيدروكسي ويتامين D به كمتر از 20 نانو گرم در ميلي‌ليتر برسد كمبود ويتامين D اتفاق مي‌افتد. سطح هيدروكسي ويتامين D به‌طور نزديكي با سطح هورمون پاراتيروئيد ارتباط دارد، در هنگام كمبود ويتامين ، هورمون پارا تيروئيد متابوليسم 25 هيدروكسي ويتامين D را به او 25 دي هيدروكسي ويتامين D افزايش مي‌دهد.

بچه‌ها و بزرگسالان بالقوه در خطر بالاي كمبود ويتامين D هستند.  پيش‌بيني شده در حدود 1 بيليون نفر در دنيا كمبود ويتامين D دارند. بر طبق يك مطالعه 40 تا 100 درصد زنان و مردان مسن در ايالات متحده و اروپا در معرض كمبود ويتامين D قرار دارند. بيشتر از 50 درصد خانم‌هاي يائسه كه سطح ويتامين D در خون آنها كمتر از 30 نانو گرم در ميلي‌ليتر است تحتت درمان استئوپروز هستند.

دلايل كمبود ويتامين

1- كاهش سنتز در پوست :

*استفاده از کرم‌هاي ضد آفتاب: از طريق جذب اشعه UVB توسط كرم

*پیگمانتاسیون پوستي (پوست تيره): از طريق جذب UVB توسط ملانين

*افزايش سن: ‌ كاهش 7د هيدروكسترول در پوست با افزايش سن اتفاق مي‌افتد

*فصل: از طريق كاهش فتون‌ها در نتيجه‌ تغیير زاويه تابش نور خورشيد

*بيماران با گرافت پوستي به علت سوختگي: از طريق كاهش 7 د هيدروكلسترول در پوست

2- افزايش زيست دستيابي

*سوء جذب: كاهش جذب چربي‌ها در CF، سلياك، بيماري ویپل ، كرون، جراحي باي‌پس، داروهاي كاهنده كلسترول

*چاقي: از طريق تجمع ويتامين D در چربي‌هاي بدن

3- كاهش كاتابوليسم 4- تغذيه با شير مادر: محتوي ويتامين D موجود در شير مادر كم مي‌باشد. 5- كاهش ساخت 25 هيدروكسي ويتامين D : نارسايي كبد 6- افزايش دفع ادراري 25 ‌هيدروكسي ويتامين D: سندرم نفروتيك 7- كاهش ساخت 1 و 25 دي‌هيدروكسي ويتامين D: بيماري‌هاي مزمن كليه 8- اختلالات ارثي: ريكتز ناشي از كمبود كاذب ويتامين D، ريكتز ناشي از مقاومت به ويتامين D، ريكتز هايپو فسفاتمي اتوزومال غالب 9- اختلالات اكتسابي: استئومالاسي ناشي از تومور، هايپرپارا تيروئيديسم اوليه، بيماري‌هاي گرانولوماتوز مثل ساركوئيدوز و توبركلوز، هايپر تيروئيديسم

درمان كمبود ويتامين D

دوزهاي پيشنهادي براي دريافت كافي ويتامين د:

200IU  براي كودكان و بالغين زير 50 سال،  400IU  براي بالغين 51 تا 70 ساله و  600IU  براي بالغين با سن بيشتر از 71 سال مي‌باشد.

در كودكان و بالغيني كه در معرض ناكافي نور آفتاب‌اند، دوز پيشنهادي ويتامين د, 800 تا 1000 واحد در روز مي‌باشد. با صرفه‌ترين روش براي اصلاح كمبود ويتامين D و كافي نگه‌داشتن سطح آن در بدن، دادن 50000IU ويتامين D2 يكبار در هفته براي 8 هفته و ادامه درمان با دز 50000 IU هر 2 تا 4 هفته مي‌باشد.  درمان جايگزين آن، دادن 1000IU از ويتامين D3 يا 3000 IU از ويتامين D2 روزانه نيز مؤثر است.  دادن 10000IU دوز ويتامين D3 هر 3 ماه يكبار نيز نشان داده شده كه در ثابت نگه‌داشتن سطح 25 هيدروكسي ويتامين D به اندازه 20 نانو گرم در ميلي‌ليتر و بيشتر و همچنين كاهش ريسك شكستگي مؤثر مي‌باشد.

انتهای پیام/