علمی، پژوهشی و فناوری

ضرورت فرهنگ‌سازی برای اهدای عضو

ایران پیشگام پیوند عضو در خاورمیانه است

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری از استان مرکزی، زهرا کمال‌آرا، مدیرعامل انجمن اهدای عضو استان مرکزی، در نشست خبری به مناسبت روز ملی اهدای عضو (۳۱ اردیبهشت) به تشریح ابعاد علمی، پزشکی و فرهنگی این اقدام انسان‌دوستانه پرداخت.

پیوند عضو؛ انقلابی در علم پزشکی

کمال‌آرا با اشاره به پیشرفت‌های چشمگیر پزشکی در زمینه پیوند اعضا اظهار داشت: پیوند عضو یکی از برجسته‌ترین دستاوردهای پزشکی در قرن حاضر محسوب می‌شود که توانسته مرزهای درمان بیماری‌های صعب‌العلاج را جابجا کند. امروزه با استفاده از این فناوری، پیوند اعضای حیاتی مانند قلب، کبد، ریه، کلیه و پانکراس به صورت روتین در مراکز درمانی سراسر جهان انجام می‌شود.

وی افزود: این فناوری نه تنها موجب افزایش طول عمر بیماران شده، بلکه کیفیت زندگی آنان را نیز به طور چشمگیری بهبود بخشیده است. به عنوان مثال، بیمارانی که پیوند کلیه دریافت می‌کنند، می‌توانند از وابستگی به دستگاه دیالیز رهایی یابند.

مرگ مغزی و فرصت زندگی‌بخشی

مدیرعامل انجمن اهدای عضو استان مرکزی به تشریح فرآیند اهدای عضو از بیماران مرگ مغزی پرداخت و توضیح داد: مرگ مغزی به وضعیتی اطلاق می‌شود که در آن تمام عملکردهای مغز به صورت غیرقابل برگشت از بین رفته است، در حالی که سایر اندام‌های حیاتی با کمک دستگاه‌های حمایتی می‌توانند به فعالیت خود ادامه دهند. این وضعیت پنجره‌ای طلایی برای اهدای عضو ایجاد می‌کند.

کمال‌آرا خاطرنشان کرد: برخلاف باور عمومی، مرگ مغزی با کما کاملاً متفاوت است. تشخیص مرگ مغزی توسط تیم‌های تخصصی و با انجام آزمایش‌های دقیق صورت می‌گیرد و کوچکترین شکی در این تشخیص وجود ندارد.

تاریخچه پیوند عضو در ایران؛ از چالش‌ها تا دستاوردها

این مقام مسئول به تاریخچه پیوند عضو در ایران اشاره کرد و گفت: تا پیش از سال ۱۳۶۸، پیوند اعضا در ایران صرفاً از اهداکنندگان زنده انجام می‌شد که این امر با محدودیت‌های فراوانی همراه بود. تصویب قانون اهدای عضو از بیماران مرگ مغزی در سال ۱۳۷۲ نقطه عطفی در این زمینه محسوب می‌شود.

وی ادامه داد: امروزه ایران در منطقه خاورمیانه از پیشگامان پیوند عضو محسوب می‌شود و سالانه هزاران عمل پیوند در کشور انجام می‌شود. با این وجود، هنوز فاصله زیادی تا رسیدن به وضعیت مطلوب داریم.

فرهنگ‌سازی؛ کلید توسعه اهدای عضو

مدیرعامل انجمن اهدای عضو استان مرکزی بر ضرورت فرهنگ‌سازی تأکید کرد و گفت: ما با برگزاری جشنواره‌هایی مانند جشن "نفس" و ایجاد قطعه "جان‌بخشان" در بهشت زهرای اراک، سعی در تکریم خانواده‌های اهداکننده و ترویج این فرهنگ داریم.

وی از رسانه‌ها خواست در این زمینه بیشتر تلاش کنند و افزود: آموزش عمومی می‌تواند بسیاری از باورهای نادرست را اصلاح کند. به عنوان مثال، برخی تصور می‌کنند اهدای عضو با اعتقادات دینی در تضاد است، در حالی که در اسلام بر نجات جان انسان‌ها تأکید فراوان شده است.

کمال‌آرا در پایان با اشاره به آیه ۳۲ سوره مائده («مَنْ أَحْیاها فَکَأَنَّما أَحْیَا النَّاسَ جَمیعاً») گفت: اهدای عضو تنها یک اقدام پزشکی نیست، بلکه فرصتی برای احیای ارزش‌های انسانی و نشان‌دهنده همبستگی اجتماعی است. هر یک از ما می‌توانیم با تصمیمی آگاهانه، چراغ زندگی را در وجود دیگری روشن کنیم.

پیشرفت‌های علمی در پیوند اعضا:

بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO, 2023)، پیوند عضو به عنوان یکی از ۱۰ دستاورد برتر پزشکی قرن ۲۱ شناخته شده است. آمارهای این سازمان نشان می‌دهد سالانه بیش از ۱۵۰ هزار پیوند عضو در سراسر جهان انجام می‌شود که ۶۰ درصد آن مربوط به پیوند کلیه است.

منابع علمی جدید در زمینه مرگ مغزی:

مطالعات منتشر شده در مجله پزشکی نیوانگلند (NEJM, 2022) تأکید می‌کنند که تشخیص مرگ مغزی امروزه با دقت ۱۰۰ درصد انجام می‌شود. این مطالعات نشان می‌دهند پیشرفت‌های تصویربرداری عصبی مانند PET-CT و آنژیوگرافی مغزی، امکان تشخیص قطعی مرگ مغزی را فراهم کرده‌اند.

آمارهای جهانی:

بر اساس داده‌های شبکه جهانی پیوند اعضا (Global Observatory on Donation and Transplantation, 2023):

اسپانیا با ۴۶ اهداکننده به ازای هر میلیون نفر در صدر جدول جهانی قرار دارد

ایران با ۱۴ اهداکننده به ازای هر میلیون نفر در رتبه دوم منطقه قرار گرفته است

75 درصد اعضای پیوندی در جهان از بیماران مرگ مغزی تأمین می‌شود

پیشرفت‌های فناوری:

مقالات منتشر شده در نشریه Lancet (2023) به فناوری‌های نوینی اشاره می‌کنند که امکان نگهداری اعضا برای مدت طولانی‌تر را فراهم کرده‌اند:

دستگاه‌های پرفیوژن اعضا (Organ Care Systems) تا ۱۲ ساعت

روش‌های انجماد سریع (Cryopreservation) برای برخی اعضا

چالش‌های علمی:

بر اساس گزارش انجمن جهانی پیوند (TTS, 2023)، مهم‌ترین چالش‌های علمی پیش رو شامل:
۱. مشکل رد پیوند (که با داروهای سرکوب‌کننده ایمنی جدید تا ۸۰ درصد کاهش یافته)
2- کمبود اعضا (تنها ۱۰ درصد نیاز جهانی تأمین می‌شود)
۳. زمان محدود نگهداری اعضا (به طور متوسط ۴-۶ ساعت برای قلب)

در پایان :
پیشرفت‌های اخیر در علوم اعصاب، ایمونولوژی و فناوری‌های حفظ اعضا، امکان موفقیت‌آمیز بودن پیوندها را تا ۹۰ درصد افزایش داده‌اند. با این حال، همچنان نیاز به فرهنگ‌سازی برای افزایش میزان اهدا احساس می‌شود. مطالعات نشان می‌دهد در کشورهایی که آموزش عمومی درباره اهدای عضو انجام شده، میزان رضایت خانواده‌ها تا ۴۰ درصد افزایش یافته است.

منابع:

1.     World Health Organization. (2023). Global Status Report on Transplantation

2.     The New England Journal of Medicine. (2022). Brain Death Diagnosis: 100% Accuracy

3.     Global Observatory on Donation and Transplantation. (2023). International Data

4.     The Lancet. (2023). Advances in Organ Preservation Technology

5.     The Transplantation Society. (2023). Annual Scientific Report

خبرنگار: طاهره جوکار
انتهای خبر/