علمی، پژوهشی و فناوری

بیماری‌ها و آفات برنج: آشنایی با بیماری‌ها و آفات رایج

به گزارش پایگاه خبری علم و فناوری گیلان: برنج به عنوان یکی از مهم‌ترین محصولات کشاورزی در ایران، نقش بسزایی در تأمین غذای مردم دارد. اما این محصول نیز مانند سایر محصولات کشاورزی، تحت تأثیر بیماری‌ها و آفات قرار دارد. شالیزارها به دلیل تنوع کشت و کار در زراعت برنج، با چالش‌هایی نظیر بیماری‌های قارچی و باکتریایی مواجه هستند که می‌تواند منجر به کاهش قابل توجه محصول شود.

از جمله بیماری‌های شایع برنج می‌توان به پوسیدگی طوقه، لکه قهوه‌ای، بلاست، ژیبرلا و شیت بلایت اشاره کرد. این بیماری‌ها در صورت عدم کنترل می‌توانند به طور جدی به تولید برنج آسیب برسانند. در ادامه، به بررسی برخی از مهم‌ترین بیماری‌ها و آفات برنج پرداخته می‌شود.

بیماری گال سیاه برنج یکی از بیماری‌های مخرب برنج است که باعث کوتولگی شدید بوته‌ها می‌شود. گال‌ها در پشت برگ‌ها تشکیل می‌شوند و ابتدا سبز رنگ بوده و سپس به رنگ سیاه در می‌آیند. 

درمان: استفاده از سموم قارچی مانند بنومیل و مانکوزب می‌تواند به کنترل این بیماری کمک کند. همچنین، رعایت بهداشت زراعی و مدیریت آبیاری در جلوگیری از بروز بیماری مؤثر است.

بیماری سوختگی غلاف برگ برنج با ایجاد لکه‌های بیضوی به رنگ سبز خاکستری شناخته می‌شود. لکه‌ها به تدریج وسعت یافته و مرکز آن‌ها سفید شده و حاشیه قهوه‌ای رنگ می‌گیرد. در صورت گسترش این لکه‌ها، ممکن است کل برگ‌ها خشک شوند.

درمان: استفاده از قارچ‌کش‌های مناسب مانند پروتیوکارب و مانکوزب می‌تواند مؤثر باشد. همچنین، بهبود تهویه در شالیزارها و جلوگیری از رطوبت بیش از حد می‌تواند به کاهش شیوع این بیماری کمک کند.

بیماری لکه قهوه‌ای ناشی از یک نوع قارچ است که باعث سیاه شدن بذرها و کاهش جوانه‌زنی آن‌ها می‌شود. نشانه‌های این بیماری شامل نقاط قهوه‌ای کوچک روی برگ‌ها و غلاف‌هاست که به مرور زمان گسترش می‌یابد.

درمان: استفاده از قارچ‌کش‌هایی مانند مانکوزب و کاپتان می‌تواند مؤثر باشد. همچنین، رعایت تناوب زراعی و حذف بقایای گیاهی آلوده از شالیزارها نیز به کنترل این بیماری کمک می‌کند.

بیماری فوزاریومی برنج ناشی از قارچی به نام Fusarium proliferatum است که موجب پوسیدگی طوقه می‌شود. علائم آن شامل بلند شدن غیرطبیعی بوته‌های برنج و زرد شدن برگ‌هاست.

درمان: استفاده از قارچ‌کش‌هایی مانند کاربندازیم و بنومیل می‌تواند به کنترل این بیماری کمک کند. همچنین، مدیریت مناسب آبیاری و انتخاب ارقام مقاوم نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.

بیماری پوسیدگی طوقه برنج با علائم زردی از انتهای بوته آغاز شده و بوته‌های آلوده نازک‌تر و سبز روشن‌تر می‌شوند. در شرایط نامناسب، خوشه‌هایی با بذر توخالی نیز تشکیل می‌شود.

درمان: استفاده از قارچ‌کش‌های مناسب مانند کاربندازیم و تریفلوکسیستروبین می‌تواند به کنترل این بیماری کمک کند. همچنین، بهبود drainage خاک و جلوگیری از آب‌گرفتگی می‌تواند از بروز بیماری جلوگیری کند.

بیماری پوسیدگی غلاف برنج با ایجاد لکه‌های خاکستری قهوه‌ای و حاشیه قهوه‌ای رنگ مشخص می‌شود. خوشه‌های آلوده ممکن است پوسیده شده و در شرایط دمایی خاص گسترش یابند.

درمان: استفاده از قارچ‌کش‌های مناسب مانند کاپتان و مانکوزب می‌تواند مؤثر باشد. همچنین، رعایت بهداشت زراعی و مدیریت آبیاری در جلوگیری از بروز بیماری مؤثر است.

پوسیدگی ساقه یکی از بیماری‌های خطرناک برنج است که علائم اولیه آن چند هفته قبل از خوشه دادن به صورت زردی و مرگ برگ‌ها ظاهر می‌شود. لکه‌های تیره و پوسیده روی غلاف‌های نزدیک آب ایجاد می‌شود و نهایتاً تمام سطح برگ‌ها را فرا می‌گیرد، به طوری که ممکن است کلیه پنجه‌ها خشک شوند. در مراحل حاد، اندام‌های سیاه تولید می‌شود و قارچ به صورت پوشش زرد خاکستری رنگ روی لکه‌ها را می‌پوشاند. این اسکلرت‌ها می‌توانند به وسیله آب آبیاری بیماری را منتشر کنند.

درمان: استفاده از قارچ‌کش‌های مناسب مانند کاربندازیم و تریفلوکسیستروبین. همچنین، بهبود drainage خاک و جلوگیری از آب‌گرفتگی می‌تواند از بروز بیماری جلوگیری کند.

دیگر بیماری شایع برنج، "سیاهک پنهان" است که در شرایط مرطوب بروز می‌کند. در این بیماری، دانه‌ها گرد شده و به قطر بیش از ۱ سانتیمتر می‌رسند و حاوی اسپر قارچ هستند. رنگ پوست دانه‌ها ابتدا نارنجی و سپس خاکستری زرد یا سیاه می‌شود. برای مبارزه با این بیماری، استفاده از ارقام مقاوم، جمع‌آوری دانه‌های آلوده و سم‌پاشی با قارچ‌کش‌ها روی خوشه‌ها چند روز قبل از خوشه دادن توصیه می‌شود.

درمان: استفاده از ارقام مقاوم به این بیماری، جمع‌آوری دانه‌های آلوده و سم‌پاشی با قارچ‌کش‌ها روی خوشه‌ها چند روز قبل از خوشه دادن.

بیماری "زردی نوک برگ‌های مسن" نیز ناشی از یک نوع ویروس است که دو تا سه هفته بعد از نشاکاری موجب زرد شدن نوک برگ‌های مسن می‌شود. در ادامه، بوته‌ها کوتوله شده و پنجه‌زنی کاهش می‌یابد. اگر آلودگی دیر هنگام باشد، علائم مشخص نبوده و پس از آلودگی، برگ‌های مسن خشک می‌شوند.

درمان: کنترل حشرات ناقل و استفاده از ارقام مقاوم. همچنین، حذف بوته‌های آلوده و مدیریت بهینه آبیاری می‌تواند به کاهش شیوع این بیماری کمک کند.

بیماری "تونگرو" که توسط زنجرک سبز منتقل می‌شود، بوته‌های آلوده را کمی کوتوله کرده و علائم آن در ارقام مختلف متفاوت است. نوک برگ‌ها زرد تا نارنجی شده و لکه‌های کوچک زنگ مانند روی برگ‌های مسن‌تر ظاهر می‌شود. در صورت آلودگی در جوانی، محصول به شدت کاهش می‌یابد. استفاده از ارقام مقاوم و سم‌پاشی علیه حشرات ناقل یکی از راه‌های مؤثر مبارزه با این بیماری است.

درمان: استفاده از ارقام مقاوم و سم‌پاشی علیه حشرات ناقل (زنجرک سبز). رعایت بهداشت زراعی و حذف بوته‌های آلوده نیز مؤثر است.

بیماری "برگ نارنجی" نیز یکی دیگر از انواع بیماری‌های برنج است که بوته‌های آلوده به رنگ زرد طلایی و نارنجی روشن درمی‌آید. این آلودگی از برگ‌های مسن آغاز شده و می‌تواند منجر به کاهش پنجه‌زنی و عدم تشکیل خوشه شود.

درمان: استفاده از ارقام مقاوم و مدیریت صحیح آبیاری. همچنین، کنترل حشرات ناقل و سم‌پاشی با قارچ‌کش‌های مناسب می‌تواند کمک‌کننده باشد.

بیماری "کوتولگی علفی" به وسیله ویروس‌هایی منتقل می‌شود که باعث تولید بوته‌های حالت علفی کوتوله می‌شود. این بیماری معمولاً موجب لکه‌های زنگ متعدد روی برگ‌های آلوده می‌گردد.

درمان: استفاده از ارقام مقاوم و مدیریت آبیاری. کنترل حشرات ناقل و حذف گیاهان آلوده نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.

سفیدک داخلی برنج نیز یکی دیگر از بیماری‌هاست که علائم آن به صورت لکه‌های رنگ پریده زرد یا سفید روی برگ‌ها بروز می‌کند. در شرایط آلودگی شدید، برگ‌ها ممکن است پیچیده یا لوله‌ای شوند.

درمان: استفاده از قارچ‌کش‌های مناسب و رعایت بهداشت زراعی. همچنین، مدیریت آبیاری و جلوگیری از رطوبت زیاد می‌تواند به کنترل این بیماری کمک کند.

ویروس کوتولگی برنج نیز اولین مورد از گروه phytoreo viruses است که باعث کوتوله شدن شدید بوته‌های برنج می‌شود و انتقال آن به وسیله حشرات انجام می‌گیرد.

درمان: استفاده از ارقام مقاوم و کنترل حشرات ناقل. حذف بوته‌های آلوده و رعایت بهداشت زراعی نیز می‌تواند مؤثر باشد.

در نهایت، بلاست برنج یکی از بیماری‌های مهم است که با ایجاد لکه‌های بیضوی روی برگ‌ها، گره‌ها و قسمت‌های مختلف خوشه و دانه شناخته می‌شود. لکه‌ها معمولاً از کوچکی شروع شده و بتدریج بزرگ‌تر شده و باعث پژمردگی و مرگ بوته‌ها می‌شوند.

درمان: استفاده از قارچ‌کش‌های سیستمیک مانند متالاکسیل و پروتیوکارب. همچنین، انتخاب ارقام مقاوم و مدیریت مناسب آبیاری در جلوگیری از بروز بیماری مؤثر است.

یکی از زیان‌بارترین آفات برنج، کرم ساقه خوار برنج است. این آفت به طور مستقیم بر روی ساقه‌ها و خوشه‌های برنج حمله‌ور می‌شود و می‌تواند خسارات جدی به محصولات وارد کند.

برای مقابله با کرم ساقه خوار برنج، کشاورزان باید از روش‌های پیشگیری و کنترل مؤثر استفاده کنند. این روش‌ها شامل استفاده از ارقام مقاوم، مدیریت صحیح آب و خاک، و همچنین سم‌پاشی به موقع با سموم مناسب است. توجه به نشانه‌های اولیه آلودگی و اقدام سریع در برابر آن می‌تواند تأثیر بسزایی در حفظ سلامت مزارع برنج و جلوگیری از خسارات اقتصادی داشته باشد.

درمان: استفاده از ارقام مقاوم، مدیریت صحیح آب و خاک، استفاده از مبارزه بیولوژیک و سم‌پاشی به موقع با سموم مناسب. توجه به نشانه‌های اولیه آلودگی و اقدام سریع در برابر آن می‌تواند تأثیر بسزایی در حفظ سلامت مزارع برنج داشته باشد.

به طور کلی، رعایت اصول بهداشت زراعی، انتخاب ارقام مقاوم، مدیریت آبیاری، و استفاده صحیح از سموم قارچی می‌تواند در کنترل این بیماری‌ها مؤثر باشد.

در نهایت، با توجه به تهدیدات ناشی از بیماری‌ها و آفات مختلف، آموزش کشاورزان در زمینه شناسایی و مدیریت این مشکلات از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است تا بتوانند با به کارگیری روش‌های علمی و تجربی، از تولید برنج با کیفیت و پایدار اطمینان حاصل کنند. آموزش و اطلاع‌رسانی در مورد شناسایی بیماری‌ها و راهکارهای مقابله می‌تواند نقش حیاتی در حفظ سلامت مزارع برنج و افزایش تولید ایفا کند.

انتهای پیام/