علمی، پژوهشی و فناوری

تجهیز ۷۵ هزار هکتار اراضی کشاورزی استان مرکزی به سامانه‌های نوین آبیاری؛ نقشه راه مقابله با کم‌آبی

خبرگزاری علم وفناوری از استان مرکزی گزارش می دهد:

استان مرکزی گام بزرگی در صرفه‌جویی آب کشاورزی برداشت
سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی از تجهیز ۷۵ هزار هکتار از اراضی کشاورزی این استان به سیستم‌های نوین آبیاری خبر داد.

 از مجموع ۱۶۰ هزار هکتار زمین مستعد در استان، این سطح وسیع به روش‌های مدرن آبیاری مجهز شده‌اند که نقش چشمگیری در افزایش بهره‌وری مصرف آب داشته است.

برنامه‌های آتی و تکمیلی:

· بر اساس برنامه هفتم توسعه، تجهیز ۳۴ هزار هکتار دیگر از اراضی به آبیاری نوین در دستور کار قرار دارد.

· اجرای طرح‌های مکمل شامل لایروبی قنات‌ها، انتقال آب با لوله، بهسازی کانال‌ها و احداث استخرهای ذخیره‌ی آب چندمنظوره در حال پیگیری است.

حمایت از کشاورزان:

بنیاد علوی با اعطای ۳۰۰ فقره تسهیلات به ارزش ۵۰ میلیارد تومان در سال گذشته، امکان تجهیز ۱,۵۰۰ هکتار از مزارع استان را فراهم کرد.

چگینی، تسهیلگر این بنیاد، تأکید کرد: افزایش بهره‌وری آب در کشاورزی، اولویت اصلی ماست.

اعطای تسهیلات با اولویت‌دهی به خود کشاورزان و روستاییان و از طریق کارگروه‌های محلی متشکل از شوراهای اسلامی و جوانان تحصیل‌کرده انجام می‌شود.

نقش جامعه محلی:

شفیعی، رئیس شورای اسلامی کارچان، توضیح داد: کارگروه‌های ما متقاضیان را شناسایی و برای دریافت تسهیلات به بانک‌ها معرفی می‌کنند.

این اقدامات در راستای مقابله با چالش‌های آبی و افزایش بهره‌وری در بخش کشاورزی استان مرکزی در حال اجراست.

ضرورت و اثربخشی راهکارهای نوین آبیاری در کشاورزی ایران

چالش آب و کشاورزی:
ایران در منطقه‌ای خشک و نیمه‌خشک قرار دارد و بیش از ۹۰% مصرف آب کشور مربوط به بخش کشاورزی است (دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفا، ۱۴۰۲). تغییرات اقلیمی و کاهش بارندگی‌ها، بهره‌وری پایین سیستم‌های آبیاری سنتی (مانند غرقابی) را به چالشی جدی تبدیل کرده است. در این روش‌ها بهره‌وری آب اغلب کمتر از ۴۰% است، یعنی بیش از ۶۰% آب هدر می‌رود (سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو)، ۱۳۹۸).

راهکار علمی: سیستم‌های نوین آبیاری
استفاده از روش‌های قطره‌ای و بارانی، به عنوان راهکار علمی اثبات‌شده، می‌تواند بهره‌وری آب را به ۷۰-۹۵% افزایش دهد (پژوهشکده مهندسی آب، ۱۴۰۰).

 مزایای کلیدی این سیستم‌ها عبارتند از:
۱. کاهش تبخیر و نفوذ عمقی: ارسال مستقیم آب به ریشه گیاه (منوچهری و همکاران، ۱۳۹۹).
۲. افزایش عملکرد محصول: توزیع دقیق آب و کود (کودآبیاری) منجر به رشد بهینه گیاه می‌شود (مطالعه موردی در اصفهان: نوروزی و رضوی، ۱۴۰۱).
۳. کاهش علف‌های هرز و بیماری‌ها: خشک‌ماندن سطح خاک بین خطوط آبیاری (پژوهشکده مهندسی آب، ۱۴۰۰).

تجربه ایران و نقش استان مرکزی:
پروژه‌های مشابه در استان‌هایی مانند خراسان رضوی و فارس نشان داده‌اند که اجرای آبیاری نوین می‌تواند تا ۶۰% صرفه‌جویی آب و تا ۳۵% افزایش عملکرد محصول را به همراه داشته باشد (مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، ۱۳۹۹). اقدام استان مرکزی در تجهیز ۷۵ هزار هکتار، گامی حیاتی در تطبیق با شرایط اقلیمی ایران و الگویی برای سایر استان‌هاست.

نقش کلیدی مشارکت محلی و احیای قنات:
همانطور که در خبر اشاره شد، موفقیت این طرح‌ها نیازمند مشارکت فعال کشاورزان و نهادهای محلی است. مطالعات نشان می‌دهند پروژه‌های مشارکتی نرخ پذیرش و پایداری بالاتری دارند (موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، ۱۳۹۸). همچنین، احیای قنات‌ها (به عنوان میراث هوشمندی ایرانیان در مدیریت آب) در کنار فناوری‌های نوین، رویکردی تلفیقی و پایدار برای مدیریت منابع آب زیرزمینی است (فرهودی و همکاران، ۱۴۰۰).
حرکت استان مرکزی به سمت آبیاری نوین، مبتنی بر نیاز مبرم کشور به افزایش بهره‌وری آب کشاورزی است. این انتقال تنها با تلفیق فناوری‌های نوین، مدیریت مشارکتی، احیای منابع آب سنتی و حمایت‌های مالی هدفمند (مانند تسهیلات بنیاد علوی) می‌تواند به نتیجه پایدار و مقابله مؤثر با چالش کم‌آبی منجر شود.

1. دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفا، وزارت نیرو (۱۴۰۲): "گزارش آماری آب کشور سال ۱۴۰۱

2. پژوهشکده مهندسی آب، موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی (۱۴۰۰): "راهنمای فنی سیستم‌های آبیاری تحت فشار

3. منوچهری، م.، کرمی، ع.، فلاح، ش. (۱۳۹۹): "بررسی اثرات کاربرد سیستم‌های آبیاری نوین بر کاهش مصرف آب و افزایش عملکرد گندم در ایران". مجله آب و خاک، جلد ۳۴، شماره ۴، صص ۸۸۵-۸۹۷. 

4. مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی (۱۳۹۹): "گزارش نهایی طرح ملی بررسی اثرات آبیاری نوین در محصولات استراتژیک".

5. موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی (۱۳۹۸): "بررسی عوامل مؤثر بر پذیرش سیستم‌های آبیاری نوین توسط کشاورزان". (

6. فرهودی، ر.، قدیری معصوم، م.، زنگانه، ا. (۱۴۰۰): "قنات‌ها و توسعه پایدار: تلفیق دانش بومی و فناوری‌های نوین در مدیریت آب". فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال ۱۱، شماره ۴۳، صص ۱-۱۶. 

خبرنگار: طاهره جوکار

انتهای پیام/