علمی، پژوهشی و فناوری

ظرفیتی برای خودکفایی، اشتغال و پایداری اقتصادی

روستاهای کردستان؛ گنج‌های پنهان توسعه پایدار

به گزارش پایگاه خبری علم و فناوری : از دل کوه‌های زاگرس تا دشت‌های آفتاب‌گیر، روستاهای کردستان با ظرفیت‌های طبیعی، فرهنگی و انسانی خود می‌توانند پیشران تحول اقتصادی و اجتماعی استان باشند.  در دل کوه‌های زاگرس و میان دشت‌های طلایی کردستان، بیش از ۱۷۰۰ روستا آرام گرفته‌اند؛ روستاهایی که در نگاه اول شاید تنها سکونت‌گاه‌هایی دورافتاده به‌نظر برسند، اما در واقع گنجینه‌هایی نهفته از ظرفیت‌های اقتصادی، فرهنگی و انسانی هستند که اگر در مسیر توسعه پایدار قرار گیرند، می‌توانند موتور محرک پیشرفت استان شوند. این بافت روستایی گسترده، فرصتی راهبردی برای کردستان است؛ فرصتی که می‌تواند با برنامه‌ریزی علمی، سیاست‌گذاری هوشمندانه و مشارکت مردم محلی، به الگویی ملی در توسعه پایدار روستایی تبدیل شود.

اقتصاد روستایی کردستان به‌طور سنتی بر پایه کشاورزی و دامداری بنا شده است. تولید محصولاتی مانند گندم، جو، سیب‌زمینی، نخود، انگور و گردو، در بسیاری از روستاها رواج دارد و دامداری سبک نیز یکی از منابع اصلی درآمد خانوارهای روستایی به‌شمار می‌رود. اما نبود زیرساخت‌هایی مانند سردخانه، صنایع تبدیلی و دسترسی مستقیم به بازار فروش باعث شده کشاورزان و دامداران از زنجیره ارزش اقتصادی بهره‌ کافی نبرند و سود اصلی به جیب واسطه‌ها و دلالان برود. توسعه این بخش نیازمند رویکردی نوین در ایجاد زنجیره‌های ارزش، حمایت از تعاونی‌های محلی، به‌کارگیری فناوری در کشاورزی و بهره‌مندی از دانش روز است.

در کنار تولید، گردشگری روستایی نیز ظرفیتی مهم اما کمتر بهره‌برداری‌شده در کردستان است. معماری منحصربه‌فرد روستاهایی مانند پالنگان، هجیج و اورامان، مناظر طبیعی بکر، آیین‌ها و موسیقی‌های بومی و سبک زندگی اصیل، می‌تواند کردستان را به یکی از مقاصد اصلی گردشگران داخلی و خارجی تبدیل کند. ثبت جهانی اورامانات توسط یونسکو نیز فرصتی بی‌سابقه برای معرفی این گنجینه فرهنگی به جهان فراهم کرده است. اما توسعه گردشگری بدون زیرساخت مناسب، آموزش جوامع محلی، و مدیریت محیط زیست می‌تواند بیشتر آسیب‌زا باشد تا مفید. بنابراین، نیاز به طراحی یک مدل گردشگری پایدار و مشارکتی به‌شدت احساس می‌شود.

در میان این ظرفیت‌ها، زنان روستایی کردستان به‌عنوان نیرویی پنهان اما قدرتمند نقش بسزایی در اقتصاد خانوار و اجتماع دارند. از تولید صنایع دستی چون گلیم، قالی، جاجیم و سبد گرفته تا دوخت لباس محلی، پرورش دام و فرآوری محصولات کشاورزی، زنان ستون اصلی تولیدات خانگی در بسیاری از روستاها هستند. با این‌حال، نبود بازار فروش، حمایت‌های مالی و دسترسی به فناوری، مانع بهره‌گیری کامل آن‌ها از ظرفیت‌هایشان شده است. ایجاد بازارچه‌های فصلی، آموزش بازاریابی آنلاین، تخصیص تسهیلات اعتباری و راه‌اندازی پلتفرم‌های فروش می‌تواند زنان را به کارآفرینانی موثر و فعال در سطح منطقه تبدیل کند.

افزون بر این، توسعه روستا در عصر جدید بدون توجه به فناوری و نوآوری ممکن نیست. حمایت از استارت‌آپ‌های روستایی، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر مانند خورشید، توسعه سامانه‌های آبیاری هوشمند، تجهیز مدارس به فناوری‌های آموزشی نوین و ایجاد شبکه‌های دیجیتال بومی، می‌تواند روستاهای کردستان را به کانون‌هایی پویا و فناورانه تبدیل کند. فاصله‌گیری از نگاه سنتی و حرکت به‌سوی اقتصاد دانش‌بنیان، کلید ماندگاری و پیشرفت این مناطق است.  با این اوصاف، توسعه روستاهای کردستان تنها با اجرای چند پروژه عمرانی محدود حاصل نمی‌شود. این روند باید با نگاه جامع‌نگر، میان‌بخشی و مشارکتی پیش برود؛ نگاهی که به توانمندسازی نیروی انسانی، تقویت زیرساخت‌های فنی و اجتماعی، توجه به محیط زیست و بهره‌برداری از سرمایه‌های انسانی بومی توجه ویژه دارد. مردم محلی، اگر در تصمیم‌سازی‌ها و اجرای پروژه‌ها شریک باشند، نه‌تنها حافظ منابع طبیعی و فرهنگی خود خواهند بود، بلکه پیشگامان توسعه‌ای خواهند شد که از دل خودشان آغاز شده است.  روستاهای کردستان، دیگر نباید در حاشیه بمانند. آن‌ها می‌توانند به کانون‌های تولید، اشتغال، نوآوری و امید تبدیل شوند؛ اگر سیاست‌گذاری‌ها مبتنی بر واقعیت‌های محلی، و توسعه از درون خود روستاها آغاز شود. تنها در این صورت است که کردستان می‌تواند با تکیه بر ظرفیت‌های روستایی، آینده‌ای روشن، خودکفا و بالنده برای نسل‌های بعدی ترسیم کند.