دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی

زنگ خطر تعطیلی طرح‌های پژوهشی استان‌های شمالی به صدا درآمد

به گزارش پایگاه خبری علم و فناوری :معاون پژوهشکده اکولوژی دریای خزر در گفت‌وگویی اختصاصی به بررسی چالش‌های ورود گونه‌های مهاجم، دستاوردهای علمی در حوزه شیلات و امنیت غذایی و نقش این پژوهشکده در تعاملات بین‌المللی و توسعه پایدار منطقه پرداخت.  

 تعطیلی پژوهشکده اکولوژی دریای خزر یکی از شوک‌های تحقیقاتی در استان مازندران محسوب می‌شود. اگرچه مدیران این مجموعه اقدامات مناسبی در زمان فعالیت خویش انجام می‌دادند، اما به دلیل عدم ارتباط با رسانه‌ها، تا حدود زیادی اقدامات انجام شده این مجموعه کمتر رسانه‌ای شده است.  

با توجه به تعطیلی این مجموعه با حکم محاکم قضائی و پیگیری بخش خصوصی بنا داریم در ارتباط با کارکردهای علمی این مجموعه و تأثیر تعطیلی آن بر پروژه‌های تحقیقاتی و پژوهشی با رضا صفری، معاون پژوهش و فناوری پژوهشکده اکولوژی دریایی خزر، گفت‌وگویی انجام دهیم.  

گونه‌های مهاجم چه اثراتی بر اکوسیستم دریای خزر داشته‌اند؟  

ورود گونه‌های مهاجم، آسیب‌های جدی به ذخایر ژنتیکی و گونه‌های بومی دریای خزر وارد کرده است. شانه‌دار مهاجم، یکی از این گونه‌ها، از طریق آب توازن کشتی‌ها و مسیر رودخانه ولگا وارد این دریا شد. این موجود با مصرف پلانکتون‌ها، غذای اصلی ماهیان کیلکا، سبب کاهش شدید جمعیت این گونه‌ها شد. در دهه ۱۳۸۰، صید کیلکا ماهیان ایرانی از ۹۰ هزار تن به تنها ۲۰ هزار تن کاهش یافت؛ یعنی بیش از ۷۰ درصد کاهش. این آسیب‌ها نه‌تنها ذخایر ژنی را تهدید کردند، بلکه معیشت ماهیگیران منطقه نیز تحت تأثیر قرار گرفت.  

پژوهشکده اکولوژی دریای خزر در حوزه امنیت غذایی چه دستاوردهایی داشته است؟  

صفری: پژوهشکده اکولوژی دریای خزر به‌منظور دستیابی به دانش فنی در حوزه امنیت غذایی و بهره‌وری منابع آب، فعالیت‌های گسترده‌ای انجام داده است. از جمله دستاوردهای ما می‌توان به پرورش ماهی قزل‌آلای رنگین‌کمان در قفس‌های دریایی و استخرهای خاکی، تولید پروبیوتیک برای تقویت سیستم ایمنی ماهیان، تولید کودهای زیستی و آمینواسید از ضایعات آبزیان و طیور، و تولید انبوه میکروجلبک‌ها برای افزایش پروتئین غذای دام، طیور و آبزیان اشاره کرد.  

مطالعات این پژوهشکده در سطح ملی چه اهمیتی داشته است؟  

صفری: یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های ما، کیفیت‌سنجی آب سدهای کشور با اهداف شرب، کشاورزی و بهره‌برداری شیلاتی است. این مطالعات، نقشی حیاتی در حفظ منابع آبی کشور داشته‌اند. ماهی‌دار کردن سد آزاد استان کردستان، نمونه‌ای بارز از این دستاوردهاست که ضمن افزایش بهره‌برداری شیلاتی، به حفظ کیفیت آب نیز کمک کرده است.  

در سطح بین‌المللی، چه تعاملاتی داشته‌اید؟  

صفری: پژوهشکده اکولوژی دریای خزر نقش فعالی در کمیسیون بهره‌برداری از منابع زنده آبزی مشترک دریای خزر دارد. این کمیسیون، که با مشارکت پنج کشور حاشیه دریای خزر برگزار می‌شود، بر اساس یافته‌های تحقیقاتی هر کشور درباره مدیریت منابع آبزی تصمیم‌گیری می‌کند. ما همچنین در زمینه همکاری‌های دوجانبه علمی با کشورهای روسیه و قزاقستان فعالیت‌های قابل توجهی داشته‌ایم.  

نقش پژوهشکده در توسعه پایدار منطقه چیست؟  

صفری: پژوهشکده اکولوژی دریای خزر با حضور در کنفرانس‌ها و پروژه‌های منطقه‌ای، نه‌تنها به‌عنوان یک مرجع علمی معتبر در حل مسائل زیست‌محیطی شناخته می‌شود، بلکه در ایجاد صلح و همکاری منطقه‌ای نیز نقش مهمی ایفا می‌کند. ما با حفاظت از اکوسیستم دریای خزر، به توسعه پایدار منطقه کمک شایانی کرده‌ایم.  

در ارتباط با تولید آبزیان و اقدامات حمایتی برای تولید پایدار به ویژه در زمینه ماهیان، چه اقداماتی انجام دادید؟  

صفری: اخیراً محققان این مجموعه اقدامات مناسبی برای تولید واکسن ماهی قزل‌آلا انجام داده‌اند و نتایج بسیار مناسبی در این زمینه به دست آورده‌ایم. در صورت عدم همراهی برای تکمیل این چرخه، احتمال خسارت اقتصادی شدید به فعالان این عرصه وجود دارد.  

مطالبی را در ارتباط با تولید کود آمینه‌اسید مطرح کردید. در این زمینه توضیح بیشتری می‌دهید؟  

نتایج تحقیقات ما در زمینه تولید این نوع کود از طریق ضایعات حاشیه دریا به نتیجه رسیده و حتی به مرحله تولید پایلوت رسیده است. بنا داریم هفت خط تولید در مازندران و چابهار راه‌اندازی کنیم، اما در حال حاضر به دلیل مشکلات به وجود آمده، امکان تکمیل طرح با چالش‌هایی مواجه شده است. ما برای نخستین بار اقدام به تولید این نوع کود در کشور کردیم که می‌تواند زمینه‌ساز تولید ماندگار و اثرگذار در کشور شود، اما درست در زمان بهره‌برداری با مشکلات عدم فعالیت این مجموعه مواجه شدیم.  

به گزارش پایگاه خبری علم و فناوری مازندران، پژوهشکده اکولوژی دریایی خزر با حکم محاکم قضائی استان مازندران و با پیگیری تعدادی از فعالان بخش خصوصی تعطیل شده است. در حال حاضر، پژوهشگران با تمهیدات خاص قضائی امکان ورود به آزمایشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی را دارند.