علمی، پژوهشی و فناوری

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران:

سرمایه‌گذاری با تدبیر، فناوری با جسارت، و سیاست‌گذاری با صداقت

به گزارش پایگاه خبری علم و فناوری : هر ساله، رهبر معظم انقلاب اسلامی با نام‌های هوشمند سال جدید، افق‌های تازه‌ای را برای کشور و مردم ترسیم می‌کنند. این نامگذاری‌ها، برخاسته از تحلیل‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی است و نقش مهمی در جهت دهی به سیاست‌های کلان کشور دارد.

در سال ۱۴۰۴، رهبر انقلاب با نیاز به «سرمایه‌گذاری برای تولید»، بار دیگر توجه‌ها را به ستون فقرات اقتصاد کشور یعنی تولید معطوف کردند. ایشان در بیانات خود فرمودند: اگر سرمایه در راه تولید به کار رفت، دیگر به سمت خرید مضر مثل خرید طلا، آرزو و امثال اینها رفتند.

این سخن نه تنها یک هشدار است، فراخوانی برای بازنگری در سیاست‌های اقتصادی، اصلاح سرمایه‌گذاری و ایجاد زیرساخت‌هایی برای پشتیبانی از تولید ملی به‌شمار می‌رود. این شعار مستلزم همکاری همهجانبه بین دولت، ویژه، نهادهای سیاستگذار و کارشناسی کشور است.

دکتر فردین شورج عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با نگاهی عمیق و جامع، متفاوت از سال ۱۴۰۴ را واکاوی کرده و به بیان فرصت‌ها، چالش‌ها و مسیرهای واقعی واقعی آن پرداخت و تاکید کرد: تولید زمانی جان می‌گیرد که سرمایه‌گذاری با تدبیر، فناوری با جسارت، و سیاست‌گذاری با صداقت همراه باشد. از اصلاح قوانین و محیط کسب و کار گرفته تا بهره برداری از فناوری های نوین مانند هوش مصنوعی در خدمت تولید ملی.

شعار سال 1404 از طرف مقام معظم  رهبری "سرمایه گذاری برای تولید" نام گذاری شده چطور ممکن است این شعار تحقق پیدا کند؟

برای تحقق شعار "سرمایه‌گذاری برای تولید" در سال 1404، ابتدا باید بر اهمیت توسعه و تقویت زیرساخت‌های تولیدی در کشور تأکید کرد. سرمایه‌گذاری در این حوزه به معنای افزایش ظرفیت‌های تولیدی، ارتقای فناوری و بهبود بهره‌وری است. این امر نیازمند توجه ویژه به زیرساخت‌هایی مانند حمل و نقل، انرژی و نیروی انسانی ماهر است. به علاوه، بسترهای لازم برای جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی باید فراهم شود.

دولت و نهادهای اقتصادی باید با اصلاح قوانین و مقررات، فضایی مناسب برای کارآفرینان ایجاد کنند تا آنان بتوانند با اطمینان خاطر سرمایه‌گذاری کنند. تسهیل در فرایندهای تأسیس و توسعه کسب‌وکار، کاهش موانع اداری و مالیاتی، و بهبود محیط کسب‌وکار از جمله این اقدامات هستند.

از طرف دیگر، توجه به تحقیق و توسعه (R&D) و نوآوری در تولید می‌تواند یکی از کلیدهای تحقق این شعار باشد. با سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه، می‌توان محصولاتی با کیفیت بالاتر و مزیت رقابتی در بازارهای داخلی و خارجی تولید کرد. این امر به خودی خود باعث افزایش بازده اقتصادی در بخش تولید خواهد شد.

همچنین، حمایت از صنایع دانش‌بنیان و استفاده از فناوری‌های نوین در بخش تولید می‌تواند موجب رشد و توسعه پایدار در این حوزه شود. در این راستا، تقویت ارتباطات بین‌المللی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا این ارتباطات می‌توانند منجر به انتقال دانش و فناوری‌های پیشرفته به کشور شوند.

در نهایت، توجه به نیروی انسانی ماهر و آموزش‌های تخصصی در بخش‌های مختلف تولید می‌تواند به افزایش بهره‌وری و بهبود کیفیت تولیدات کمک کند. این رویکردها در کنار هم می‌توانند زمینه‌های لازم برای تحقق شعار "سرمایه‌گذاری برای تولید" را فراهم آورند و به رشد اقتصادی کشور کمک کنند.

چندین سال است که رهبری نامگذاری سالها را مدام  پیرامون توجه به تولید و کارآفرینی و مانند آن انجام می دهد.  به نظر شما چه موضوعی بر اهمیت این موضوع اضافه می کند؟

مسئله نام‌گذاری سال‌ها توسط رهبری حول محور تولید و کارآفرینی به‌طور مداوم نشان‌دهنده اهمیت توسعه اقتصادی و خودکفایی از طریق تقویت تولید داخلی است. با این حال، مشکلاتی نظیر برنامه‌ریزی ناصحیح و اقدامات نادرست مسئولین در سطوح مختلف، مانند قانونگذاران و مجریان، مانع تحقق کامل این اهداف شده است. یکی از چالش‌های اصلی، عدم هماهنگی بین نهادهای دولتی است که باعث ناهماهنگی در اجرای سیاست‌ها و تضاد در برنامه‌ریزی‌ها می‌شود. همچنین، برنامه‌ریزی‌های غیرواقعی و مبتنی بر تحلیل‌های سطحی موجب می‌شود که انتظارات از بخش تولید بیش از آنچه که امکان‌پذیر است، باشد.

علاوه بر این، قوانین دست و پاگیر و غیرکاربردی در برخی حوزه‌ها، مانند مالیات و تأمین اجتماعی، به جای حمایت از تولید، باعث بروز موانع اضافی می‌شود. عدم توجه کافی به نوآوری و تحقیق و توسعه نیز مانع از رقابت‌پذیری تولیدات داخلی می‌شود، چرا که بخش‌های صنعتی نتواسته‌اند محصولات با ارزش افزوده بالا تولید کنند. همچنین، عدم ثبات در سیاست‌ها و اتخاذ راهبردهای کوتاه‌مدت نیز بر فرآیند تولید تأثیر منفی می‌گذارد.

علاوه بر مشکلات ناشی از برنامه‌ریزی ناصحیح و اقدامات نادرست مسئولین، عوامل دیگری نیز بر اهمیت توجه به تولید و کارآفرینی افزوده است. نخست، چالش‌های اقتصادی جهانی مانند تحریم‌ها و بحران‌های بین‌المللی، نیاز به تقویت ظرفیت‌های داخلی و کاهش وابستگی به واردات را بیش از پیش برجسته کرده است. در این شرایط، توجه به تولید می‌تواند به افزایش رقابت‌پذیری کشور در بازارهای جهانی و رشد اقتصادی کمک کند.

دوم، تحولات فناوری و نوآوری‌های دیجیتال از جمله هوش مصنوعی و روباتیک فرصت‌هایی برای تولید با ارزش افزوده بالا و کاهش هزینه‌ها فراهم کرده است. این تحولات به تحول در فرآیندهای تولید و افزایش بهره‌وری در صنایع مختلف، از جمله کشاورزی، کمک می‌کنند.

سوم، اشتغال و نیاز به ایجاد فرصت‌های شغلی برای جمعیت جوان و تحصیل‌کرده کشور، از دیگر دلایل اهمیت سرمایه‌گذاری در تولید است. با تشویق سرمایه گذاری برای  تولید، می‌توان به کاهش بیکاری و حل مشکلات اجتماعی و اقتصادی کمک کرد.

در نهایت، تغییرات اقلیمی و ضرورت تولیدات پایدار و کم‌اثر بر محیط‌زیست نیز بر اهمیت این موضوع می‌افزاید. تولید در حوزه‌هایی مانند انرژی‌های تجدیدپذیر و محصولات سبز، نه تنها موجب رشد اقتصادی می‌شود، بلکه به حفظ منابع طبیعی و بهبود وضعیت زیست‌محیطی کشور کمک می‌کند.

در مجموع، برای تحقق شعار "سرمایه‌گذاری برای تولید"، باید به اصلاح برنامه‌ریزی‌ها، هماهنگی بین نهادهای مختلف، و توجه به فناوری‌های نوین و تولید پایدار پرداخته شود.

نقش فناوری و خصوصا هوش مصنوعی چطور می تواند در تحقق شعار سال کمک کند؟

فناوری و به‌ویژه هوش مصنوعی (AI) نقش اساسی در تحقق شعار "سرمایه‌گذاری برای تولید" دارد. این فناوری می‌تواند با اتوماسیون فرآیندهای تولید، افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها، تولید را بهینه کرده و کیفیت محصولات را ارتقا دهد. همچنین، هوش مصنوعی در تحقیق و توسعه و پیش‌بینی روندهای بازار کمک می‌کند، که موجب طراحی محصولات نوآورانه و رقابتی می‌شود. از سوی دیگر، AI می‌تواند در مدیریت زنجیره تأمین و بهینه‌سازی منابع، کمک به پیش‌بینی تقاضا و کاهش ضایعات را تسهیل کند. در نهایت، این فناوری می‌تواند در تولید پایدار و کاهش اثرات زیست‌محیطی با بهینه‌سازی مصرف انرژی و منابع، کمک مؤثری داشته باشد.

چالش ها و فرصت های تحقق شعار سال چه مواردی است؟ 

تحقق شعار "سرمایه‌گذاری برای تولید" با چالش‌ها و فرصت‌هایی روبه‌رو است که برای بهره‌برداری مؤثر از آن‌ها نیاز به برنامه‌ریزی و هماهنگی مناسب دارد. یکی از چالش‌های اصلی در این زمینه، عدم هماهنگی بین نهادهای دولتی و بخش خصوصی است. عدم وجود استراتژی‌های جامع و هم‌راستای حمایت از تولید، به‌ویژه در بخش‌های کوچک و متوسط، می‌تواند فرآیند رشد تولید را با مشکل مواجه کند. به‌علاوه، موانع قانونی و مقرراتی همچون قوانین پیچیده مالیاتی و دست‌وپاگیر بودن فرآیندهای اداری، بار سنگینی بر دوش تولیدکنندگان می‌گذارد و به کاهش انگیزه سرمایه‌گذاری در این حوزه منجر می‌شود. از دیگر چالش‌ها، کمبود سرمایه و دسترسی محدود به منابع مالی برای تولیدکنندگان است که به‌ویژه در بخش‌های کوچک و متوسط بسیار مشهود است. نوسانات اقتصادی و تحریم‌ها نیز از دیگر عوامل تعیین‌کننده‌اند که می‌توانند مشکلات زیادی در تأمین مواد اولیه و بازارهای صادراتی ایجاد کنند.

با این حال، فرصت‌هایی نیز برای تحقق این شعار وجود دارد که می‌تواند به رشد پایدار تولید کمک کند. پیشرفت‌های فناوری، به‌ویژه در زمینه‌هایی همچون هوش مصنوعی، روباتیک و تولیدات پیشرفته، فرصتی بزرگ برای بهبود فرآیندهای تولید و افزایش بهره‌وری فراهم می‌کند. سرمایه‌گذاری در این حوزه‌ها می‌تواند به رقابت‌پذیری بیشتر تولیدکنندگان کمک کرده و فرآیندهای تولید را بهینه‌سازی کند. علاوه بر این، با تکیه بر ظرفیت‌های داخلی و استفاده از منابع موجود، ایران می‌تواند وابستگی به واردات را کاهش داده و تولیدات داخلی را تقویت کند، که این امر به تقویت اقتصاد ملی و کاهش فشار بر منابع خارجی منجر خواهد شد. یکی دیگر از فرصت‌ها، پتانسیل اشتغال‌زایی است که توجه به تولید می‌تواند برای جوانان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی ایجاد کند. در نهایت، توجه به سرمایه گذاری درتولیدات پایدار و کاهش اثرات زیست‌محیطی از طریق استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و تولیدات سبز، نه تنها به حفظ محیط‌زیست کمک می‌کند، بلکه فرصتی جدید برای ورود به بازارهای جهانی با تقاضای فزاینده برای محصولات کم‌کربن و پایدار فراهم می‌آورد.

در مجموع، برای بهره‌برداری از این فرصت‌ها و غلبه بر چالش‌ها، لازم است که هماهنگی بیشتری میان بخش‌های مختلف اقتصادی برقرار شده و فرآیندهای قانونی و اجرایی تسهیل شوند. همچنین، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین و ایجاد شرایطی برای بهبود بهره‌وری در فرآیندهای تولید، به تحقق این شعار و رشد پایدار تولید کمک خواهد کرد.

جمع‌بندی:

شعار "سرمایه‌گذاری برای تولید" اگرچه به‌ظاهر ساده به نظر می‌رسد، اما در بطن خود مجموعه‌ای از اقدامات هماهنگ، سیاست‌گذاری هوشمندانه و بهره‌گیری از ظرفیت‌های داخلی و بین‌المللی را طلب می‌کند. همان‌طور که در این گزارش مطرح شد، تحقق این شعار نیازمند اصلاح زیرساخت‌ها، بهبود محیط کسب‌وکار، حمایت از تحقیق و توسعه، و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین است. از سوی دیگر، موانعی مانند بروکراسی، قوانین پیچیده، و ناهماهنگی بین نهادها چالش‌های مهمی در این مسیر هستند. در عین حال، فرصت‌هایی چون تحولات فناورانه، ظرفیت بالای نیروی انسانی، و بازارهای جدید برای تولیدات سبز، می‌توانند این مسیر را هموار کنند. بنابراین، اگر سیاست‌گذاران با نگاهی جامع، صادقانه و آینده‌نگر به میدان بیایند، و سرمایه‌گذاران نیز با جسارت و نوآوری همراه شوند، می‌توان چشم‌انداز روشنی برای اقتصاد ایران در سایه‌ی تولیدِ پایدار و توانمند متصور شد.

خبرنگار: مریم محرمی