علمی، پژوهشی و فناوری

عقلانیت اقتصاد و ریشه‌های تاریخی "ناهار مجانی"

به گزارش پایگاه خبری علم و فناوری :این سود ظاهری همواره هزینه‌ای پنهان دارد. این ایده بر اساس اصل اقتصادی "هیچ چیز در زندگی رایگان نیست" استوار است، به این معنا که هر مزیت یا خدمتی، مستقيم یا غيرمستقيم، توسط شخص یا جامعه پرداخت می‌شود.

در میخانه‌های قرن نوزدهم آمریکا، به‌ویژه در شهرهای غربی مانند سن‌فرانسیسکو، برای جذب مشتری، تبلیغ می‌شد که با خرید یک نوشیدنی الکلی، یک "ناهار رایگان" (معمولاً ساندویچ یا غذای ساده) دریافت خواهید کرد. در حقیقت، قیمت نوشیدنی به اندازه‌ای بالا بود که هزینه ناهار را هم پوشش می‌داد؛ یعنی مشتری ناخواسته هزینه غذا را می‌پرداخت. این ترفند بازاریابی نشان می‌داد که "ناهار مجانی" واقعاً وجود ندارد و هزینه آن به‌صورت غیرمستقیم دریافت می‌شود. 

این تجربه عینی به یک ضرب‌المثل اقتصادی تبدیل شد و اقتصاددانان از آن برای توضیح هزینه‌های پنهان سیاست‌های ظاهراً رایگان استفاده کردند.

کاربردهای اقتصادی این مفهوم شامل یارانه‌ها و سیاست‌های دولتی است. به عنوان مثال، ارائه بنزین یا نان ارزان‌قیمت ممکن است به نظر "رایگان" بیاید، اما هزینه آن از طریق مالیات‌ها یا کسری بودجه تأمین می‌شود. همچنین، یک شرکت آلاینده ممکن است سود ببرد، اما هزینه آلودگی را جامعه بپردازد. خدمات عمومی مانند امنیت یا روشنایی خیابان‌ها نیز برای همه "رایگان" است، اما هزینه آن از مالیات شهروندان تأمین می‌شود.

در نهایت، هیچ مزیت اقتصادی واقعاً رایگان نیست؛ حتی اگر هزینه آن آشکار نباشد، توسط فرد، دولت یا جامعه در بلندمدت پرداخت می‌شود. این مفهوم هشدار می‌دهد که وعده‌های سیاسی یا اقتصادی "بدون هزینه" اغلب واقعی نیستند و باید به دنبال هزینه‌های پنهان آن‌ها گشت. 

به قول یک اقتصاددان: "There’s no such thing as a free lunch."