دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی ,علمی، پژوهشی و فناوری

رئیس پژوهشگاه قوه قضاییه:

نگاه افقی به هوش مصنوعی در حوزه عدالت داشته باشیم

به گزارش پایگاه خبری علم و فناوری اصفهان : اولین همایش سراسری “هوش مصنوعی در تحقق عدالت” توسط دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان) با همکاری مرکز وکلا، کارشناسان رسمی و مشاوران خانواده قوه قضاییه و با حضور اساتید، حقوقدانان و متخصصان برجسته کشور در تالار امیرکبیر دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان) افتتاح شد.

حجت‌الاسلام مهدی هادی رئیس پژوهشگاه قوه قضاییه در افتتاحیه این همایش با تصریح اینکه حدود یکسال هست در پژوهشگاه قوه قضاییه داریم عدالت دیجیتال را  پیگیری می‌کنیم، گفت: برای همین موضوع هوش مصنوعی در تحقق عدالت کار نویی و بسیار مهم است که در کشور صورت بگیرد و بتواند زمینه ساز تحقیقات علمی در این حوزه فراهم نماید. این کار نه تنها در کشور یک کار نویی هست بلکه کارهایی با همین مفهوم تقریبا در دنیا کمتر کار شده یا کاری صورت نگرفته است. 

وی با اشاره به موضوع همایش افزود: در این همایش تاکید من بیشتر در بحث وکلات و تحقق عدالت در حوزه وکالت است. 

هادی در ادامه به دو بیان مقام معظم رهبری اشاره کرد که می فرمایند: من پیشنهاد میکنم یکی از مسائلی که مورد تکیه و توجّه و تعمیق واقع میشود، مسئله‌ی هوش مصنوعی باشد  و صحبت دیگری که ایشان داشتند اینکه توجه به لایه های عمیق هوش مصنوعی و این هشدار که اگر کشور حرکتی نداشته باشد و عقب بیفتد ممکن است محدودیت‌هایی در عرصه بین المللی بوجود بیاد. 

رئیس پژوهشگاه قوه قضاییه در خصوص ارتباط هوش مصنوعی و عدالت اظهار کرد: اجمالا در قرآن کریم به سه واژه حبط و عدل و قسط اشاره شده که اگر حکمی بخواهد صادر شود در حوزه قضاوت، حکم به حبط، عدل و قسط هست و این آیه « لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَیِّناتِ وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْکِتابَ وَ الْمِیزانَ لِیَقُومَ النّاسُ بِالْقِسْطِ ِ» مقدمه‌ای هست که خود مردم قیام به قسط بکنند. آیه نمی فرماید مردم قیام به عدل بکنند چون قسط تکه نهایی و عینی عدل و عدالت است چون محقق و دیده می شود برای همین هم مشارکت مردم موضوع مهمی است که در این آیه اشاره شده است.

وی ادامه داد: با توجه به محدویت زمان در اینجا به یکی از موضوعات هوش مصنوعی اشاره می‌کنم و شاید راهی برای محققان و اساتید و دانشجویان باز شود که اگر تمایل داشتند در بحث هوش مصنوعی و  ارتباط آن با عدالت کاری انجام دهند، این کلیدواژه به آنها کمک کند  یعنی بحث داده و اهمیتی که داده دارد. 

رئیس پژوهشگاه قوه قضاییه گفت: در برخی اسنادی که در مورد هوش مصنوعی وجود دارد اشاره شده که داده سوخت هوش مصنوعی است از جمله برخی اسنادی که در اتحادیه اروپا هست این عبارت اشاره شده که اگر هوش مصنوعی را بعنوان ماشین در نظر بگیرید سوخت آن داده است و در برخی اسناد هم از داده بنام قلب هوش مصنوعی یاد شده.

وی گفت: در خصوص  داده بحث بسیار بسیار زیاد است اما کلید واژه هایی که متناسب با این جلسه است اولین بحث داده در کشور در حوزه وکالت و کارشناسی و مشاوران این است که فعلا در کشور با فقدان حکمرانی داده مواجه هستیم یعنی نهادی که متولی داده باشد در کشور نداریم در حالی که تمام مراحل از تولید، جمع آوری و ذخیره و پردازش تا استفاده نیاز به یک حکمرانی دارد که جای حکمرانی داده در کشور خالی هست.

رئیس پژوهشگاه قوه قضاییه ؛ با اشاره به اینکه برخی اسناد از جمله قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل در سال 2023 به حکمرانی داده اشاره می‌کند که فاصله گرفته از حاکمیت داده، گفت: یعنی شما در ادبیات حاکمیت داده را نمی بینید کما اینکه در حکمرانی مطلوب حاکمیت مطلوب را نمی‌بینید چون اصولی دارد از جمله مشارکت.

وی ادامه داد: مسئله مهمتری که ذیل حکمرانی داده قرار می‌گیرد تمامت داده (Data Integrity) است، بسیاری از  مترجمان این را یکپارچگی می‌بینند اما یکپارچگی ممکن است تمامت مورد نظر را نرساند، چون وقتی وارد این بحث می‌شویم داده‌ای مدنظر هست که دارای دقت و قابل اعتماد باشد مجموعه استفاده کننده بتواند به آن داده اتکا کند. دقیقا بحث Data Integrity یک مفهوم اخلاقی هست و باید در حیطه مسائل اخلاقی به داده نگاه کنیم و در بحث هوش مصنوعی که زیربنای آن داده است توجه به کدهای اخلاقی خیلی مهم است. غالب اسنادی هم که الان در دنیا وجود دارد بیشتر تمرکزشان را  گذاشته‌اند روی هوش مصنوعی و مسائل اخلاقی هوش مصنوعی و حقوق بشر و مسائلی از این قبیل. 

رئیس پژوهشگاه قوه قضاییه گفت: نکته بعدی که باز در بحث داده باید به آن توجه کنیم بحث داده‌های باز یا (open data) است و مسئله مهم این که معمولا در کشور با یک فرهنگ نادرست حبس داده مواجه هستیم. در حالی که  اگر شرکت‌ها و استفاده کنندگان از داده ها بهره ببرند و  بخواهند مورد پردازش قرار دهند لازم هست داده‌ها تا حد زیادی داده‌های باز باشد چون وقتی با داده بسته مواجه باشیم به همان اندازه تمام بخش‌های جامعه از مراکز دانشگاهی و پژوهشی و تصمیم‌ساز جامعه هیچ گاه تصمیماتشان تصمیم کاملا درستی نیست. 

رئیس پژوهشگاه قوه قضاییه افزود: یکی از مشکلات کشور ما در علوم انسانی نیز به این خاطر هست یعنی وقتی حرفی برای گفتن نداریم دقیقا برمی‌گردد به حبس داده وقتی دیتا در اختیار دانشجو  و پژوهشگر قرار ندهیم و نتواند پردازش کند و تبدیل به اطلاعات شود. حرکتی داریم انجام می‌دهیم که در مسیر مبتنی بر دانش باشد اما هیچ گاه نمی‌توان فردی داشته باشیم که تئوری‌پرداز و نظریه‌پرداز باشد برای همین مشکل اساسی در داده‌های بسته که وجود دارد و باید فکری در کشور راجع به این قضیه بشود.  مسئله بعدی داده‌های شخصی است و نکته بعدی در بحث داده‌ها حریم خصوصی است. 

در کشور راجع به بحث داده‌ها ما قانون جامعی نداریم

وی گفت: در کشور راجع به بحث داده‌ها ما قانون جامعی نداریم، یک قانون داریم "مدیریت داده‌ها و اطلاعات ملی‌" در حالی که هر کدام از ما در کشور هرجایی که هستیم بخشی از داده‌های کشور را داریم تولید و تکمیل می‌کنیم اما در مورد داده‌های شخصی هیچ قانونی در کشور نداریم که باید در تهیه یک قانون جامع پژوهشگران و استادان  در این مسیر در تهیه یک قانون جامع برای داده‌های شخصی و وضعیت تعیین تکلیف داده‌های شخصی ورود کنند این بسیار بحث مهمی هست.  

در حوزه داده و هوش مصنوعی جای سند GDPR خالی است

رئیس پژوهشگاه قوه قضاییه همچنین به دیودلیجنس حریم خصوصی و همچنین امکان سنجی حق بر فراموشی(Rigth to be forgotten) را اشاره کرد و گفت: هر نهادی باید مراقبت کند که داده‌های اشخاص با چه کیفیتی نگه‌داری شوند و کی  این داده‌ها باید پاک شوند و تا چه اندازه ‌من که داده را در اختیاز قرار دادم مالکیتم در این مشخص شده و حق دارم به اختیار خودم داده حذف و پاک شود بنابراین GDPR هم یکی دیگر از اسنادی هست که در کشور ما جای آن خالی  می‌باشد.   

تولید ادبیات حوزه هوش مصنوعی یک زمینه بکر برای مشارکت پژوهشگران ایران است

 وی با اشاره به یکی دیگر از موضوعاتی که در قطعنامه سال 2024 مجمع عمومی سازمان ملل در موضوع هوش مصنوعی و کمبود اسناد مربوطه گفت: یک زمینه بکر و یکی از جاهایی که کشور ما می تواند مشارکت کند در تولید ادبیات حوزه هوش مصنوعی است.

هادی گفت: یکی دیگر از اسناد که الزام آور نیست قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل تحت عنوان استفاده بهره بردار از فرصت امن و ایمن و قابل اعتماد در حوزه هوش مصنوعی است که برای توسعه پایدار دیده شده و در این سند خیلی نکات مهمی را اشاره کرده است.

وی افزود: یکی دیگر از اسناد در حوزه هوش مصنوعی سندی است مربوط به سال 2024 اتحادیه اروپا که به ابعاد مختلف هوش مصنوعی پرداخته است از جمله به نکات اخلاقی توجه زیادی داشته، این هم می شود بومی سازی کرد  تناسب با ارزش‌های بنیادی خودمان؛ نکته قابل توجه هم اینکه اگر چه سند ملی هوش مصنوعی به کلیات پرداخته اما زمینه را برای سندهای دیگر باز گذاشته است.

نگاه افقی به هوش مصنوعی در حوزه عدالت 

حجت‌الاسلام مهدی هادی رئیس پژوهشگاه قوه قضاییهدر پایان اظهار کرد: پیشنهاد من راجع به هوش مصنوعی در مرکز کانون وکلا و  کلا در بحث وکالت این است که اگر هوش مصنوعی در تحقق عدالت را دنبال می‌کنید، نگاه و رهیافت هوش مصنوعی در بحث عدالت باید رهیافت افقی باشد چون طبق این رهیافت نباید داده‌های خودتان را منحصر به بخش خاصی بکنید به هم پیوستگی در بخشهای مختلف در ارتباط با عدالت وجود دارد. انشالله جلسه فتح بابی باشد که توجه وکلا و کارشناسان دانشجویان به هوش مصنوعی و ارتباط آن با عدالت بیشتر باشد و کشور بتواند در این زمینه جهش قابل توجهی داشته باشد.

انتهای پیام/