همایش‌ها و جشنواره‌ها

در همایش علمی از شفا تا قانون مطرح شد:

همدان، میزبان کنگره ملی اخلاق پزشکی در شهریور ۱۴۰۴

به گزارش پایگاه خبری علم و فناوری از همدان : دکتر بهروز کارخانه‌ای، در همایش علمی «از شفا تا قانون» که با محوریت اخلاق پزشکی و فلسفه اسلامی با حضور اساتید و اندیشمندان برجسته کشور در حوزه فلسفه، اخلاق و پزشکی در مرکز همایش های بین المللی غدیر دانشگاه علوم پزشکی همدان برگزار شد، ضمن بیان ضرورت پیوند میان دانش پزشکی و علوم انسانی، اظهار کرد: جامعه پزشکی، امروز نیازمند بازخوانی مفاهیم بنیادین اخلاقی در بستر فلسفه و حکمت اسلامی است.

وی افزود: تجربه یک‌ساله اخیر ما در برگزاری نشست‌ها و همایش‌هایی با محوریت اخلاق و فلسفه در پزشکی نشان داده است که پزشکان، دانشجویان و اعضای نظام سلامت به‌شدت علاقه‌مند به مباحث بنیادین در حوزه علوم انسانی‌ هستند و درک این موضوع که پزشکی بدون پیوست اخلاقی، تنها به صنعتی بی‌روح و خشک تبدیل می‌شود، به‌سرعت در جامعه پزشکی در حال گسترش است.

رئیس دانشگاه علوم پزشکی همدان با اشاره به مجموعه برنامه‌های برگزارشده در یک سال اخیر ابراز کرد: در شهریور ۱۴۰۳، همایشی با عنوان «علوم انسانی در پزشکی» با حضور دکتر محمد نمازی در همدان برگزار شد که با استقبال بی‌نظیر بیش از ۷۰۰ شرکت‌کننده همراه بود. همچنین در روز بزرگداشت مقام استاد، نشست دیگری با موضوع «اخلاق و هوش مصنوعی» برگزار کردیم که در آن، ابعاد اخلاقی فناوری‌های نوین، به‌ویژه هوش مصنوعی، در حوزه سلامت مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

کارخانه ای با اشاره به اهمیت اخلاق در مواجهه با فناوری‌های نوین عنوان کرد: هوش مصنوعی، گرچه ابزار توانمندی در پزشکی آینده خواهد بود، اما اگر فاقد چارچوب‌های اخلاقی باشد، می‌تواند خطراتی جدی برای کرامت انسان ایجاد کند. این‌که تا چه اندازه می‌توان به داده‌ها اعتماد کرد، چه کسی مسئول تصمیم‌گیری‌های ماشینی در سلامت است و مرز میان سود و صدمه کجاست، پرسش‌هایی هستند که پاسخ آن‌ها تنها با ورود جدی علوم انسانی ممکن خواهد بود.

همدان، خاستگاه سنت فلسفه پزشکی اسلامی

وی به جایگاه نمادین شهر همدان به‌عنوان زادگاه شیخ‌الرئیس ابوعلی سینا اشاره کرد و گفت: در بیستمین سالگرد تأسیس بنیاد بوعلی‌سینا که سال گذشته در تهران برگزار شد، پیشنهاد شد که نخستین نشست سال جدید این بنیاد در زادگاه ابن‌سینا، یعنی همدان، برگزار شود. امروز و با برگزاری موفق همایش «از شفا تا قانون» این وعده تحقق یافته است و همدان به‌درستی در جایگاه خاستگاه فلسفه پزشکی اسلامی قرار گرفته است.

رئیس دانشگاه علوم پزشکی همدان بیان کرد: همدان تنها شهر پزشکی نیست؛ همدان شهر حکمت است. باید سنت حکمی و اخلاقی ابن‌سینا را در آموزش پزشکی زنده کنیم. نگاه حکمت‌محور به بدن، انسان و سلامت، می‌تواند ساختار علمی ما را از درون غنی کند.

کارخانه ای با اعلام این خبر که کنگره ملی اخلاق پزشکی در شهریورماه امسال به میزبانی همدان برگزار خواهد شد، گفت: این کنگره، گامی دیگر در جهت تعامل سازنده میان علوم پزشکی و معرفت انسانی خواهد بود. امیدواریم با حضور اندیشمندان و متخصصان این حوزه، بتوانیم فضایی علمی، عمیق و اثرگذار برای ترویج اخلاق در پزشکی ایران فراهم کنیم؛ همچنین این‌گونه نشست‌ها می‌توانند آغازگر تحولی جدی در سیاست‌گذاری‌های نظام سلامت و آموزش پزشکی کشور باشند؛ تحولی که در آن، پزشک تنها درمانگر جسم نیست، بلکه راهبر سلامت انسانی و اخلاقی جامعه خواهد بود.

تأملی فلسفی به اخلاق پزشکی با الهام از سنت سینوی

دکتر انشاءالله رحمتی در همایش علمی «از شفا تا قانون» که با حضور اساتید و اندیشمندان برجسته کشور در حوزه فلسفه، اخلاق و پزشکی در مرکز همایش های بین المللی غدیر دانشگاه علوم پزشکی همدان برگزار شد، با نگاهی تازه و تاملی فلسفی به اخلاق پزشکی، سنت فلسفی اسلامی را بستری غنی برای بازاندیشی در رابطه با پزشک و بیمار دانست و با استناد به آموزه‌های ابن‌سینا و ملاصدرا، بر لزوم مشارکت فعال نفس در درمان جسم تأکید کرد. 

وی با تأکید بر پیوند میان فلسفه و پزشکی، به تبیین اهمیت اخلاق در طب پرداخت و افزود: اخلاق پزشکی از دغدغه‌های مشترک فیلسوفان اخلاق و پزشکان است. بنده در سال‌های اخیر به این موضوع اندیشیده‌ام و بر این باور هستم که ریشه‌های اخلاق پزشکی نه فقط در آثار مستقیم ابن‌سینا، بلکه در سنتی عمیق‌تر به نام «سنت سینوی» قابل جستجو است. 

رئیس بنیاد بوعلی‌سینا گفت: سنتی که از ابن‌سینا آغاز شده و در حکمت اشراقی و حکمت متعالیه صدرالمتألهین ادامه یافته است. اگر ابن‌سینا را فقط به‌عنوان یک فیلسوف مشائی محدود کنیم، بسیاری از ظرفیت‌های حکمی او را نادیده گرفته‌ایم. فلسفه ابن‌سینا در مسیر تکامل خود به حکمت مشرقی ارتقا یافته و از این منظر، تمام فلسفه اسلامی بعد از او را می‌توان امتداد تفکر سینوی دانست.

رحمتی به سه مقدمه کلیدی برای ورود به بحث اخلاق پزشکی اشاره و ابراز کرد: نیاز بنیادین انسان به اخلاق؛ همه ما در جستجوی شایستگی و ارزشی پایدار هستیم. در حالی که بسیاری از تلاش‌های‌ ما صرف جلب توجه دیگران می‌شود، آنچه در نهایت ماندگار است، احترام اخلاقی‌ای‌ است که در نظر دیگران و مهم‌تر از آن، نزد خودمان کسب می‌کنیم.

وی ادامه داد: اخلاق به‌مثابه هنر زیستن؛ اخلاقی زیستن صرفاً یک تصمیم یا خواست درونی نیست، بلکه نوعی هنر است. سقراط باور داشت هیچ‌کس دانسته خطا نمی‌کند؛ اگر بدانیم «خوبی» چیست، آنگاه می‌توانیم اخلاقی عمل کنیم و ابعاد معرفتی و عاطفی اخلاق که برای اخلاقی زیستن، باید هم واقعیت‌های اخلاقی و غیراخلاقی را بشناسیم، هم اصل بی‌طرفی (قاعده زرین اخلاق) را رعایت کنیم و هم توان همدلی و درک عاطفی از موقعیت دیگران داشته باشیم. 

استاد فلسفه دانشگاه آزاد تهران به الگوهای مختلف رابطه پزشک و بیمار پرداخت و ابراز کرد: مدل رایج «پدرسالارانه» نوعی قیّم‌مآبی پزشک است که در آن، پزشک به‌نام مصلحت، تصمیم‌هایی برخلاف میل بیمار اتخاذ می‌کند.

رئیس بنیاد بوعلی سینا بیان کرد: گرچه امروز الگوهای جدیدتری مانند رابطه تجاری، مشارکتی یا حتی رابطه کشیش و مراجع در سنت مسیحی مطرح است، اما در عمل، همان نگاه سنتیِ مکانیکی به بیمار غالب است. 

وی با نقد این دیدگاه گفت: اگر بدن انسان را صرفاً یک ماشین بدانیم، پزشک جایگاه یک مکانیک را پیدا می‌کند و بیمار هیچ نقشی در فرایند درمان ندارد. اما این نگاه، برخاسته از فلسفه مدرن دکارتی است که انسان را به دو جوهر مستقل، یعنی نفس و بدن، تقسیم می‌کند. در مقابل، در سنت سینوی و حکمت متعالیه، بدن شأنی از شئون نفس است.

رحمتی با اشاره به دیدگاه ملاصدرا عنوان کرد: صدرالمتألهین معتقد است این نفس است که بدن را حمل می‌کند، نه بالعکس. بدن تنها جامه‌ای‌ است که نفس در اطوار مختلف حیات، بر تن می‌پوشد. از این منظر، درمان بدن بدون مشارکت فعال نفس ممکن نیست. اعتماد، امید و اراده بیمار نقش حیاتی در فرآیند درمان دارند. 

استاد فلسفه دانشگاه آزاد تهران بیان کرد: در سنت دینی ما، حتی بدنِ بی‌جان هم حرمت دارد. نگاه مادی‌گرایانه به بدن، که آن را کالایی قابل اجاره، فروش یا مصرف می‌بیند، نه تنها اخلاق پزشکی را تهدید می‌کند، بلکه از درک معنوی ما از انسان فاصله می‌گیرد. 

وی با اشاره به عبارت روشنگرانه‌ای از «کیمیای سعادت» غزالی، بر نقش قدسی پزشکی تأکید کرد و گفت: غزالی می‌نویسد دانستن ترکیب اعضای بدن و منافع آن‌ها، علم عظیمی است که کلید شناخت صفات الهی ا‌ست. نگاه به بدن باید الهی و آمیخته با معرفت باشد، نه صرفاً فنی و مادی.

فرزانه کیان پور

انتهای پیام/