کتاب‌ها، مقالات و مجلات

چرا زلزله به سراغ ما می‌آید ؟

علت اصلی وقوع زلزله چیست؟
کره زمین از لایه های مختلفی ایجاد شده است: هسته داخلی، قسمت بیرونی و جبه! در بیرونی ترین لایه زمین پوسته قرار می گیرد که روی جبه را پوشانده است. قطعات پازلی شکلی که به صخره معروفند بر روی پوسته زمین قرار دارند که دائماً در حال حرکات مختلفی هستند.

جایی که این صفحات در هنگام عبور از کنار یکدیگر به هم برخورد داشته باشند گسل می گویند. وقتی این تکه ها به طور ناگهانی تکان شدید داشته باشند، زلزله رخ می دهد. در اثر سایش این صفحات با یکدیگر، نیروی جنبشی بالا آمده تا سطح زمین عامل اصلی وقوع زلزله می باشد.

چرا در هنگام زلزله، صدای مهیبی به گوش می رسد؟!
حتماً برایتان اتفاق افتاده که در همان ثانیه اول این اتفاق، صدای خروشان و مهیبی مثل صدای ترکیدن بمب از فاصله ای خیلی دور به گوشتان برسد؟! آیا علت این صدا را می دانید؟

امواج لرزه ای که در بالا به آن اشاره کردیم باعث می شوند وقتی که سنگ ها در محل گسل به یکدیگر می رسند و برخورد می کنند، از آنجایی که فشار بالایی را تحمل کرده اند، به یکباره آزاد شده و باعث شکستگی سنگ ها شود! این شکستگی با سر و صدایی در داخل زمین همراه است که علت ایجاد صدای مهیب در هنگام وقوع زلزله می باشد.

حرکت سنگ های زیر زمینی به چه صورتی است؟
در کنار موضوعاتی که در قسمت قبل اشاره کردیم، حرکات مختلف زمین هم عامل دیگر این تفاوت ها محسوب می شوند. زمین همیشه در یک جهت ثابتی حرکت نمی کند. انواع حرکت های زمین: بالا به پایین، چپ به راست و بلعکس می باشد. حالا اگر همزمان تمام این حرکات با هم اتفاق بیفتند، شدت برخورد بیشتر بوده و خسارات زیادی به بار خواهد آورد.

کانون زلزله چیست؟
بارها شده که در خبرها شنیده ایم زلزله ای با قدرت x در مرز بین دو کشور به وقوع پیوسته اما بیشتر از همه در یک کشور احساس شده خسارات زیادی هم تنها در همان منطقه حس شده است! علت این موضوع چه چیزی می تواند باشد؟

کانون زلزله همان موضوعیست که در این مواقع نقش پر رنگ تری پیدا می کند. به شکستگی سنگ داخل گسل که برای اولین بار اتفاق می افتد، کانون زلزله می گویند. هر چقدر میزان این شکستگی بیشتر باشد، مدت زمان زلزله بیشتر می شود.

این اتفاق امواجی را به سطح زمین می برد که در هر ثانیه کیلومترها می تواند از یک نقطه به نقطه دیگر حرکت کند و هر چه از مرکز زلزله دورتر می شود، شدت کمتری پیدا می کند.

آیا همه زمین لرزه ها توسط انسان حس می شوند؟
زمین و لایه های درونی آن دائم در حال حرکت هستند و ممکن است از کنار یکدیگر هم چندین بار در طول شبانه روز عبور کنند. اما موضوعی که وجود دارد این است که همه این برخوردها شدید نیست و نه تنها خساراتی به انسان ها وارد نمی کند، بلکه اصلاً احساس نمی شوند!

این تکان های کوچک فقط توسط دستگاه های زلزله نگاری کشور به ثبت می رسند. البته نباید به همین سادگی از کنار آن ها عبور کرد، چرا که در علم زمین شناسی به پیش لرزه معروفند و می توانند خبر از یک زلزله اصلی بدهند!

نقش نجوم و ستاره شناسی در علت زلزله!
برای بسیاری از مردم این سوال پیش می آید که آیا آب و هوا و یا شب و روز بودن در به وقوع پیوستن زلزله نقش دارد؟! شما چه فکر می کنید؟؟

دانشمندان مدت هاست که به کشف روابط مختلف مثل: نیروی کشش بین ماه و خورشید، تغییرات دمایی کره زمین و… مشغولند تا بلاخره به نتیجه ای رضایت بخش برسند که آیا ارتباطی بین این پدیده های طبیعی وجود دارد یا خیر؟!

طی بررسی های بسیاری که انجام شد، به این نتیجه رسیدند که زمان وقوع زلزله در کشور ما اتفاقی نبوده و تاثیر گرفته از فشار کشش گرانشی بین ماه و خورشید است.

چگونه در برابر زلزله از خود مراقبت کنیم؟
همه ما می دانیم که تا به امروز هیچ راه حلی برای پیش بینی زمین لرزه پیدا نشده است. پس تنها راه ایمنی این است که از خود در برابر این اتفاق مراقبت کنیم. در ادامه 6 روش برای مراقبت خود در برابر زلزله اشاره شده است که عبارتند از:

1.ایمنی خانه و مکان زندگی، مهم ترین مورد مراقبت از خود در برابر زلزله
از آنجایی که ممکن است زلزله در زمان هایی که خانه هستید و یا حتی در نیمه های شب و زمانیکه شما خوابید اتفاق بیفتد، در ابتدا نیاز دارید تا نسبت به ایمنی محل زندگی و همچنین چیدمان منزل نکاتی را رعایت کنید. مثلاً از گذاشتن تختخواب زیر لوستر، کنار قفسه کتاب و یا دکوری های متحرک خودداری کنید.

وسایلی مثل: یخچال، تلویزیون، کولر و… از آنجایی که هنگام وقوع زلزله جابجا می شوند، باید کاملاً در جای خود محکم و دقیق نصب شوند. از وسایلی مثل آباژور، تابلوهای دیوار و… فاصله بگیرید.

هیچ وقت در هنگام وقوع زلزله به سمت درب خروجی و راه پله ها فرار نکنید. متاسفانه این رایج ترین اشتباهیست که افراد انجام می دهند. همچنین استفاده از آسانسور هم به هیچ وجه توصیه نمی شود.

2.آماده داشتن وسایل ضروری و کمک های اولیه
بد نیست که در یک کیف متوسط یک سری از وسایل ضروری خود مثل لباس، چراغ قوه، داروهای روزانه و شخصیتان و وجه نقد آماده کرده باشید و در زیر تخت و یا محلی که هر شب استراحت می کنید قرار دهید تا در هنگام وقوع چنین حوادثی، نگران مراقبت از خود در برابر زلزله نباشید.

3.رعایت نکات ایمنی در هنگام وقوع زلزله (بیرون از منزل)
اگر زمان وقوع زلزله در بیرون از خانه و یا محل کار خود هستید، تنها با رعایت کردن چند نکته ساده می توانید مراقبت از خود در برابر زلزله را انجام دهید. اولین کاری که می کنید، نشسته و با دست و آرنج های خود سر و صورتتان را محافظت کنید. اگر در نزدیکی شما ساختمان های بلند، دکل های برق و… وجود دارند، حتماً از آنها فاصله بگیرید.

فضای باز معمولاً هیچ خطری برای مرگ و میر ناشی از زلزله ندارند. تنها عاملی که باعث آسیب به افراد در این اماکن می شود آوار شدن وسایل عمومی و ساختمان یا پرتاب شیشه های خرد شده به طرف افراد است که خسارات جانی به بار می آورد. البته با توجه به نکاتی که نام بردیم می توانید تا حد زیادی از این آسیب ها در امان باشید.

4.مراقبت از خود در برابر زلزله در محل کار
اگر محل کارتان به شکلی است که با میز و صندلی سرو کار دارید، در هنگام وقوع زلزله اولین کاری که باید انجام دهید این است که به زیر میز رفته و به شکلی که در مورد قبلی توضیح دادیم، از خود مراقبت کنید. البته میزی که برای این کار انتخاب می کنید نباید شیشه ای باشد!

اگر شغلی که با آن در ارتباط هستید، دائماً در حال حرکت و یا غیر نشستنی است، اول از همه سعی کنید از وسایلی که در اطرافتان وجود دارند و احتمال سقوطشان بالاست، فاصله بگیرید.

5.وقوع زلزله هنگام رانندگی
اگر پشت فرمان هستید و متوجه تکان هایی شدید، آرامش خود را حفظ کرده و سعی کنید با رعایت قوانین رانندگی بلافاصله ماشین را در سمت راست خیابان متوقف کنید. به هیچ عنوان از خودرو پیاده نشوید و تا تمام شدن آخرین لرزه ها در آنجا بمانید. اگر متوجه سیم کشی و تیرهای برق در نزدیکی خود شدید، سریعاً اتومبیل خود را از آن ناحیه دور کنید.

6.خود مراقبتی از زلزله در تخت خواب
در هر زمانی از شبانه روز که در حال استراحت روی تخت خواب هستید، ممکن است با زلزله روبرو شوید پس باید نکات ایمنی را هم بدانید. اگر متوجه لرزه هایی شدید، بلافاصله به سمت شکم روی تخت دراز بکشید و بالشتی را جهت حفاظت از سر و گردن با دو دست روی این ناحیه قرار دهید. از رفتن به زیر تخت خودداری کنید.

تنها با یادگیری و رعایت کردن چند نکته مهم می توانیم جان خود و خانواده را از خطرات این بلای طبیعی نجات دهیم.

جمع بندی
مهم ترین نکته در هنگام زلزله این است که خونسردی خود را حفظ کرده و روش های ایمنی که از قبل یاد گرفته ایم، پیاده سازی کنیم. همه زلزله های تاریخ خطرناک نیستند و از طرفی زمین لرزه را هم نباید شوخی گرفت!

زلزله های بزرگ تاریخ مثل زلزله آلاسکا با قدرت ۹.۲ ریشتر به مدت ۴ دقیقه طول کشید که این موضوع را یادآوری می کند در ثانیه های اول زلزله هیچ کسی نمی داند چقدر و چند دقیقه این اتفاق طول می کشد!؟ پس بهتر است با رعایت آرامش، ایمنی بیشتری برای خود و همراهانمان به ارمغان آوریم.