علمی، پژوهشی و فناوری

توسعه کشت مخلوط و کودهای زیستی؛ راهی به سوی کشاورزی پایدار

کاهش مصرف کودهای شیمیایی و بهبود سلامت جامعه با کشت مخلوط و استفاده از کودهای زیستی

به گزارش پایگاه خبری علم و فناوری گیلان : کشت مخلوط، به ویژه در مناطقی با منابع محدود، از جمله آب و زمین، اقتصادی و مؤثر است. این سیستم با استفاده از ترکیب دو یا چند گیاه زراعی با زمان کاشت و برداشت متفاوت، حداکثر بهره‌وری از منابع محیطی را فراهم می‌آورد. تحقیقات نشان داده‌اند که کشت حبوبات به همراه غلات در سیستم‌های کشت مخلوط، موجب بهبود حاصلخیزی خاک می‌شود.

کشت مخلوط با افزایش پایداری عملکرد و جلوگیری از کاهش آن، می‌تواند یکی از کلیدهای اصلی برای تحقق کشاورزی پایدار باشد و به تأمین امنیت غذایی کمک کند.

استفاده از کودهای زیستی به عنوان راهکاری برای کاهش وابستگی به کودهای شیمیایی و بهبود سلامت خاک و محصولات کشاورزی ضروری است. باکتری‌های حل‌کننده فسفات می‌توانند شکل نامحلول فسفر را به فرم محلول تبدیل کرده و کارایی جذب گیاهان را افزایش دهند. این امر نه تنها موجب افزایش عملکرد محصولات می‌شود، بلکه به کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی ناشی از استفاده بی‌رویه نهاده‌های شیمیایی نیز کمک خواهد کرد.

استفاده از کودهای زیستی به منظور کاهش مصرف کودهای شیمیایی و بهبود سلامت جامعه نیز اهمیت ویژه‌ای دارد. با کشت توأم یا متوالی دو یا چند گیاه زراعی که از لحاظ زمان کاشت و برداشت و نحوه رشد متفاوت هستند، می‌توان از حداکثر پتانسیل‌های محیطی بهره برد. در این سیستم، رقابت درون‌گونه‌ای بیشتر از رقابت بین‌گونه‌ای است، چرا که گونه‌های مختلف دارای ساختمان، سیستم ریشه‌ای و دوره‌های حداکثر نیاز به آب متفاوت هستند.

در یک ترکیب مناسب، گونه‌های مختلف گیاهی زراعی می‌توانند به یکدیگر در استفاده بهتر از منابع محیطی، نور، عناصر غذایی و آب کمک کنند. مشکلات حاصلخیزی خاک نه تنها پیامد زراعی دارد، بلکه با پیامدهای اقتصادی و اجتماعی نیز همراه است. تحقیقات نشان داده‌اند که در کشت حبوبات با غلات در سیستم‌های کشت مخلوط، حاصلخیزی خاک بیش از پیش بهبود می‌یابد.

در برنامه‌ریزی زراعی، تغذیه گیاهان زراعی به منظور دستیابی به عملکرد بالا و ارتقاء کیفیت محصول از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. مدیریت‌های زراعی می‌توانند تغییراتی در صفات مرتبط با عملکرد کمی و کیفی گیاهان زراعی ایجاد کنند. فسفر، بعد از نیتروژن، مهم‌ترین عنصر مورد نیاز گیاهان و ریزجانداران است و نقش کلیدی در فرآیند تولید و انتقال انرژی دارد.

تأمین فسفر مورد نیاز گیاهان از طریق کودهای شیمیایی و بیولوژیک امکان‌پذیر است. اما مقدار زیادی از فسفر موجود در کودهای شیمیایی پس از ورود به خاک نامحلول می‌شود و در خاک‌های آهکی به صورت ترکیبات نامحلول کلسیم و منیزیم و در خاک‌های اسیدی به صورت فسفات آهن و آلومینیوم رسوب می‌کند و از دسترس گیاهان خارج می‌شود.

استفاده از ریزجاندارانی به نام باکتری‌های حل‌کننده فسفات، به منظور تبدیل شکل نامحلول فسفر به شکل محلول، امری ضروری به نظر می‌رسد. این باکتری‌ها نه تنها راندمان جذب کود را افزایش می‌دهند، بلکه موجب افزایش محصول نیز می‌گردند. بنابراین، لزوم استفاده از این میکروارگانیسم‌ها در جهت کاهش مصرف کودهای شیمیایی و بهبود سلامت جامعه بر کسی پوشیده نیست.

در شرایط بحرانی آلودگی‌های زیست‌محیطی ناشی از کاربرد بی‌رویه نهاده‌های شیمیایی، کشت مخلوط به دلیل قابلیت تثبیت بیولوژیک نیتروژن موجود در اتمسفر توسط ریشه گیاهان لگوم، می‌تواند راهکار مناسبی برای بهبود کیفیت خاک و محصولات کشاورزی و حذف آلاینده‌های شیمیایی باشد. این سیستم کشت به افزایش پایداری عملکرد و جلوگیری از افت آن کمک می‌کند، زیرا کشت مخلوط باعث استفاده حداکثر از منابع محیطی، موازنه در امر تغذیه، افزایش کارایی مصرف آب و حاصلخیزی خاک می‌شود.

یکی از دلایل اصلی استفاده از کشت مخلوط این است که اگر کشت یک گیاه در این سیستم با شکست مواجه شود، گیاهان دیگر کشت شده می‌توانند رشد کرده و با تولید عملکرد مناسب، این موضوع را جبران نمایند. بنابراین، استفاده از سیستم‌های کشت مخلوط گیاهان زراعی یکی از راه‌های افزایش بازدهی محصولات کشاورزی است و این امر می‌تواند در تحقق کشاورزی پایدار مؤثر و کارآمد باشد.

سیستم‌های کشت مخلوط به عنوان یک استراتژی مؤثر در کشاورزی، آرایش فضایی و زمانی گیاهان زراعی مختلف را به گونه‌ای طراحی می‌کنند که بهره‌برداری از منابع طبیعی را افزایش داده و تولید را در واحد زمان و مکان بهبود بخشند. این روش به استفاده بهینه از زمین، خاک، رطوبت، مواد غذایی و نور خورشید منجر می‌شود.

تحقیقات نشان می‌دهند که کشت مخلوط می‌تواند کارایی مصرف فاکتورهای محیطی رشد را افزایش دهد. در این سیستم، گیاهان با توانایی رقابت برای منابعی چون زمین، نور، آب و مواد غذایی انتخاب می‌شوند تا انرژی نور خورشیدی را به بهترین نحو جذب کنند.

همچنین، ترکیب کودهای شیمیایی با کودهای زیستی نتایج قابل توجهی در افزایش تولید محصولات کشاورزی به همراه داشته است. این امر به عنوان گامی مهم به سوی کشاورزی پایدار شناخته می‌شود. کودهای زیستی که شامل باکتری‌ها و قارچ‌های مفید هستند، علاوه بر افزایش فراهمی عناصر معدنی خاک، با تولید مواد تنظیم‌کننده رشد و کنترل عوامل بیماریزا، موجب بهبود عملکرد محصولات می‌شوند.

با توجه به مزایای متعدد کشت مخلوط و استفاده از کودهای زیستی، این روش‌ها می‌توانند به عنوان راهکارهای کلیدی در راستای تحقق کشاورزی پایدار و تأمین امنیت غذایی در آینده مطرح گردند.

کودهای زیستی که شامل ریز جاندارانی از جنس باکتری و قارچ‌های مفید هستند، به عنوان ابزاری مؤثر در افزایش عملکرد گیاهان زراعی شناخته می‌شوند. این کودها نه تنها با تولید مواد تنظیم‌کننده رشد و کنترل عوامل بیماریزا، فراهمی عناصر معدنی خاک را افزایش می‌دهند، بلکه با تولید اسیدهای آلی و ترشح آنزیم فسفاتاز، موجب رهاسازی فسفر در خاک نیز می‌شوند.

یکی از اهداف اصلی کشت مخلوط، افزایش استفاده از منابع طبیعی نظیر سطح کشت، نور، آب و عناصر غذایی و همچنین بهبود کمیت و کیفیت محصولات زراعی است. مهم‌ترین مزیت کشت مخلوط، استفاده حداکثر از منابع طبیعی قابل دسترس و افزایش باردهی در مقایسه با کشت خالص هر یک از گیاهان است. این سیستم کشت با بهبود سایه‌اندازی، کاهش سرعت باد و بهبود ساختمان خاک، می‌تواند رطوبت خاک را حفظ کند.

در کشت‌های مخلوط، اندام‌های هوایی گیاهان زراعی برای دریافت نور و اندام‌های زیرزمینی برای جذب آب و مواد غذایی با یکدیگر رقابت می‌کنند. این روش زمانی بیشترین سودمندی را دارد که دو گونه زراعی از نظر دوره رشد تفاوت بیشتری داشته باشند، به طوری که حداکثر نیاز آنها به منابع رشد در دوره‌های مختلف اتفاق بیفتد. بالاترین سودمندی کشت مخلوط زمانی حاصل می‌شود که گیاهان زودرس با گیاهان دیررس کشت شوند.

انتخاب گونه‌های مناسب و تغییرات زراعی، استفاده کاراتر از منابع محدود را تضمین می‌کند و این امر به عنوان کلید دستیابی به عملکردهای بالاتر در سیستم‌های کشت مخلوط شناخته می‌شود. به عنوان نمونه‌ای از سیستم کشت مخلوط، می‌توان به کشت ذرت و بادام زمینی اشاره کرد.

انتهای پیام/