دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی ,علمی، پژوهشی و فناوری

کربلا ؛ بازنمایی روان انسان از رنج تا رهایی

به گزارش پایگاه خبری علم و فناوری :دکتر اسحق رحیمیان بوگر" دکتری تخصصی روانشناسی سلامت و عضو هیأت علمی دانشگاه سمنان در گفت‌وگو با پایگاه خبری علم و فناوری با نگاهی روان‌شناختی و نوآورانه به این واقعه، از ظرفیت‌های درمانگر، هویت‌بخش، و معنا‌آفرین آن برای روان‌شناسی معاصر سخن می‌گوید؛ روایتی که می‌تواند به بازسازی روان انسان امروز کمک کند. توضیحات مفصل دکتر رحیمیان را در ادامه می خوانیم:

تأمل در ابعاد روان‌شناختی قیام امام حسین (ع) می‌تواند برای بسیاری از افراد در زندگی معاصر الهام‌بخش، شفابخش، و راهگشا باشد. قیام امام حسین (ع) نه‌تنها نه یک رویداد تاریخی بزرگ است، بلکه از منظر روانشناختی و سلامت روان نیز ابعاد عمیق و پیچیده‌ای دارد و نیز حاوی پیام‌هایی مهم و تحول‌آفرین در زمینه‌ی پایداری روان، تاب‌آوری، مسئولیت‌پذیری اجتماعی، و معنای زندگی است که می‌توانند در فرآیند رشد فردی، روان‌درمانی، و سلامت روان بسیار الهام‌بخش باشند و می‌توان از آن‌ها درس‌های ارزشمندی برای درک بهتر وضعیت‌های روانی انسان‌ها و تعاملات اجتماعی استخراج کرد. در اینجا به برخی از این ابعاد روانشناختی واقعه کربلا و کاربرد آن در روانشناسی معاصر پرداخته می شود و اینکه چگونه می‌توان قیام امام حسین (ع) و مراسم عزاداری و سوگواری محرم را به شکلی معنا‌دار و درمانگر برای حل مشکلات روان شناختی و اجتماعی زمان معاصر به کار برد.

 عزت‌نفس، اصالت (Authenticity)، هویت و وفاداری به ارزش ها

امام حسین (ع) در برابر فشارهای شدید سیاسی و اجتماعی، تصمیم گرفت به باورها و ارزش‌های درونی خود وفادار بماند، حتی اگر به قیمت جان او تمام شود. امام حسین (ع) با ایستادگی در برابر ظلم، الگویی از عزت‌نفس و وفاداری به ارزش‌ها را ارائه کرد. در درمان افسردگی یا بی‌معنایی وجودی، الهام‌گیری از چنین الگوی می‌تواند به فرد کمک کند هویت شخصی‌اش را بازسازی کرده و احساس ارزشمندی پیدا کند.

در روان‌درمانی، از این فرآیند به عنوان "زندگی اصیل" (Authentic Living) یاد می‌شود؛ یعنی، زیستن بر اساس ارزش‌های عمیق خود، نه مطابق انتظارات دیگران یا ترس از طرد.

فداکاری، عدالت‌خواهی و ارزش‌محوری و تمرکز بر ارزش‌ها در شرایط بحرانی، مثل وفاداری یاران امام حسین (ع)، نوعی استقامت اخلاقی در زندگی است. استقامت اخلاقی برای بسیاری از انسان ها در زندگی معاصر گم شده یا از دست رفته است. در تغییر رفتار و درمان اختلالاتی نظیر شخصیت مرزی یا وسواس فکری، تمرکز بر ارزش‌های درونی جهت‌بخش و یاری رسان است.

کربلا یک "روایت هویت‌بخش" و نوعی روایت‌درمانی(Narrative Therapy)است.

 در روایت‌درمانی، ما به مراجع کمک می‌کنیم تا زندگی خود را در قالب داستانی معنادار بازنویسی کند. الهام از شخصیت‌های مهم عاشورا می‌تواند بخش‌هایی از هویت آسیب‌دیده افراد در زندگی معاصر را بازسازی کند. واقعه‌ی کربلا لنگرگاه مناسبی برای روایت‌درمانی معنوی است.

 ایستادگی اخلاقی و شجاعت (Courage) در برابر ظلم و ستم 

امام حسین (ع) با قیام خود علیه ظلم و فساد سلطنت یزید برخاست. قیام عاشورا صدایی علیه سلطه، تحقیر و بی‌عدالتی و نماد اعتراض در برابر بی‌عدالتی، تحریف ارزش‌ها، و سلطه‌ی استبدادی بود. در روان‌شناسی اجتماعی، این نوع ایستادگی را می‌توان با مفهوم مقاومت در برابر فشار گروهی یا نفوذ اجتماعی ناهنجار تطبیق داد. امام حسین (ع) نمادی از شجاعت اخلاقی در برابر قدرت ظالم بود. این شجاعت، ترکیبی از پذیرش اضطراب، فداکاری، و مقاومت در برابر تسلیم شدن است. در واقع، امام حسین (ع) در مقابل فشارهای شدید، هویت و باورهای خود را حفظ کرد.

ایستادگی در برابر ظلم نشان‌دهنده قدرت و ثبات درونی است که منبعی از استقلال روانی و هویت شخصی است. از منظر روانشناسی، انتخاب ایستادگی در برابر ظلم نه تنها نیاز به قاطعیت و اعتماد به نفس دارد بلکه به معنای حفظ ارزش‌ها و اصول شخصی حتی در شرایط سخت است. در درمان اضطراب و نگرانی ها، به افراد یاد می‌دهیم چگونه در برابر فشارهای روانی بایستند و در مسیر معنا، شجاعت و رشد اجازه ندهند ترس آن‌ها را از انتخاب مسیر درست بازدارد. امام حسین (ع) و یارانش با وجود آگاهی از شرایط سخت و حتی شهادت، تا آخرین لحظه در برابر ظلم ایستادگی کردند. این امر می‌تواند از نظر روانشناختی یک مدل برای تاب‌آوری در مواجهه با بحران‌ها و مشکلات زندگی معاصر باشد. امام (ع) و یارانش نشان دادند که با داشتن ایمان قوی و پایداری در اصول، می‌توان بر سختی‌ها غلبه کرد. در شرایط امروز بسیاری از افراد دچار فشارهایی از جانب محیط، نهادها، یا گروه‌هایی هستند که ممکن است آن‌ها را وادار به سکوت یا هم‌رنگی با ناهنجاری‌ها کنند. الهام از عاشورا می‌تواند افراد را به ایستادن بر اصول و کرامت انسانی، اخلاقی، و حفظ سلامت روانی از طریق اصالت (authenticity) تشویق کند. در کربلا، امام حسین (ع) الگوی رهبری مبتنی بر ارزش‌های اخلاقی، کرامت انسانی و مسئولیت‌پذیری بود. این امر در تضاد کامل با رهبری استبدادی یزید قرار داشت. در جهان امروز، در کشورها، سازمان‌ها، جوامع یا حتی درون افراد، کشمکش هایی میان صدای وجدان یا ندای حقیقت و صدای منفعت‌طلبی یا ندای شهرت و شهوت دیده می‌شود. پیام عاشورا، دعوت به رهبری مبتنی بر اخلاق و اصالت است – نه سود یا قدرت. 

 ایجاد معنا، ارزش و هدف در زندگی (Meaning-Making)

امام حسین (ع) هدف از قیام خود را احیای دین و اصول اسلامی و جلوگیری از فساد و انحرافات معرفی کرد. این اقدام به‌طور عمیق نشان‌دهنده اهمیت یافتن معنا و هدف در زندگی است، حتی زمانی که این معنا ممکن است با فداکاری‌های بزرگ همراه باشد. قیام کربلا، تجلی معناجویی در زندگی است: امام حسین (ع) با آگاهی از سختی مسیر، جهادو شهادت در راه خدا را به عنوان مسیری معنادار برای نجات ارزش‌ها انتخاب کرد. 

کربلا نمونه‌ای روشن از معنابخشی به رنج است؛ امام حسین (ع) رنج را نه به‌عنوان بی‌عدالتی صرف، بلکه فرصتی برای بیدارسازی وجدان‌های خاموش می‌دید. امام حسین (ع) معلم بزرگ کشف معنا از دل رنج ها و ایستادگی در برابر پوچی بود. قرن ها بعد از قیام امام حسین (ع)، ویکتور فرانکل، روان‌پزشک اتریشی و بازمانده اردوگاه‌های کار اجباری، معتقد بود انسان می‌تواند حتی در دردناک‌ترین شرایط، معنا پیدا کند. روانشناسان معاصر معنویت و هدف‌گذاری در زندگی را به‌عنوان عواملی اساسی در سلامت روان و احساس رضایت زندگی می‌شمارند. امام حسین (ع) با قیام خود به ما نشان داد که پیدا کردن هدف و معنای عمیق می‌تواند به فرد کمک کند تا با مشکلات و چالش‌های زندگی روبه‌رو شود. در دنیای امروز انسان های بسیاری بین وفاداری به ارزش های راستین و فشارهای بیرونی گیر افتاده‌اند و یا دنبال معنا در دل یک رنج خاص هستند. الگو برداری از واقعه کربلا چنین افرادی را به سوی حس معنا و آرامش درونی سوق می دهد. امام حسین (ع) از جان خود گذشت، نه برای پیروزی نظامی، بلکه برای زنده نگه‌داشتن حقیقت، حفظ کرامت، و وجدان انسانی. این نگاه می‌تواند در درمان اضطراب وجودی، بی‌هدفی و بحران‌های معنوی در نسل جوان امروزی بسیار کارآمد باشد. در دنیای مدرن، افراد زیادی دچار بحران معنا هستند. نگاه به عاشورا می‌تواند به انسان امروز کمک کند تا رنج خود را معنا کند و از آن عبور کند.

امام حسین (ع) مسیری را ترسیم نمود مبتنی بر انتخابی آگاهانه، همراه با رنج، اما عمیقاً مبتنی بر ارزش‌های الهی و انسانی که قرن ها بعد برخی رواندرمانی ها از آن مسیر الهام گرفتند. در برخی از الگوهای روان¬درمانی از جمله روان‌درمانی مبتنی بر تعهد و پذیرش (ACT) ، ما افراد را دعوت می‌کنیم تا بر اساس ارزش‌های خود عمل کنند، نه بر اساس ترس، راحت‌طلبی یا فشار محیط. الگوسازی از رفتار و منش امام حسین (ع) می‌تواند در جلسات رواندرمانی برای بازسازی حس مسئولیت‌پذیری و آگاهی اخلاقی در زندگی روزمره به کار رود. قیام عاشورا با پیام‌هایی چون "مرگ با عزت بهتر از زندگی با ذلت است" و "امر به معروف و نهی از منکر" به انسان کمک می‌کند که معنایی برای رنج های خود در زمان معاصر بیابد.

 انسان‌هایی که دچار فقدان معنا هستند (به‌ویژه در بحران‌های وجودی یا پس از تجربه‌ی آسیب‌های روانی)، می‌توانند از قیام امام حسین (ع) الهام بگیرند که حتی رنج نیز می‌تواند در خدمت حقیقت و رشد درونی قرار گیرد.

 ایثار، همدلی (Empathy)، نوع دوستی (Altruism) و پیوند اجتماعی

فداکاری یاران امام حسین (ع)، نمونه‌ای از اوج همدلی، ایثار و نوع دوستی است. در روان‌شناسی مثبت‌گرا، کمک به دیگران و ایثار باعث تقویت حس معنا، سلامت روان، و کاهش افسردگی می‌شود. در واقعه کربلا، پیوندهای عمیق خانوادگی، نقش مهمی در استقامت روانی امام حسین (ع) و همراهانش داشت.

قرن ها بعد نظریه دلبستگی ((attachment theory بر اهمیت این مفاهیم در سلامت روان تأکید نمود. در جامعه ی امروز، از هم‌گسیختگی روابط خانوادگی، کاهش حمایت اجتماعی، و انزوای فردی از عوامل مهم افزایش مشکلات روان شناختی افراد است. عاشورا یادآوری می‌کند که پیوندهای انسانی، به‌ویژه در خانواده، می‌توانند مهم‌ترین منبع حمایت در بحران‌ها و مصائب زندگی باشند. 

شهادت‌طلبی یا ایثار معنا‌محور رمز زندگی پربار امام حسین (ع) بود. از منظر روان‌شناسی، حرکت به سوی مرگ به‌عنوان نوعی ایثار، تنها زمانی سالم و سازنده است که برخاسته از آگاهی، معنا و انتخاب آزادانه باشد – نه اجبار یا فرار از رنج‌های روانی. در تحلیل قیام عاشورا، امام حسین (ع) مرگ را بر زندگی تحقیرآمیز ترجیح داد، اما نه به‌عنوان فرار، بلکه به‌عنوان اثبات حیات حقیقی.

این تفاوت از دید روان‌تحلیلی، نشان‌دهنده سلامت روانی و پایداری هویت فردی است. حرکت امام حسین (ع) با یارانش، پیامی از ایثار، وفاداری، همبستگی و مسئولیت اجتماعی است. در جوامع امروزی که برخی افراد با فروپاشی روابط انسانی و تنهایی مزمن روبه‌رو هستند، احیای چنین ارزش‌هایی می‌تواند در درمان اضطراب اجتماعی، انزوا و حتی کاهش رفتارهای اعتیادی مؤثر باشد. عزاداری در مراسم محرم و عاشورا نوعی سوگواری جمعی و پردازش هیجانات منفی در بستر فرهنگی و معنوی است که به تقویت همدلی اجتماعی منجر می شود. از منظر روان‌شناسی، این نوع عزاداری می‌تواند فرآیند تخلیه‌ی هیجانی، پالایش روان، و بازسازی هویت جمعی باشد. در این فضاها، نوعی همدلی اجتماعی شکل می‌گیرد که می‌تواند احساس تنهایی، پوچی، یا بی‌ربط بودن فرد به جامعه را کاهش دهد. مراسم محرم به‌شدت مبتنی بر تعلق اجتماعی، هویت جمعی و ارتباط گروهی -از دسته‌های عزاداری گرفته تا هیئت‌ها و نذری‌دادن - است؛ چیزی که جامعه به آن نیاز دارد.

 تعامل اجتماعی شکل گرفته در مراسم محرم، حس تعلق و امنیت را تقویت می‌کند. مشارکت در این مراسم، به‌ویژه برای افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی و احساس تنهایی یا نوجوانان یا سالمندانی که احساس انزوا دارند، می‌تواند پلی باشد برای بازگشت به جامعه. سوگواری در مراسم محرم نوعی تخلیه‌ی هیجانی ایجاد می‌کند.

 اشک‌ریختن، سینه‌زنی، ناله‌زدن یا حتی شنیدن روضه، فضای امنی برای ابراز احساسات در جمع فراهم می‌کند که بسیاری افراد در زندگی روزمره نمی‌توانند براحتی آن را بیان کنند. افراد می‌توانند در فضای مراسم محرم، احساس هم‌دردی کنند، احساس کنند تنها نیستند، و در عین حال به خود اجازه دهند برای رنج‌های خود نیز سوگواری کنند.

 ایستادگی و تاب آوری (Resilience) در برابر فقدان، افسردگی و ناامیدی (Hopelessness)  

در ظاهر، واقعه کربلا یک رخداد یا تراژدی‌ غم‌انگیز است، اما در بطن آن، پیام امید و رهایی نهفته است: اینکه حتی در تاریک‌ترین لحظات، می‌توان روشنی حقیقت، اخلاق و معنویت را حفظ کرد. فقدان و اندوه عمیق شهادت امام حسین (ع) و اهل بیت و یارانش در کربلا، فقدانی بسیار سنگین و عمیق بود که می‌تواند از منظر روانشناسی به الگوبرداری از واکنش امام (ع) و یارانش به احساسات غم و از دست دادن پرداخت.

امام حسین (ع) و یارانش با آگاهی از قربانی شدن، آماده شدند و این آمادگی در برابر فقدان به‌طور نمادین نشان‌دهنده توانایی بالای تاب آوری و سازگاری با درد و اندوه است. بررسی واکنش‌های روانشناختی در واقعه کربلا به فقدان و نحوه‌ی مواجهه با آن می‌تواند درک بهتری از مقابله با درد و آسیب‌های روانی در شرایط بحرانی زندگی معاصر به ما بدهد.  

افراد زیادی در دنیای امروز دچار اضطراب‌های وجودی هستند و مکرراً از خود می پرسند "آیا زندگی من معنا دارد؟" یا "چرا باید رنج بکشم؟" قیام کربلا این¬گونه به این سؤالات پاسخ می دهد که: "رنج، اگر در مسیر حقیقت باشد، بیهوده نیست و مرگ، اگر در راه ارزش‌ها باشد، زندگی‌بخش است".

این مفاهیم می‌توانند در بهبود سلامت روان و درمان اختلالاتی مثل افسردگی، اختلال استرس پس از سانحه و بی‌هویتی بسیار مؤثر باشند. شخصیت‌هایی مانند حضرت زینب (س) و امام سجاد (ع) نماد مقاومت روان شناختی و تاب آوری در برابر سختی ها و مصائب عظیم هستند که در اوج فاجعه، دارای وقار و بصیرتی بی نظیر هستند و پیام‌رسان و مبلغ حق و حقیقت باقی می مانند. چنین شخصیت‌هایی الگوهای بسیار عالی برای الگوسازی و ساخت شخصیت تاب آور در روان‌درمانی معاصر هستند.

واقعه کربلا می‌آموزد که حتی پس از شدیدترین ضربات روانی، انسان می‌تواند بایستد و پیام حق خود را به جهان منتقل کند. بازخوانی وقایع عاشورا نوعی درمان زخم‌های معنوی است و می‌تواند به افراد دارای حس بی‌عدالتی یا رهاشدگی یا افراد قربانی خشونت یا ظلم حس همدلی و هم‌سرنوشتی بدهد. 

 مقاومت و تاب‌آوری در برابر رنج‌ها و فشارهای اجتماعی و فردی (Individual & Social pressure)

واقعه کربلا و روایت آن می‌تواند الگویی برای یافتن معنا در شرایط سخت باشد. واقعه کربلا پر از رنج‌های عاطفی، جسمی و روانی بود، اما همه این رنج‌ها در قالب هدفی مقدس معنا یافتند. از دید روان‌شناسی معناگرا، رنج زمانی انسان را نابود می‌کند که برای آن معنایی پیدا نشود. 

تاب‌آوری روانی (resilience) به معنای توانایی فرد برای بازگشت به وضعیت طبیعی بعد از مواجهه با چالش‌ها و بحران‌ها است. یکی دیگر از ابعاد روانشناختی قیام کربلا، مواجهه امام حسین (ع) با فشارهای اجتماعی و فردی است. بسیاری از همراهان امام حسین (ع) از قبیل خانواده و یارانش تحت فشارهای شدید قرار گرفتند تا از او دست بکشند. این فشارها می‌توانند به‌طور روانشناختی احساس اضطراب و ترس در افراد ایجاد کنند، اما امام حسین (ع) با قدرت درونی، این فشارها را مدیریت کرد و تصمیمات خود را بر اساس ارزش‌ها و اعتقاداتش اتخاذ نمود. این امر می‌تواند به‌عنوان یک الگوی مدیریت اضطراب و تصمیم‌گیری در شرایط بحرانی در زندگی معاصر مورد استفاده قرار گیرد. در جامعه امروز، بحران‌های اقتصادی، اجتماعی یا فردی – از اضطراب حاد و معمولی گرفته تا افسردگی بالینی – وقتی قابل تحمل‌تر می‌شوند که فرد بتواند در آن معنا پیدا کند. نهضت کربلا نشان می‌دهد که انسان، حتی در شرایط نابرابر، می‌تواند معنا بیافریند و ایستادگی کند. این مفهوم در روان‌درمانی مبتنی بر معنا کاربرد بسیاری دارد و می‌تواند به افراد دچار سوگ، ضربه روانی یا ناامیدی، امید و چارچوب بدهد. واقعه کربلا نماد قدرت روانی، پایداری و تاب‌آوری در مواجهه با بی‌عدالتی، فشار اجتماعی و ترس می باشد. امام حسین (ع) در برابر سلطه‌طلبی یزید ایستاد، در حالی که از نظر ظاهری، راه آسان‌تر، تسلیم شدن بود. در روان‌درمانی، ما از توان ایستادگی در برابر فشارها و حفظ خود اصیل (authentic self) صحبت می‌کنیم. این الگویی است که قیام امام حسین (ع) به‌زیبایی به ما نشان می‌دهد. امام حسین (ع) و یارانشان در برابر فشار روانی شدید، ازجمله تهدید به مرگ، جدایی از خانواده، تشنگی و تنهایی، مقاومت و تاب آوری نشان دادند. این تاب‌آوری می‌تواند الگویی برای افرادی باشد که احساس می‌کنند در برابر درد ناتوان‌ هستند.

آگاهی و آزادی اراده

یکی از جنبه‌های برجسته قیام امام حسین (ع)، تأکید بر آزادی اراده و انتخاب درست است. امام حسین (ع) با آگاهی کامل از پیامدهای قیام و شهادت، مسیر خود را بر اساس انتخاب آزادانه و نه تحت فشار تعیین نمود. این امر می‌تواند به‌عنوان الگویی برای احترام به اراده فردی و آگاهی از پیامدهای تصمیمات در زندگی مورد توجه قرار گیرد.

عاشورا فرصتی ا‌ست برای بازاندیشی در باب رنج، مرگ، عدالت، و عشق. در مجموع، قیام امام حسین (ع) در کربلا نه تنها یک رویداد تاریخی است، بلکه به‌عنوان یک منبع آموزنده در حوزه روانشناسی معاصر، می‌تواند الگوهای بسیاری برای مقابله با چالش‌های روانی و اجتماعی و همچنین مدیریت بحران‌ها و فشارهای زندگی ارائه دهد. این قیام یادآور اهمیت ایمان، آزادی اراده، تاب‌آوری و مقاومت در برابر ظلم است که همه آن‌ها می‌توانند به‌عنوان مؤلفه‌های کلیدی در حفظ سلامت روانی فردی و اجتماعی در نظر گرفته شوند.

واقعه کربلا، الگویی است برای انسان مقاوم، معنادار، متعهد و متصل به وجدان اخلاقی و جمعی. در دنیای معاصر که انسان ها در معرض و یا دچار تزلزل هویت، گم‌گشتگی معنوی و فشارهای روانی هستند، بازخوانی واقعه کربلا می‌تواند به عنوان نوعی درمان فرهنگی–روانی عمل کند. در زندگی معاصر، در تربیت فرزندان می‌توان از شخصیت امام حسین (ع) برای الگوسازی در خصوص شجاعت، صداقت و احترام به انسانیت استفاده کرد. در مشاوره بحران و سوگ، از داستان‌های کربلا می‌توان به عنوان چارچوبی برای معنا دادن به فقدان‌ها بهره گرفت و در گروه‌درمانی‌ها می‌توان از آیین‌های عاشورایی به عنوان زمینه‌ای برای بیان جمعی احساسات سرکوب‌شده استفاده نمود. 

 فرصتی برای بازنگری در سبک زندگی و اصلاح رفتارهای اجتماعی

محرم و عزاداری برای امام حسین (ع)، اهل بیت و یارانش سکویی برای تغییر اجتماعی و لنگرگاهی برای ساخت زندگی سالم - مبارزه با ظلم، اصلاح اخلاق، ترویج عدالت، و تقویت شفقت-است. واقعه کربلا حاوی مضامین مهمی برای تغییر حالات روان شناختی و رفتارهای ناسالم از جمله غرور و تکبر، رفتارهای اعتیادی، خشونت و بی رحمی، و ناهنجاری‌های اجتماعی است.  

مدل‌سازی نقش‌های مهم واقعه کربلا نظیر شخصیت‌هایی مثل حضرت زینب (س) که در دل فاجعه کنترل هیجانی نشان می‌دهد و رهبری روانشناختی می‌کند، می‌توانند الگویی برای اصلاح شخصیت در افراد آسیب پذیر باشد از جمله افرادی که در بحران‌ها دچار طغیان عاطفی می‌شوند. 

در پایان، گنجینه‌ی عظیم عاشورا یک مرجع رواندرمانی در روان شناسی معاصر است. هیئت‌های مذهبی می‌توانند برنامه‌های آموزشی روان‌درمانی‌محور بگذارند، مشاوران مرتبط را دعوت کنند، و جلسات حمایتی برای خانواده‌ها فراهم کنند. تمرکز کوتاه و مختصر بر مسائل روانشناختی روز در کنار مراسم مذهبی، آموزش خادمان هیئت‌ها و مداحان در خصوص ابعاد سلامت روان، ایجاد حلقه‌های همدلی در کنار مراسم عزاداری برای بیان سوگ‌های شخصی، از دست دادن‌ها، و احساسات حل‌نشده، راه‌اندازی کارزارهای معنادرمانی با محوریت عاشورا، برگزاری هیئت‌هایی ویژه نوجوانان با تمرکز بر هویت‌یابی سالم و راه‌اندازی شبکه‌های حمایت اجتماعی با روحیه و سبک زندگی امام حسین (ع)، طراحی کارگاه‌های روان‌شناختی بر اساس مفاهیم عاشورایی برای گروه‌های مختلف (نوجوانان، سالمندان، خانواده‌های داغ‌دار)، استفاده از هیئت‌ها و دسته‌جات برای جذب افراد منزوی یا در معرض افسردگی، با هدف بازاجتماعی‌سازی و حمایت عاطفی، می تواند پیشنهادهای کاربردی برای عملی کردن این رویکرد باشد. با نگاهی خلاقانه تر، برگزاری جلسات مشاوره و روان‌درمانی گروهی با محوریت مفاهیم عاشورایی مثل ایثار، پایداری، تنهایی، و معنا - نوشتن نامه‌ای به یکی از شخصیت‌های کربلا برای بازتاب احساسات سرکوب‌شده - استفاده از شعر و نثر آیینی در بازتاب هیجانات درمان‌نشده - بر اساس شخصیت افراد یا نوع اختلال روانی خاص می‌تواند برای رهایی از دردهای روانشناختی و اصلاح شخصیت در زندگی معاصر یاری رسان باشد. بنابراین، در رویکردی خلاقانه، انسان‌محور و همدلانه، می‌توانیم از گنجینه‌های عظیم مذهبی مثل عاشورا برای آموزش و ارتقای سلامت روان در جامعه‌ ی معاصر استفاده کنیم. /انتهای پیام