علمی، پژوهشی و فناوری

رشد ۲۳۵ درصدی سرمایه‌گذاری خارجی در مناطق آزاد

به گزارش پایگاه خبری علم و فناوری : مناطق آزاد تجاری و صنعتی ایران در سال ۱۴۰۴ عملکردی متفاوت از سال‌های گذشته داشته‌اند. تازه‌ترین گزارش دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد نشان می‌دهد که طی پنج ماه نخست امسال، ارزش تولیدات این مناطق با رشد ۲۷ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل، به بیش از 186 میلیارد تومان رسیده است. 

در همین بازه زمانی، سرمایه‌گذاری خارجی تحقق‌یافته ۱۵۵ میلیون دلار ثبت شده؛ رقمی که نسبت به سال گذشته رشد ۲۳۵ درصدی نشان می‌دهد و فراتر از اهداف برنامه‌ریزی‌شده حرکت کرده است.

شاخص سرمایه‌گذاری داخلی نیز افزایشی بوده و با ثبت بیش از 266 میلیارد تومان، رشد ۹ درصدی را تجربه کرده است. 

صادرات از مناطق آزاد نیز به حدود ۴۸۸ میلیون دلار رسیده که نسبت به سال گذشته ۵ درصد افزایش نشان می‌دهد. 

در مقابل، واردات با رقم ۶۴۲ میلیون دلار ثبت شده که بیش از نیمی از آن مربوط به ماشین‌آلات و مواد اولیه واحدهای تولیدی بوده است. این آمار نشان می‌دهد واردات عمدتاً در خدمت تولید قرار گرفته و نه مصرف.

اما پرسش کلیدی این است که آیا این رشد شاخص‌ها به معنای دستیابی مناطق آزاد به جایگاه واقعی‌شان در اقتصاد ملی است؟ کارشناسان بر این باورند که پاسخ هنوز منفی است. به اعتقاد آنان، مناطق آزاد ایران همچنان با چالش‌هایی بنیادین روبه‌رو هستند و برای تبدیل شدن به موتور توسعه اقتصادی، باید مسیر متفاوتی طی شود.

نخستین مانع، نبود شفافیت در مأموریت و کارکرد این مناطق است. اگر مناطق آزاد صرفاً به محلی برای واردات کالا یا فعالیت‌های غیرمولد بدل شوند، نمی‌توانند نقش‌آفرینی مؤثری در اقتصاد ملی داشته باشند. بازتعریف مأموریت بر پایه تولید صادرات‌محور و جذب سرمایه‌گذاری مولد، ضروری‌ترین گام برای اصلاح وضعیت کنونی است.

عامل دوم، ضعف مدیریتی است. بسیاری از پروژه‌ها به دلیل بروکراسی پیچیده، کندی تصمیم‌گیری و نبود حمایت کافی از سرمایه‌گذاران، یا متوقف شده یا با تأخیر جدی روبه‌رو هستند. تحلیلگران پیشنهاد می‌کنند کمیته‌های جذب سرمایه‌گذاری با حضور متخصصان تجارت بین‌الملل و بازاریابی جهانی تشکیل شود تا روند تصمیم‌گیری تسهیل گردد و اعتماد سرمایه‌گذاران افزایش یابد.

زیرساخت‌های لجستیکی نیز یکی دیگر از چالش‌های اصلی است. مناطق آزاد ایران بدون دسترسی به بنادر خشک، شبکه ریلی کارآمد، مراکز پشتیبان صنعتی و خدمات دیجیتال یکپارچه نمی‌توانند در زنجیره تأمین جهانی جایگاه مناسبی داشته باشند. سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین حمل‌ونقل، ارتباطات و انبارداری هوشمند، کلید افزایش رقابت‌پذیری این مناطق است.

از سوی دیگر، بخش خصوصی باید از حاشیه به متن بیاید. تجربه جهانی نشان داده بدون مشارکت فعال بخش خصوصی، مناطق آزاد صرفاً به هزینه‌ای اضافی برای اقتصاد ملی تبدیل می‌شوند. ایجاد مشوق‌های شفاف مالیاتی، تضمین امنیت سرمایه و کاهش ریسک‌های حقوقی می‌تواند سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی را به مشارکت جدی‌تر ترغیب کند.

در نهایت، دیپلماسی اقتصادی فعال می‌تواند حلقه اتصال مناطق آزاد ایران با اقتصاد جهانی باشد. همکاری با کشورهای همسایه، حضور در نمایشگاه‌ها و پیمان‌های تجاری منطقه‌ای، و جذب فناوری‌های پیشرفته می‌تواند موتور صادرات غیرنفتی کشور را تقویت کند.

جمع‌بندی آن که، مناطق آزاد ایران هرچند در ماه‌های اخیر کارنامه‌ای مثبت در شاخص‌های تولید و سرمایه‌گذاری ثبت کرده‌اند، اما برای تبدیل شدن به سکوی پرش اقتصاد ملی به سوی بازارهای جهانی، نیازمند اصلاحات عمیق در مدیریت، زیرساخت و سیاست‌گذاری هستند.