همایش‌ها و جشنواره‌ها

حاصل سه نسل ایل در مسیر توسعه فرهنگی

چنگوم، زیور خاطره‌ها از احتضار تا احیا!

به گزارش پایگاه خبری علم و فناوری :چنگوم نوعی زیور ملیله‌کاری نقره مختص زنان ایل سنگسر بود ؛این زیور، هنر ملیله‌کاری نقره است و بر روی شال ابریشمی مخصوصی به نام «مکنه» قرار می‌گیرد، که به آن جلوه‌ای خاص می‌بخشد اما این هنر که روزگاری زینت‌بخش لباس زنان سنگسری بود شاید در سایه تغافل در آستانه احتضار بود اما سید حسین متولیان، نوه‌ی یکی از آخرین استادکاران این هنر، تصمیم گرفت مسیر را برگرداند.

او با بودجه دولتی، و حمایت نهادهای فرهنگی را نداشت و با یک کارگاه کوچک در زیارت و با دستانش، این هنر را از خاکستر فراموشی بیرون کشید.

غرفه‌ او در رویداد حاصل؛ تنها یک ویترین نبود؛ بیانیه‌ای صریح از نسل جوانی بود که به‌جای سکوت، انفعال و فراموشی ایستاد و گفت: این هنر از آن ماست، و نگذاشتیم از بین برود.

چنگوم متشکل از پنج لفظ و سرچنگی، تماماً از نقره ساخته می‌شود. وزن آثار از ۱۱۰ تا ۲۵۰ گرم متغیر است و قدمت برخی قطعات به بیش از ۱۵۰ سال می‌رسد.

این هنر، که زمانی در مراسم‌های سنتی جایگاه ویژه‌ای داشت، حالا در کارگاه شخصی سید حسین دوباره جان گرفته.

او صفر تا صد تولید را خودش انجام می‌دهد: طراحی، ساخت، آموزش.

اما این فقط یک بازسازی فنی نبود. سید حسین، با ثبت استاندارد این هنر در پرتال فنی‌وحرفه‌ای کشور، مسیر آموزش رسمی را هم باز کرد. تا امروز، چندین کارآموز تربیت کرده که حالا خودشان در این مسیر فعال‌اند.

او می‌گوید:اگر ما این کار رانمی‌کردیم، کاملاً از بین رفته بود. الان حداقل سه چهار نفر یاد گرفتند. این فقط یک هنر نیست، هویت ماست.

و غرفه‌ای که او و همسرش برپا کردند، در کنار هنر شماره‌دوزی خانم پاکدامن، تبدیل شد به نقطه تلاقی دو جریان زنده: زن و مردی جوان، که به‌جای تسلیم شدن در برابر فراموشی، تصمیم گرفتند میراث را زنده کنند.

حسین متولیان با توجه به کاربرد فرهنگی و زیبایی‌شناختی چنگوم در مراسم‌های سنتی می گوید: این آثار نه‌تنها نماد زیبایی‌اند، بلکه حامل هویت فرهنگی منطقه نیز هستند.

وی درباره فرایند تولید و نقش کارگاه شخصی در احیای این هنر تمام مراحل تولید این آثار از طراحی تا ساخت، در کارگاه شخصی ام هنرمند انجام می‌شود. این کارگاه هم‌زمان نقش آموزشگاه و تولیدی را ایفا می‌کند و بستری برای یادگیری عملی هنر ملیله‌کاری فراهم آورده است.

وی با بیان اینکه این هنر در خانواده ما موروثی بوده ،می گوید: پدر، پدربزرگ و اجدادم همگی در این حوزه فعال بوده‌اند. پس از فوت سه استاد برجسته شهر میرزا متولیان و سید علی این هنر در آستانه فراموشی قرار گرفت، اما تلاش کردم تا دوباره جان بگیرد.

متولیان درباره وضعیت بازار و چالش‌های اقتصادی این هنر سنتی می گوید: بازار این هنر هرچند محدود، اما فعال است. مشتریان خاصی از سنگسر همچنان خواهان این آثار هستند. با وجود تورم و شرایط اقتصادی دشوار، این هنر توانسته جای خود را در میان علاقه‌مندان حفظ کند.

این هنرمند اهل سنگسر از تلاش خود برای گسترش این هنر به خارج از استان میگوید و ادامه می دهد: با وجود شناخته‌نبودن این هنر در خارج از استان، تلاش‌هایی برای معرفی آن در سطح ملی صورت گرفته است و انتظارم این است با حمایت مسئولان، این هنر بتواند در سطح گسترده‌تری معرفی شود.

متولیان از مسئولان میراث فرهنگی و شهری درخواست کرده تا مکانی مناسب برای آموزش این هنر فراهم کنند چرا که به گفته وی آموزشگاه فعلی در زیارت، از نظر امکانات و موقعیت جغرافیایی مناسب نیست و ارتقای آن نیازمند حمایت مالی و تسهیلات دولتی است.

وی از پیگیری‌های انجام‌شده برای دریافت تسهیلات و مکاتباتی که به سرانجام نرسیده سخن می گوید و یاداور می شود؛ نامه‌هایی به مسئولان از جمله خانم جلالی، معاون میراث فرهنگی، ارسال شده اما تاکنون پاسخی دریافت نشده است و ما امیدوار به دریافت حمایت‌های لازم برای توسعه کارگاه و آموزشگاه خود هستیم.

خبرنگار: محدثه عباسی