در این راستا دکتر سیامک غریبی اصل رئیس کارگروه آموزش و تحقیقات مجمع بسیجیان استان اردبیل و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی استان اردبیل در راستای طراحی و الگوی کشت بهینه در قالب برنامه ای مشخص با توجه به فرصت ها و تهدیدهای اکولوژیکی، عوامل تولید، مسائل اقتصادی، عوامل فرهنگی و اجتماعی، تکنولوژی های نوین در سال های متوالی در بسیاری از کشورهای جهان مطالبی را در این خصوص ارائه کرد، که به کمک آن بسیاری از مشکلات تولید محصولات زراعی، باغی و مرتعی نیز مرتفع خواهد شد.  

الگوی کشت باید متناسب با نیاز منطقه باشد، تغییر الگوی کشت دارای الزاماتی است و کشاورز یا باغداری که فعالیت کشاورزی انجام می دهد تحت تاثیر فاکتورهای مختلفی است که بر اساس این فاکتورها آن گیاه یا دام را پرورش می دهد.

تغییر الگوی کشت به صورت دستوری امکان پذیر نیست با وجود اینکه تغییر الگوی کشت تاثیر فوق العاده ای بر مصرف آب خواهد گذاشت اما حکمرانی تغییر الگوی کشت به صورت دستوری شکست خورده است و برای تغییر این الگو بایستی 15 فاکتور برای تغییر آن در نظر بگیرید تا بتوانید در یک منطقه این تغییرات را انجام دهید.

بدون رعایت این فاکتورها و الزامات ممنکن است کشاورز ضرر کند یا چرخه عرضه محصول بهم بخورد و یا اقتصاد منطقه بهم بخورد. و برای حل این مسئله باید فاکتورها با هم در تطابق باشند.

فاکتور اول که باید به آن توجه داشت اینست که باید چشم انداز و اهداف را در فعالیت های تولیدات کشاورزی مطالعه کنیم و آن را با سیاست ها، خط مشی ها و چشم اندازهای کشوری تطبیق دهیم. نمی توان جزیره ای عمل کرد تا سیاست های و خط مشی های کلان در خصوص تغییر کشت همین باشد امکان تغییر وجود ندارد. و این تغییر باید از استراتژی کل سازمان جهاد کشاورزی انجام شود و نه در سطح کشاورز.

در فاکتور دوم به تطابق میزان به کارگیری زمین و نکاشتن آن بستگی دارد. اندازه زمین و الگوی زمین در تغییر الگوی کشت تاثیر دارد مانند منطقه مغان که زمین های غیر هندسی دارند و زمین های اردبیل و خلخال زمین های هندسی دارند. این اشکال زمین و کاربری محصولات با آن باید در تطابق باشد.

در زراعت های فشرده در زمین های کوچک و هندسی می توانید با هزینه های مناسب سود زیادی را به کشاورز داد. اما در زراعت های وسیع این امکان وجود ندارد بایستی زمین بسیار بزرگ باشد تا بتوانید هزینه ها را برآورد کنید تا برای شما سود آور باشد.

کشف فاکتورهای مثبت و منفی در تولیدات موجود در الگوی موجود تاثیر گذار است در فاکتور 3 ما باید فاکتورهای مثبت و منفی الگوی موجود را بررسی کنیم و ببینیم که چرا باغداران و کشاورزان بر روی این الگو کار می کنند و طبق همین فاکتورها الگوی جدید پیشنهاد دهیم.

در فاکتور چهارم ما باید میزان تغییرات زمانی و مکانی در جریان کاشت، داشت و برداشت و پس از برداشت تولید محصولات را در الگوی موجود را بررسی کنیم.

سیاست ها یا خط سیر و یا روند مصرف در منطقه فاکتور پنجم است و بسیار مهم است ما باید بررسی کنیم که آیا روند مصرف با الگوی کشت تطابق دارد یا خیر؟ و اینکه آیا روند مصرف در استان اردبیل زعفران است یا سیب زمینی و گندم؟ ما باید بر اساس خط و سیر مصرفی سیاست ها الگوی کشت تعریف کنیم.

میزان آگاهی مردم و مصرف کنندگان منطقه در مورد تغذیه مهم است، و در فاکتور ششم می توانیم بهترین الگوی کشت را پیشنهاد دهیم اما ممکن است میزان آگاهی مصرف کنندگان از نظر تغذیه در این منطقه کم باشد یا تطابق تغذیه ای در آن منطقه نباشد.

اگر می خواهید الگوی کشت را اجرا کنید باید سطح آگاهی مردم و مصرف کنندگان را افزایش دهید. تا زمانی که سطح آگاهی مصرف کنندگان از آن محصول پایین باشد نمی توان انتظار داشت تغییر الگوی کشت اجرا شود.

میزان و سطح کیفیت غذا فاکتور مهمی است باید بررسی شود که میزان و سطح کیفیت غذا در استان اردبیل به چه شکلی است. اگر این میزان و سطح کیفیت در استان بالا باشد می توان این الگو را تغییر اساسی داد اما وقتی سطح و میزان کیفیت غذای مردم پایین است چه چیزی را می خواهیم جایگزین آن کنیم. باید برای کشاورز و مصرف کننده توجیهی وجود داشته باشد.

مسأله حفاظت و امنیت غذایی در کشور مهم است، برخی از محصولات استان اردبیل استراتژی هستند و ممکن است برخی از مواقع برای تولید این محصول و برای عدم وابستگی و امنیت غذایی سوبسید دهیم .

سیاست ها و برنامه های موجود در استفاده از زمین برای کشت باید بررسی شود، در فاکتور نهم روندهای موجود در کشاورزی در حیطه کاربران و سیاست ها و خط مشی ها را باید برای آینده کشاورزان بررسی کرد. چشم اندازها باید با خط مشی های خود کشاورز تطبیق داشته باشد.

فاکتور دهم به میزان آلودگی محیط زیست است و ما باید میزان آلودگی محیط زیست الگوی موجود و همچنین الگوی جدید را بررسی کنیم.

ما باید الگویی را پیشنهاد دهیم که از نظر کارایی فنی، اقتصادی، و انرژی نسبت به الگوی موجود غالب و برتر باشد تا بتوان کشاورزان را اقناع کرد.

فاکتور دوازدهم به تراز و بیلان انرژی اشاره دارد. می دانید که هر محصولی یک بالانس انرژی دارد و باید بررسی شود که بالانس انرژی الگوی موجود ما با بالانس انرژی الگوی جدید هم خوانی دارد یا نه؟ در اینجا بحث صرفا آب نیست بلکه کلیه انرژی ها است که این بالانس انرژی ها باید تطبیق یابد تا الگوی کارآمدتری نسبت به الگوی موجود باشد.

در فاکتور سیزدهم باید به میزان سود ناشی از الگوی کشت موجود توجه داشت که آیا سود ناشی از الگوی کشت موجود برای بخش دام و طیور چگونه است؟

فاکتور چهاردهم به میزان بکارگیری کار و سرمایه در الگوی کشت اشاره دارد و ما باید به میزان کار و سرمایه در الگوی موجود و همچنین الگوی جدید توجه کنیم. اگر در الگوی پیشنهادی کار بیشتر و سرمایه بیشتری نیاز باشد، کشاورز ممکن است آن را نپذیرد.

فاکتور پانزدهم به نوع مدیریت و تکنولوژی های موجود با الگوی موجود ارتباط دارد. این الگو یکسری تکنولوژی هایی دارد که ممکن است تکنولوژی های سطح پایین داشته باشد اما با الگوی موجود در تعادل باشد . ما اگر می خواهیم الگوی جدید را معرفی کنیم باید بررسی کنیم که آیا الگوی جدید با تکنولوژی های موجود و دانش فنی تطبیق دارد و اینکه کشاورز نیز می تواند این دانش فنی را داشته باشد.

مدیریت و نوع تکنولوژی و کارایی هر کدام از این فاکتورها بایستی نسبت به الگوی موجود در الگوی جدید برتر باشد و اگر الگوی موجود در یکی از این فاکتورها برتری خود را نسبت به الگوی جدید نشان دهد نه کشاورز قبول می کند و نه مصرف کننده. ما بایستی الگویی را به منطقه و کشاورز معرفی کنیم که نسبت به این فاکتورها برتری داشته باشد.

برای تغییر الگوی کشت به منظور حفاظت از آب و مدیریت بایستی به صورت علمی و آگاهانه با تغییر الگوی کشت برخورد کرد. چنانچه به صورت یک جانبه برای مدیریت یکی از نهاده ها مثل آب تغییر الگوی اساسی در استان بدهید ممکن است در نهاده های دیگر مثل سموم، کودها، انرژی، کار، و سرمایه کارایی را از دست بدهید . این 15 فاکتور اگر در یک کشت جدید نسبت به الگوی موجود برتری داشته باشد همه آن را قبول می کنند.