علمی، پژوهشی و فناوری

حفاری ایمن چاه نفتی با تجهیزات ساخت نخبگان ایرانی

به گزارش پایگاه خبری علم و فناوری : تجهیزاتی در حوزه نفت و گاز وجود دارند که برای مهار چاه استفاده می‌شوند. این تجهیزات، فشار چاه را کنترل کرده و به عملیات حفاری یا تکمیل چاه اجازه انجام عملیات ایمن با خطرات محیط زیستی حداقلی می‌دهند. تأمین چنین تجهیزاتی به دلیل تحریم و نبود مواد اولیه و لوازم حفاری در کشور با مشکل مواجه بود. یک شرکت مهندسی، تولیدی و دانش‌بنیان، در حوزه نفت و گاز با فناوری توانسته نیاز کشور را در این حوزه تا حد زیادی برطرف کند.

این مجموعه، یکی از تأمین‌کنندگان اصلی تجهیزات سرچاهی در صنعت نفت و گاز است که موفق به دریافت گواهی‌نامه IPICB (انجمن صنعت نفت) شده است و تمام محصولات تولیدشده توسط این شرکت دانش‌بنیان است و با فناوری تولید می‌شود.

از سال 1380 این شرکت با یک برند معروف خارجی در صنعت، انتقال تکنولوژی انجام داد و به گفته مدیرعامل این مجموعه، سال 1385 با شروع تحریم‌ها طرف خارجی، به طور کامل سهام خود را به سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران واگذار کرد و از همان سال این شرکت کار مستقل خود را آغاز کرد.

این شرکت با فناوری، طراحی، ساخت و نصب انواع تجهیزات سرچاهی و تاج چاه، تا فشار PSI15000 برای اولین بار در کشور، شیرآلات فشار قوی دروازه‌ای، شیرآلات فشارقوی ایمنی، شیرآلات محدود کننده جریان و سایر متعلقات چاه‌های بهره‌برداری، اکتشافی صنعت نفت و گاز در حوزه خشکی و دریایی را فراهم کرده است.

محصولاتی که همه فناور هستند

امیرمهدی جواهردشتی مدیرعامل این شرکت فناور در توضیح محصولات این مجموعه می‌گوید: «سرچاهی قطعاتی هستند که در زمانی که چاه تکمیل می‌شود و در نهایت دکل می‌خواهد حرکت کند، کار اصلی خود را انجام می‌دهند و چاه را مهار می‌کنند. تکنولوژی محصولات ما یکی است و فقط سایزهای آن فرق می‌کند.این قطعات وظایف مختلفی دارند. از نگهدارنده لوله‌های جداری و کیسینگ‌ها )لوله‌هایی که به‌صورت عمودی درون چاه‌های حفاری قرار می‌گیرند) هستند تا زمانی که چاه فلو(شناور شدن) پیدا می‌کند. از درون این قطعات، نفت یا گاز خارج می‌شود و هر زمانی که بخواهیم چاه را بکُشیم یا دسترسی به چاه داشته باشیم که نیاز به دکل نداشته باشد و یکی از مسائل مهم این قطعات فشار بالایی است که این‌ها دارند.»این فعال فناور از رونمایی از جدیدترین فناوری این مجموعه در حضور وزیر نفت در دو سال پیش خبر داد و عنوان کرد که این فناوری، شامل تولید تجهیزاتی با فشار ۱۵۰۰۰psi بود که تاکنون با موفقیت تست و به مرحله داخلی‌سازی رسیده و با فشار ۲۲ هزار و ۵۰۰ psi بهینه شده است.به گفته جواهردشتی کلیه محصولات این شرکت به نام مجموعه سرچاه نفت (wellhead)، شامل کیسینگ هدها و شیرآلات هستند. شیرآلات با اشکال مختلف طبق سفارش و نیازمندی کارفرما ساخته می‌شود اما به لحاظ عملکرد، همه آنها یک کار را انجام می‌دهند.

سرچاهی یک مفهوم کلی است که مشتمل بر کلیه تجهیزات سطحی قرار گرفته در بالای یک چاه است.کیسینگ هدها نگهدارنده لوله‌های جداره هستند و شیرآلات چاه را مهار می‌کنند. سیالی که از درون چاه خارج می‌شود از داخل این شیرآلات عبور می‌کند و قابلیت مهار این جریان را دارند و اگر در نهایت کار، بعد از رفتن دکل یا هر زمانی چاه را بخواهند ورک اُور (بازیابی) کنند، یا اشکالی در چاه به وجود بیاید، این امکان و دسترسی را بدون دکل به تعمیراتی‌ها می‌دهد. مدیرعامل این شرکت در توضیح جزئیات کارکرد این محصولات می‌گوید: «زمانی که حفاری می‌کنیم زمین دارای سازندهای مختلف(رده‌های زمین‌شناسی) است. ممکن است از آن سطح حفاری تا مخزن، دو یا 4 یا 6 لایه باشد.

 مستقیم نمی‌توان داخل مخزن شد زیرا هرباری که از یک سازند وارد یک سازند دیگر می‌شویم، به لحاظ زمین‌شناسی وارد یک مقوله ناشناخته یا حداقل پرفشار می‌شویم. به همین دلیل زمانی که قسمت اول را حفاری می‌کنند، لوله گذاری می‌کنند توسط سکشن a ما، نگهدارنده می‌شود و از درون آن بین قسمت دوم زمین را سیمان می‌کنند تا آخر به مقصد می‌رسند که لایه آخر اصولا دیگر کیسینگ‌ها نیستند و تیوپینگ(درون‌چاهی) است که داخل آن قطعه درون‌چاهی است که در قسمت نهایی آن فاصله بین مخزن و تیوپینگ را با آن مهار می‌کنند و سیال بالا می‌آید.»جواهردشتی در ارتباط با علت احساس نیاز برای تولید این قطعات در داخل می‌گوید: «با بررسی حوزه صنعت ایران و ظرفیت صنعتی ایران فکر کنم در زمینه داخلی سازی، صنعت نفت جلوتر است. ما در نهایت مجبور هستیم داخلی سازی کنیم. به دلیل تحریم و ندادن مواد اولیه و لوازم حفاری و... مجبور به داخلی سازی هستیم.»

مشکلات و چالش‌ها؛ از پروسه طولانی ثبت سفارش و ترخیص از گمرک تا قطعی برق

مدیرعامل این شرکت از مشکلات وچالش‌هایی که در راه تولید با آن‌ها برخورد کرده‌اند می‌گوید: « بزرگترین مشکل و چالش ما این است که بعد از سفارش چه از کانال داخل چه خارج به دست آمدن مواد اولیه طولانی است. داخلی‌ها از شرکت‌های فولاد آلیاژی می‌گیریم. تخصیص ارز و ثبت سفارش، ترخیص از گمرک و... پروسه بسیار طولانی است.چالش دوم این است که تولید قطعات زمان‌بر و سنگین است. زمان ماشین کاری و تولید و بازرسی و... حداقل یک ماه است. چالش سوم نقد شوندگی و وصول مطالبات است. در حالی که خرید اجناس به صورت نقدی است.ما خودمان به عنوان سیاست‌گذار باید نقاط قوت و ضعف را برای کمک به تولید ببینیم. محصولات ما بسیار با کیفیت است.

 این قطعه که در ایران ساخته شده، بالاتر از آمریکایی است اما ما نمی‌توانیم صادر کنیم زیرا قیمت مواد اولیه ما سه برابر قیمت جهانی است. پس باید بپذیریم نقطه قوت ما مواد اولیه و فولاد آلیاژی نیست. نکته اساسی این است که کارگر علاقه به کار ندارد و مدیر نیز درآمدش بسیار کم است. از طرفی زمستان گاز و تابستان برق نداریم. این مشکلات، تولید را کوچک می‌کند.زمانی که تجهیز من دو برابر قیمتی است که از چین وارد می‌کنند. مواد اولیه‌ای که در خارج از کشور در عرض هشت هفته تولید می‌شود، در کشور ما شش ماه تا یک سال و نیم طول می‌کشد، قیمت تمام شده و مزیت رقابتی چه می‌شو؟ پس اولین کاری که باید کنیم باید بدانیم نقاط قوت و ضعف ما کجاست.نمی‌توان در همه موارد و صنایع اول بود. زمانی موفق خواهیم شد که توجه کنیم هزینه‌های تحقیق و توسعه(آر اند دی) را که باید بخش خصوصی انجام دهد، در بخش دولتی حیف و میل می‌شود.

اگر بخواهیم اتفاقی بیفتد باید ظرفیت‌های صنعتی و نقاط قوت را بشناسیم و به دید پروسه‌ای نگاه کنیم که ممکن است ده سال زمان ببرد تا کالایی بسازیم که به لحاظ قیمت و زمانبندی و کیفیت مورد رضایت مشتری باشد.صد درصد محصولات ما مصرف داخلی دارد و صادرات ما خیلی کم است. قطعات روتین به دلیل قیمت مواد اولیه و بیشتر هم بحث فولادها که در ایران قیمت آنها بالا است و تکنولوژی عجیبی دارند. به همین دلیل قیمت آن دو تا سه برابر می‌شود. از طرفی یکی از مشکلات ما این است که قطعات ما تعمیر نمی‌شود.الان ما دستگاه داریم نیرو نداریم زیرا برای کارگر به صرفه نیست. در بازار رقابتی کار می‌کنیم و از حدی بیشتر نمی‌توانیم به کارگر بدهیم. نرخ گذاری باید درست انجام شود. در مجموع تولید، پول ندارد و با مشکل نقدینگی روبه رو است. باید مثلا از کارگران شرکت‌های تولیدی سودده مالیات گرفته نشود. تنها از کارگر شرکت‌هایی مالیات گرفته شود که سودی ندارند که مالیات دهند که شرکت‌ها ترغیب شوند به سمت سوددهی بروند. امروز عدد مالیات بزرگ است در جایی که 20 درصد سود داریم 20 درصد از کل سرمایه مالیات دادن عدد بزرگی است.

ما کارگر ماهر می‌خواهیم. ضمانتی برای ماندن وجود ندارد. هر نیرو را حداقل یک تا دوماه آموزش می‌دهیم اما ضمانتی برای ماندن وجود ندارد.»این فعال صنعتی با اشاره به مشکل قطعی برق عنوان کرد که مجبور به خرید دو دستگاه ژنراتور برای تأمین برق مورد نیاز این شرکت کرده‌اند. علاوه بر این، افزایش قیمت سرسام‌آور گازوئیل (لیتری 150 هزار تومان) نیز مزید بر علت شده و قیمت تمام‌شده محصولات را به طور قابل توجهی افزایش داده است.

تأمین بازار داخلی

به گفته جواهردشتی تولیدات این مجموعه به صورت تُناژی است و سفارش‌ها به دلیل افزایش ظرفیت تولید، زیاد شده است. کیفیت محصولات این شرکت بهتر از نمونه مشابه خارجی و انتقال تکنولوژی، عملکرد را بهتر کرده است.

پیشگیری از ارزبری و اشتغالزایی

این فعال فناور می‌گوید: «این مجموعه 20 تا 30 درصد مواد اولیه را وارد و بقیه مواد را از داخل تأمین می‌کند. به طور کلی در صنعت سرچاه نفت، حدود 70 درصد از ارزبری خارجی جلوگیری شده است. سال 1389 ، 45 نفر نیرو داشتیم که الان به 140 نفر رسیده است.»

مزیت دانش بنیان بودن برای مجموعه

مدیرعامل این مجموعه، مزایای دانش‌بنیان شدن برای این شرکت را فقط در بحث یک سری ضمانت نامه دانست که سپرده آن 2 و نیم درصد است. از طرفی علی‌رغم این که این مجموعه تولید کننده دانش بنیانی است، سهامدار آن صندوق نفت است و به دلیل خصولتی بودن، از مالیات معاف نشد.

پروسه تولید محصولات در کارخانه

محمد کیا، مدیر کارخانه در ارتباط با پروسه تولید این کارخانه می‌گوید: « مواد اولیه به دو شکل وارد انبار می‌شود یا به صورت میلگردهایی با قطرهای مختلف است که برای قطعات داخلی شیرآلات استفاده می‌شود(برای قطعات داخلی شیرآلات) یا به صورت شکل قطعات. معمولا از روی شکل مواد اولیه می‌توان محصول نهایی را تشخیص داد.برش‌کاری قطعات بر اساس ابعادی که واحد برنامه‌ریزی اعلام می‌کند انجام شده و وارد خط تولید می‌شود. در ابتدای خط تولید، طبق پروسه ماشین‌کاری، هر قطعه به هر دستگاه تخصیص داده شده و توسط یک برنامه تولید به رئیس واحد تولید اعلام شده و وی طبق برنامه‌ای که از واحد برنامه‌ریزی می‌گیرد استارت تولید را می‌زند و در نهایت انتهای سالن بعد از چندین مرحله ماشین کاری، روی قطعات، قطعه ماشین کاری شده نهایی به تمیزکاری و پلیسه کاری و... مراحل نهایی می‌رسد.»

کد منحصر به فرد برای هر قطعه

به گفته مدیر کارخانه در خط تولید تمام محصولات دارای یک کد یونیک و مختص همان قطعه است. موارد استفاده این منحصر به فرد بودن یکی در بحث شناسنامه تولید است که هر قطعه که کد یونیک به آن زده می‌شود که به عنوان شناسنامه تولید، مدارک آن را بخش کنترل کیفیت، نگهداری می‌کند. یعنی زمان ماشین‌کاری، فرد کنترل‌کننده و همه مشخصات مواد اولیه و زمان تولید آن قطعه مشخص است.

گارانتی و وارانتی محصولات

کیا می‌گوید: «منحصر به فرد بودن هر قطعه، یک کارایی مهمتری دارد. زمانی که قطعه سر چاه نصب می‌شود، قطعات ما دارای یک مدت گارانتی و یک مدت وارانتی است. در مدت گارانتی وظیفه شرکت است که اگر مشکلی پیش آید قطعه را تعویض می‌کند. در مدت وارانتی قطعه را تعمیر می‌کند. حفاری که سرچاه است (نصب محصولات با پرسنل آموزش دیده خود ما است) با اعلام آن کد، شناسنامه تولید استخراج و خیلی سریع به عیب آن دسترسی می‌شود و در کوتاهترین زمان ممکن آن عیب برطرف می‌شود.»