علمی، پژوهشی و فناوری

ضرورت ایجاد نهادی برای به روز رسانی برنامه‌های علمی و فناوری

به گزارش پایگاه خبری علم و فناوری : به نقل از فرهنگستان علوم، پیش نویس نقشه راه شورای آینده‌نگاری فرهنگستان علوم برای بازه زمانی ۱۴۰۳ تا ۱۴۱۰ با حضور جمعی از متخصصان و صاحب‌نظران این حوزه در شورای آینده‌نگاری فرهنگستان علوم ارائه شد.

محمدرضا مخبردزفولی رئیس فرهنگستان علوم در جلسه شورای آینده نگاری در فرهنگستان علوم اظهار کرد: خوشبختانه هم اکنون فرهنگستان علوم به نقطه‌ای رسیده که نقش تصمیم‌سازی را ایفا می کند، می‌توان این گام را یک پیشرفت مهم دانست. این در حالی است که در گذشته، فرهنگستان صرفاً مشورت می‌داد و برای خود حق تصمیم‌گیری قائل نبود. من گذشته را نقد نمی‌کنم، اما باید اذعان کرد که پیش از این، حرکت‌های محدودی صورت می‌گرفت.

وی ادامه داد: امروز که به این مرحله رسیده‌ایم که می‌توانیم در موضوعات مختلف ورود کنیم و نقش‌آفرینی داشته باشیم، این تغییر را باید یک پیشرفت محسوب کنیم. اگر بخواهیم نسبت به گذشته نمره‌ای بدهیم، باید معیارهایی از صفر تا صد را در نظر بگیریم.

رئیس فرهنگستان علوم عنوان کرد: فرهنگستان از یک خودانتقادی داخلی به سمت ترمیم نگاه جامعه حرکت کرده و این موضوع از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. اخیراً مقاله‌ای از دکتر نصر خواندم که به موضوع آینده‌نگاری اشاره می کرد و از مسلمانان خواسته است تا مسیر خود را در آینده مشخص کنند. او بیان می‌کند که اگر مسیر بشریت به شیوه فعلی ادامه یابد، نتیجه‌ای جز شرایط نامناسب زندگی برای بشر به همراه نخواهد داشت و بنابراین بر ضرورت حکمت تأکید می‌کند. دانشمندانی که تنها به تجربه‌گرایی تکیه دارند، باید این نگاه را بازنگری کنند.

مخبر دزفولی گفت: این دیدگاه نیاز به تئوریزه شدن و تبدیل به برنامه‌ای عملی دارد. باید تلاش کنیم تا این دیدگاه به یک جریان فعال و قابل اجرا تبدیل شود. به عنوان یک قدم اساسی، نیاز داریم که به تاریخ تمدنی خودمان توجه کنیم و آن را به عنوان پلی برای ساخت آینده به کار بگیریم. نکته مهم این است که گذشته را به عنوان ابزاری برای ساخت آینده‌ای جدید ببینیم و آن را به کار بگیریم.

وی ادامه داد: از ادوارد براون نقل می‌شود که ایرانیان نقش برجسته‌ای در تمدن اسلامی ایفا کرده‌اند؛ از تألیف متون فقهی گرفته تا دستاوردهای علمی در رشته‌های مختلف همچون شیمی، فیزیک، ریاضیات و پزشکی. بخش زیادی از نهضت ترجمه نیز توسط ایرانیان شکل گرفت و این موارد، نمایانگر یک نگاه تمدنی است که قابلیت احیا و به روز شدن در قالب تمدن نوین اسلامی را دارد.

رئیس فرهنگستان علوم عنوان کرد: یکی از حلقه‌های مفقوده در نظام تصمیم‌سازی کشور، عدم وجود طراحی اجرایی برای سیاست‌هاست. سیاست‌گذاری به تنهایی کفایت نمی‌کند و باید به شیوه‌های اجرایی برای عملیاتی کردن این سیاست‌ها دست یافت. حتی رهبری به این موضوع اشاره کرده‌اند که نیاز به طراحی شیوه‌های اجرایی داریم و فرهنگستان باید در این زمینه نقش‌آفرینی کند و فراتر از ارائه مشاوره، به سمت تصمیم‌سازی حرکت کند.

مخبر دزفولی بیان کرد: دکتر موسوی‌موحدی در مقاله‌ای در مجله نشاء علم بیان کرده‌اند که تا زمانی که دانشمندان و فرهیختگان با سیاستمداران به یک درک مشترک نرسند، قابلیت تحقق اهداف در کشور فراهم نخواهد شد. نیاز به هم‌اندیشی بین دانشمندان و سیاستمداران امری ضروری است. به علاوه، آینده‌نگاری که امروز به آن توجه می‌شود، نیاز به روش‌شناسی دقیق و توجه به پویایی این موضوع دارد. باید نظریه‌ای ارائه دهیم که به چالش‌های بشریت و شرایط کنونی پاسخ دهد و مسیر آینده را با تکیه بر مبانی معرفتی خودمان ترسیم کنیم.

وی اضافه کرد: فرهنگستان باید نقش خود را در نظام تصمیم‌سازی کشور جا بیندازد و به جای مداخله در اجرا، به شناسایی نقاط کلیدی و ارائه پیشنهادات مؤثر بپردازد. ما باید چابک حرکت کنیم و بر اساس داده‌های جامع و تحلیلی، برنامه‌هایی قابل ارائه تدوین کنیم. این کار نیازمند مهارت و ورزیدگی خاصی است و هنوز به اندازه کافی در کشور به این مهم پرداخته نشده است. در حوزه علم و فناوری، لازم است نهادی داشته باشیم که داده‌ها را به طور تخصصی تدوین و تحلیل کند و برنامه‌های علمی و فناورانه کشور را در دوره‌های منظم به روزرسانی کند.