علمی، پژوهشی و فناوری

در گفت و گو با یک کارشناس و دکترای جامعه شناسی مطرح شد:

نقش بی بدیل خانواده در رعایت الگوی مصرف

به گزارش پایگاه خبری علم و فناوری از شیراز، مصرف واژه عربی است و از آن در زبان فارسی، به هزینه تعبیر می‌شود. از این رو باید آن را به معنای خرج کردن و زمان و مکان خرج نمودن دانست. افراد خریداری و تهیه می‌شود. بنابراین قسمتی از درآمد که صرف به دست آوردن لذت می‌گردد مصرف نامیده می‌شود. 
 
 
مصرف شامل دو گروه خوراکی ها و غیر خوراکی ها است. خوراکی ها شامل، آشامیدنی ها، دخانیات، انواع نان ، برنج ، گوشت ، لبنیات، روغن ، میوه‌ جات و....غیر خوراکی ها شامل، پوشاک، مسکن، بهداشت و درمان، تفریحات، سرگرمی‌ ها، خدمات فرهنگی و خدمات متفرقه است.   
 
 
نگاه اقتصاددانان، مهم‌ترین عامل تعیین کننده مصرف، درآمد است. از نظر ما، باورها و به طور کلی سطح فکری و فرهنگی خانواده و آحاد جامعه نیز از عوامل تعیین کننده مصرف است. در خانواده معمولاً مصرف و اسراف را تنها به بهره‌برداری از آب، نان و پوشاک محدود کرده‌اند در صورتی که مصرف و اسراف مفهومی گسترده دارد.  
 
 اگر مصرف کردن را به نفت، گاز، معادن طبیعی، برق و..... تعمیم دهیم و بهره‌برداری بی حد و حصر و غیر بهینه از آنها را حرام بدانیم و تخریب جنگل‌ ها که منابع روی اکسیژن زمین هستند که نعمت های حیاتی هستند و آنها را حق همه مردم بدانیم، به این آگاهی برسیم که، زیر جهان و طبیعت و جهان طبیعی، قبل از ما انسان‌ها وجود داشته و بعد از ما هم وجود دارند که متعلق به همه انسان‌ها و جانوران، در تمامی اعصار می باشد.  
 
 
 در خانواده هر آنچه خورده، باید درخور باشد و هر لباسی که می ‌پوشید باید درخور باشد و کالاهایی که می‌ خرید هم باید به در خور باشد و آنها را به بهترین نحو مصرف نمود، نه اینکه چیزها و کالاها ی خرید شود که قابل مصرف نباشند.  
 
 
زهرا نجاتی مجد دبیر آموزش و پرورش و دانشجوی دکترای تخصصی جامعه  شناسی در گفت و گو با خبرنگار علم و فناوری در خصوص  نقش کلیدی خانواده در اصلاح مصرف، گفت:  مصرف یعنی استفاده درست مناسب از منابع گوناگون. الگوی درست مصرف کردن و فرهنگ سازی آن باید از خانواده به عنوان اولین نهاد اجتماعی شروع شود و به فرزندان خود صحیح مصرف کردن را یاد دهند زیرا موضوع رعایت الگوی مصرف نیازمند فرهنگ سازی در خانواده می‌باشد. خانواده به عنوان الگوی مصرف و مبنای شواهد و مصرف فرهنگی است. 
 
 
نجاتی مجد می گوید: از نظر جامعه شناسان، اغلب خانواده‌ها سعی می‌کنند دست به فرهنگ مادی بزنند و تلاش می‌کنند تغییر طبقاتی خود را از طریق تغییر در الگوی مصرف اعلام کنند و یک هویت طبقاتی برای خویش به وجود آورند. اصلاح مصرف به نوع مصرف کردن کالاها و محصولات گوناگون به میزان مصرف آنها برمیگردد. مصرف متکی بر میل رغبت است. 
 
  
  این مقام مسئول در همین خصوص گفت: بعد از جنگ جهانی دوم جامعه شناسان، فرهنگ شناسان و مردم شناسان به موضوع مصرف علاقه‌ مند شدند و تحقیق هایی در این باره را آغاز کردند.  از جمله جورج زیمل جامعه شناس آلمانی به مطالعه درباره ساکنان شهر برلین و مصرف کالاها پرداخت.  
 
 
وی تصریح کرد: الگوی مصرف در خانواده، باید رعایت شود به عنوان مثال نان و ماکارونی، غلات، میوه، سبزی ‌ها، لبنیات و شیر گوشت‌ ها و تخم مرغ و حبوبات، چربی ‌ها و شیرینی‌ها در طول هفته، مصرف گردد که متاسفانه خیلی از خانواده‌ها به دلایل ناتوانی و نداشتن الگوی درست مصرف کردن این موارد را رعایت نمی‌کنند که سبب بیماری‌های مختلف و حتی بیماری‌های روحی و روانی نیز می‌گردد.  
 
 
او همچنین می گوید: متاسفانه در عصر حاضر مصرف گرایی رو به افزایش است. که نخست در خانواده به عنوان اولین نهاد اجتماعی مقابله با مصرف گرایی که از مشکلات گسترده جهان سوم می‌باشد در اولویت قرار دارد.  
 
 
نقش خانواده در مدیریت مصرف آب 
 
این فعال حوزه جامعه شناسی تصریح کرد: خانواده به عنوان اولین نهاد اجتماعی باید به فرزندان از بدو تولد درباره مصرف آب گوشزد و تاکید نماید، که اصلی ترین ماده بهداشت و تندرستی بلکه پایه حیات و زندگی آب است. به همین دلیل و نیز به دلایل ضروری به نظر می‌رسد درباره مصرف آن بحث بیشتری داشته باشیم.

وی در همین زمینه ادامه داد: از مسائل مهم جهان امروز که گاه زمینه ساز برخی تنش‌ ها و جنگ‌ ها نیز می‌شود بحران آب است،  زیرا با وجود محدودیت آب‌ های قابل استفاده، هر روز نیاز بشر به آن بیشتر می‌شود. اگرچه بیش از ۷۰ درصد از پهنای کره زمین را آب فرا گرفته است، ولی تقریباً ۹۸ درصد از آب‌ های جهان، شور است که در اقیانوس ها و دریا ها یافت می‌شود، و از مجموع آب‌ های شیرین جهان، ۹۹ و نیم درصد آن به شکل یخ است که در یخچال‌ها و کوه‌ های یخ در دو قطب شمال و جنوب قرار دارد.  
 
 
 
او می گوید: دامنه بهره گیری انسان از آب، بسیار گسترده و متنوع است و در امر آشامیدن، تمیز کردن خانه، شستشوی لباس‌ها و ظروف، استحمام، گرم و سرد کردن اماکن، ورزش  و تفریح، خاموش کردن آتش، تولید برق، آبیاری زمین‌ های کشاورزی و غیره از آن استفاده می‌کنند. خانواده ها به طور مداوم همیشه این واقعیت بزرگ را به اعضای خود و فرزندان شان، گوشزد نمایند که آب مایه حیات و اساس زندگی است. 

 چرا باید در مصرف برق صرفه‌جویی کرد

به گفته نجاتی مجد: امروزه برق به عنوان انرژی مادر مطرح است و نقش تعیین کننده آن در صنعت، کشاورزی، ساختمان سازی، علوم پزشکی، آموزش و پرورش، مصارف خانگی و دیگر عرصه‌ ها، بر کسی پوشیده نیست.  
 
 
وی در همین خصوص وانمود کرد: از سوی دیگر، میزان تولید و مصرف این انرژی، ضریب ذخیره سازی آن پایین و ضعیف است. بی تردید ضرورت صرفه‌جویی در مصرف برق و امنیت فراوان آن، به منظور جلوگیری از اسراف فرا فردی و مشکلات ناشی از آن ایجاب می‌کند توصیه‌ های در این زمینه را در حد توان به کار ببندیم.  
 
 
به گفته وی : برخی از مهمترین توصیه ها برای صرفه‌جویی در مصرف برق این است که، بهینه سازی سیستم‌ های روشنایی، استفاده از لامپ های مهتابی و لامپ های کم مصرف، خودداری نمودن از روشن کردن لامپ های اضافی و لوازم برقی  پرمصرف مانند لباسشویی، اتو برقی، جارو برقی و استفاده از نور روز در ساختمان‌ های اداری، بهبود بخشیدن به رنگ اماکن به نحوی که نور کمتری جذب نمایند، استفاده از روزهای تعطیلی و ساعات اولیه صبح برای استفاده کردن از وسایل برقی پر مصرف، استفاده از وسایل برقی استاندارد و ایمن مناسب با عمر مفید بالا در خانه و در آخر استفاده مناسب از لامپ معمولی کم مصرف می باشد. 
 
 
ضرورت مصرف در خانواده 
 
  زهرا نجاتی مجد افزود: مصرف از نگاه اقتصادی دارای اهمیت بسزایی است تا جایی که اقتصاددانان ابراز داشته اند مصرف  در عین اینکه هدف نهایی از تولید و توزیع است از عوامل موثر در آن نیز می‌باشد بر همین اساس آنان از عنوان حاکمیت مصرف کننده سخن گفته ‌اند یعنی این مصرف کننده است به تولیدات و چگونگی تخصیص منابع تولید و توزیع شکل می‌دهد.  
 
 
او به عنوان مثال گفت: در یک جامعه مبتلا به جنگ وقتی همه اولویت‌ ها به امر جنگ و دفاع داده شود تولیدات و توزیع ثروت‌ ها نیز در مسیر جنگ قرار می‌گیرد. کم و کیف مصرف و مسائل جانبی آن پیوندی وثیق با فرهنگ، آداب و رسوم و باورهای آحاد جامعه دارد و به طور کلی نمی‌توان از تاثیر فراوان این امر در نیکبختی یا شوربختی آحاد جامعه چشم پوشید. 
 
 
این مقام مسئول خاطرنشان کرد: برخی از انواع کالاهای مصرفی و چگونگی استفاده از آنها به تبع زمان و مکان دستخوش تغییر و دگرگونی می‌شود. ولی بسیاری از اصول کلی و مربوط به مصرف و کم و کیف آن ثابت و قابل توصیه برای همه افراد و جوامع در طول تاریخ است. بزرگان و پیشوایان خود به اقتضائات هر زمان توجه داشته و لزوم توجه به آن را با مردمان عصر خویش گوشزد کرده‌اند. 
 
 
مدیریت صرف انرژی 
 
او در این باره می گوید: در این زمینه امروزه نقش انرژی در عرصه گوناگون حیات و جایگاه بی بدید آن در تمدن بشری بر کسی پوشیده نیست. برخورداری این مقوله از ابعاد گوناگون اقتصادی، سیاسی، زیست محیطی، اخلاقی و غیره نشان از اهمیت داخلی و بین‌المللی و جایگاه فردی و اجتماعی آن دارد. 
 
 
وی در همین خصوص اذعان کرد: مصرف انرژی در ایران فراتر از استانداردهای جهانی در همه زیر بخش‌های اقتصادی کشور نه تنها هزینه‌های گزافی بر اقتصاد ملی تحمیل می‌کند بلکه موجب کند شدن و توقف رشد فناوری در این عرصه خواهد شد. در حالی که می‌توان با منطقی کردن مصرف سوخت در کشور سالانه از هزینه‌های میلیارد دلاری مصرف انرژی نهایی انرژی در اقتصاد ملی کاست.  
 
 
نجاتی مجد اظهار داشت: به گفته یکی از کارشناسان شرکت برق میزان مصرف انرژی برق در ساختمان‌های ایران ۳ برابر استاندارد جهانی است. مصرف بی‌ رویه انرژی تاثیراتی مخرب بر محیط زیست دارد و پیامدهای نامطلوب آن در امر بهداشت بر کسی پوشیده نیست.

او در خصوص پیامدهای نامطلوب نیز می گوید: این امر در بهداشت جامعه نیز قابل توجه و تاثير برانگیز است. افزایش مونوکسید کربن، موجب افزایش بیماری‌های قلبی عروقی می‌شود و همچنین هر ساله چندین هزار نفر بر اثر ابتلا به بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا تسلیم مرگ می‌شوند. 
 
 
راهکارهای الگوی مصرف  
 
این فعال حوزه جامعه شناسی در خصوص راهکار های الگوی مصرف می گوید: نهادها و سازمان‌ های موجود در یک جامعه به اقتضای وظایفی که بر عهده دارند  مصدر سیاست‌ ها و در نتیجه تاثیراتی متعددی هستند. از سوی دیگر میان این سیاست‌ ها و تاثیرات به دلیل آنکه از نهادها و سازمان های ملی همگانی صادر می‌شوند نوعی ارتباط و تعامل وجود دارد. 
 
 
 
او در این خصوص بیان کرد: بدیهی است عملکردهای متعدد و در عین حال مرتبط بدون داشتن هماهنگی و توازن و به دور از کلان نگری هزینه کردن های اضافی و تشریفات غیر ضروری اموال عمومی سرانجام جز تقابل و یا دست کم تداخل و در نتیجه بروز هرج و مرج و پیدایش چالش ها و بحران‌ های مختلفی  در بر نخواهد داشت.  
 
 
وی در همین خصوص به خبرنگار ما گفت: ارتباط و تعامل میان نهادها و سازمان‌ های یک جامعه و تاثیرات متقابل میان آنها ایجاب می‌کند در تخصیص بودجه ها و امکانات به بخش‌های گوناگون جامعه راهکار الگوی مصرف به عنوان یک اصل راهبردی مورد توجه قرار گیرد تا بدین وسیله توسعه و پیشرفت در همه ابعاد جامعه  به طور متعادل و هماهنگ تحقق یابد. 
 
 
 نقش خانواده و فرزندان در رعایت الگوی مصرف و پرهیز از مصرف گرایی فرزندان  
 
 
 زهرا نجاتی مجد دکترای جامعه شناسی در این رابطه وانمود کرد: خانواده با صرفه‌جویی های لازم فقر را از بین می‌ برد. همچنین به فرزندان راه را برای دستیابی به توازن و تعادل اقتصادی و صرفه‌ جویی ‌های بسیار دقیق و منطقی لازم را نشان می‌دهد. وقتی عادلانه همه چیز تقسیم شود همه به کار و تلاش روی می‌آورند و از انتظارات خود می کاهند و همین امر بستری مناسبی را برای عدالت چه در خانواده و چه در جامعه فراهم می‌آورد .  
 
 شاخصه های الگوی مصرف مطلوب 
 
به گفته وی، مصرف و مسائل مرتبط با آن یکی از مهم ترین مسائل بشری است. داشتن الگوی مناسب رعایت مصرف در خانواده ها یکی از شرایط  لازم یک زندگی خوب و موفق است. 
 
 
او همچنین به خبرنگار مهر گفت: رعایت الگوی مصرف زندگی انسان را شکوفا می سازد و سعادت دنیا و آخرت فرد و جامعه تامین می گردد در این باره همچنین، از آنجا که حاکمان و کارگزاران دولتی با اموال عمومی سرکار دارند چنانچه در هزینه کردن این اموال ریخت و پاش و اسراف نمایند با اقدامات نسنجید و تشریفات غیر ضروری موجبات تضعی و هدر رفت آن را فراهم می آورند. 
 
 
 
وی در این باره افزود: کار آنان نه تنها از مصادیق اسراف فرا فردی  محسوب می‌شود بلکه می‌تواند از موارد خیانت کاری نیز باشد.  به طور کلی لازم است در تخصیص امکانات و خدمات و توزیع ثروت‌ ها و درآمدها و نیز در تدوین و تصویب قوانین و آیین ‌نامه‌ های مربوط به امور یاد شده اصول و موازین از سوی دولت اسلامی مورد توجه قرار گیرد تا الگوی خانواده ها باشند. 
 
 
او وانمود کرد: عدالت ورزی در تخصیص امکانات و توزیع درآمدها، پیش داشت منافع توده مردم بر مصالح خواص، نگاه ویژه و راهبردی با آموزش و پژوهش، اهتمام ویژه به فرهنگ جامعه، رعایت اصل توازن در مصرف، پرهیز از هزینه‌ ها و تشریفات غیر ضروری  تدبیر، تنظیم، تعدیل در پرتو و عقل و شرع ،عناصری اند که با محفوظ داشتن آنها، تقدیر معیشت شکل می‌گیرد و به این ترتیب می‌توان درستی و نادرستی برنامه‌ها و سیاست‌ های گوناگون در عرصه‌های مختلف را بر اساس این معیار ارزیابی کرد. 
 
 
 مصرف مطلوب در رویکرد اسلامی 
 
به گفته نجاتی مجد، در اسلام، تنها بر رفع نیازهای ضروری و احتیاجات اولیه زندگی تاکید نشده بلکه تامین رفاه و آسایش و فراهم آوردن امکانات برای زندگی بهتر و راحت‌ تر به خصوص آنگاه که در خدمت عبادت و شناخت بشر بیشتر خدا باشد نیز مورد توجه است. قرآن خوردن و آشامیدن از نعمت های الهی را به چیزی جز پرهیز از اسراف مقید ننموده است باید گفت توسعه و رفاه و گشایش و برخورداری آنگاه مطلوب در خور تمجید است که همراه با تربیت و تهذیب و توأم با پرورش اخلاقی باشد. 
 
 
 
او در همین زمین تصریح کرد: وظیفه خطیر دولت اسلامی در هدایت و رشد معنوی آحاد جامعه و سازندگی اخلاقی آنان در کنار توسعه اقتصادی، سیاسی و مصرف  نیز بر همین پایه استوار است.  
 
 
وی اظهار داشت: از آموزه های بنیادین در اخلاق اسلامی زهد و پارسایی است  که در این باره امام علی به فرزندش امام حسن می فرمایند: تدبیر همراه با کفاف، برای تو از مال فراوان همراه با اسراف، کفایت کننده تر است. و نیز می فرماید: بیشتر از مقدار کفاف، اسراف است.

زهرا نجاتی مجد دبیر آموزش و پرورش و دانشجوی دکترای  تخصصی جامعه شناسی در پایان این گفت و گو اظهار داشت: بحث و بررسی درباره الگو و رعایت  مصرف مفید و ضروری است که، دخل و خرج زندگی انسان، تاثیری گریز ناپذیر بر چگونگی حیات او دارد و همچنین تاثیری ملموس و انکارناپذیر بر رفتار فردی و اجتماعی مردم در امور گوناگون از جمله مقدار و چگونگی مصرف دارد. 
 
 
او بیان کرد: بسیاری از اسراف ها و زیاده روی ها در امر مصرف، ناشی از عدم تبیین یا تبیین ناکافی بلکه تفسیر نادرست در این باب است. اگر خانواده ها به این آگاهی و فرهنگ دست پیداکنند که عمل کردن به شرایط مصرف، اتنظار سلامتی، پیروزی و کامیابی را به ارمغان می آورد و آن را به فرزندان و نسل های بعد ی انتقال دهند و آثار و پیامدهای مصرف غلط را گوشزد نمایند.  
 
 
وی همچنین ادامه داد: زمینه های پیدایش فقر و  انواع بسیاری از بیماری های جسمی و روحی از میان می رود. رعایت اعتدال در جنبه های گوناگون ، برای نیل به اهداف و زندگی مطلوب دنیوی و اخروی که با آینده نگری و اندیشیدن و توجه به پی آمدها تصمیمات اتخاذ گردد که لازمه آن دوری از افراط و تفریط می باشد.

خبرنگار/ فاطمه شعبانی

انتهای پیام/