پزشکی و سلامت

چرا کودکان بی‌اشتها می‌شوند؟

به گزارش پایگاه خبری علم و فناوری : با مادرش تلفنی صحبت می‌کند و درباره بی‌اشتهای پسر سه ساله‌اش می‌گوید: « آرش چند روزه که اصلاً غذا نمیخوره. همش باید با قاشق از این اتاق به اون اتاق دنبالش بدوم. کم‌کم دارم نگران میشم؛ باید یه دکتر ببرمش.»
بی‌اشتهایی در کودکان یکی از معضلاتی است که مادرها مدام به دنبال پیدا کردن دلیل و راهی برای درمان بی‌اشتهایی در فرزندانشان هستند؛ اما چگونه باید متوجه شویم که کودک بی‌اشتها شده است؟
به گفته یک متخصص تغذیه، بی‌اشتهایی زمانی اتفاق می‌افتد که میل کودک به غذا خوردن به صورت غیر طبیعی کاهش پیدا ‌کند؛ در واقع زمانی می‌توان گفت کودک دچار بی‌اشتهایی شده که دیگر تمایلی به خوردن خوراکی‌هایی که در گذشته به آن علاقه داشته، نداشته باشد. 
برای بررسی، ریشه‌یابی و درمان بی‌اشتهایی در کودکان به سراغ سروناز علی عسگری متخصص تغذیه و رژیم درمانی رفته و با او به گفت‌وگو نشسته‌ایم.
بی‌اشتهایی در کودکان چه علائمی دارد؟
علی عسگری در خصوص علائم بی‌اشتهایی در کودکان می‌گوید: یکی از علائم بی‌اشتهایی در کودکان عدم تمایل به خوردن و امتحان غذاهای جدید است. یا در مواردی کودک به بهانه‌های مختلف غذا نمی‌خورد.
یک گروهی از کودکان فقط غذاهای محدود و خاصی را می‌خورند و نسبت به امتحان‌ کردن غذاهای دیگر امتناع می‌کنند. به عنوان مثال بسیاری از کودکان به خوردن غذاهای سرخ شده و نیمه آماده مانند ناگت عادت دارند و به خوردن سایر مواد غذایی تمایل ندارند. 
یکی از دلایل این مسئله این است که شاید مادرها خوراکی‌های متنوعی را در اختیار فرزند خود قرار نمی‌دهند. 
وی در ادامه می‌گوید: برخی از کودکان بی‌اشتها هم نشانه‌های رفتاری وسواسی در غذا خوردن دارند؛ به عنوان مثال فقط در ظرف خاصی غذا می‌خورند، یا فقط جلوی تلویزیون غذا می‌خورند که این دسته از کودکان هم بی‌اشتها محسوب می‌شوند.
چرا کودکان بی‌اشتها می‌شوند؟
این متخصص تغذیه در خصوص علت بی‌اشتهایی در کودکان توضیح می‌دهد: برخی از کودکان ممکن است به بیماری مبتلا باشند که مادر از آن بی‌اطلاع است. 
به عنوان مثال ممکن است باکتری در روده و یا معده کودک وجود داشته باشد که می‌تواند موجب بی‌اشتهایی در کودکان شود. معمولاً این دسته از بیماری‌ها در جواب آزمایش مشخص می‌شود.
در مواردی کودک به دلایل مختلف استرس دارد و به همین دلیل دچار بی‌اشتهایی می‌شود. به عنوان مثال ممکن است والدین کودک با یکدیگر اختلاف داشته باشند و این مسئله موجب استرس در کودک و بی‌اشتهایی او شده باشد. 
یکی دیگر از علت‌های بی‌اشتهایی در کودکان یبوست است. برخی از کودکان دچار یبوست مزمن هستند و به همین دلیل تمایلی به مصرف خوراکی ندارند.
بسیاری از کودکان هم ساعت‌های زیادی می‌خوابند. خواب زیاد می‌تواند موجب بی‌اشتهایی کودک شود.
رفتارهای اشتباه والدین که موجب بی‌اشتهایی کودکان می‌شود
علی‌ عسگری در خصوص برخی از رفتارهای والدین که باعث بی‌اشتهایی کودک می‌شود، توضیح می‌دهد: در بسیاری از مراجعه‌کنندگان دیده می‌شود، کودکانی که به تازگی به سن خوردن غذای کمکی رسیده‌اند، در کنار مصرف وعده غذایی و شیر مادر یا شیرخشک، از شیر پاستوریزه هم «به مقدار زیاد» استفاده می‌کنند؛ زیرا مادران فکر می‌کنند که شیر یک ماده غذایی مغذی است و به صورت فراوان به کودک می‌دهند. در صورتی که مصرف زیاد از شیر پاستوریزه می‌تواند کودک را نسبت به وعده اصلی غذا بی‌اشتها کند. 
کودکان مطابق با سنی که دارند باید در طول روز ۲ الی ۳ واحد از لبنیات استفاده کنند؛ بنابراین والدین باید دقت کنند که بیشتر از ۲ الی ۳ واحد شیر به فرزندشان ندهند.  
وی در ادامه می‌گوید: برخی از والدین عادت دارند که به فرزند خود میان وعده‌هایی با حجم زیاد و متعدد مانند میوه، آجیل، شکلات و... می‌دهند. قطعاً این مسئله اشتهای کودک برای مصرف وعده‌های اصلی غذایی کم می کند.
والدین باید دقت کنند تا در زمان‌هایی که نزدیک به ساعت مصرف وعده‌های اصلی غذایی است، به فرزند خود میان وعده سیر کننده ندهند. 
وی در خصوص تأثیر آب میوه در بی‌اشتهایی کودکان توضیح می‌دهد: آبمیوه هم جزو مواردی است که نباید به مقدار زیاد به کودک داد. زیرا آبمیوه‌ها قند بسیار بالایی دارند و سیرکنندگی کاذبی برای کودک ایجاد می‌کنند. اگر هم خانواده‌ها می‌خواهند مقدار کمی آب میوه به کودک بدهند، حتماً آب میوه طبیعی باشد. 
یک سری از مسائل روانی هم در غذا خوردن کودکان مؤثر است. به عنوان مثال ظرف‌هایی که کودک در آن غذا می‌خورد بهتر است با رنگ‌هایی جذاب مانند زرد‌های نارنجی، زرد و قرمز که اشتها آور هستند تزئین شده باشد.
در هنگام بازی کردن به کودک غذا ندهید
وی در خصوص روش‌های غلط غذا خوردن در کودکان می‌گوید: برخی از کودکان فقط با روش بازی کردن، غذا می‌خورند. مادران زمانی که فرزندشان به سن خوردن غذای کمکی می‌رسد، باید این آموزش را به کودک بدهند که در زمان غذا خوردن فقط باید غذا خورد! تا از این طریق کودک با بافت، نوع، رنگ‌ها، طعم‌ها و مزه‌های غذاها کاملاً آشنا شود. 
برخی از والدین صرفاً برای اینکه فرزندشان غذا بخورد تلویزیون را روشن می‌کنند و یا در حین بازی کردن که کودک مشغول است به او غذا می‌دهند، که این کار بسیار غلط است.
در حقیقت غذا دادن به کودک در هنگام تماشای تلویزیون مانند یک شمشیر دولبه است؛ زیرا بسیاری از کودکان در هنگام تماشای تلویزیون حواسشان پرت می‌شود و راحت‌تر و بیشتر غذا می‌خورند و این مسئله باعث چاقی او خواهد شد؛ اما این ماجرا در برخی دیگر از کودکان برعکس است، زمانی که کودک سرگرم تلویزیون است بی‌اشتها می‌شود.
بنابراین والدین باید حواسشان به استفاده از تلویزیون و موبایل توسط کودکان در هنگام غذا خوردن بیشتر باشد.
استفاده از شربت‌ها و مکمل‌های غذایی؛ بی‌اشتهایی کودکان
علی عسگری در خصوص استفاده از شربت‌ها و داروهای تقویتی در کودکان می‌گوید: برخی از مادرها از بعد از سن 18 ماهگی فرزند خود را به دلیل کم اشتهایی به پزشک اطفال برده و یک سری ویتامین‌ها و مکمل‌های غذایی برای او تجویز می‌کنند. در حالی که ممکن است استفاده از برخی مکمل‌ها، باعث تشدید بی‌اشتهایی کودک شود. 
18 ماهگی سنی است که کودک باید به صورت کامل از شیر گرفته شود؛ از این رو چون فقط باید از غذا استفاده کند در حالی که به مصرف غذاهایی با بافت مایع «شیر» عادت دارد، نسبت به مصرف غذا بی‌میل می‌شود؛ اما مادرها اسم این مسئله را بی‌اشتهایی می‌گذارند.
شایع ترین سن بی‌اشتهایی در کودکان
معمولاً شایع‌ترین سنی که کودکان دچار بی‌اشتهایی می‌شوند، زیر دو سال است؛ زیرا کودک به تازگی شروع به مصرف غذای کمکی کرده است. 
مادران باید در این بازه سنی کودکان بسیار دقت کنند که غذاهای بسیار متنوعی با بافت مناسب در دسترس کودکان قرار دهند.
همچنین کودکانی که شروع به راه افتادن می‌کنند معمولاً به نسبت قبل اشتهای کمتری دارند و این مسئله بسیار طبیعی است. 
برخی از مادران تصور می‌کنند که هرچقدر کودک بیشتر غذا بخورد بهتر است؛ در حالی که این تصور غلط است.
حجم معده کودک به اندازه‌ای که مادران تصور می‌کنند، گنجایش ندارد. برخی از مادران فکر می‌کنند که فرزندشان باید یک حجم زیادی از بشقاب را استفاده کند تا سیر شود. 
حجم معده کودک بسیار کمتر از آن چیزی است که مادران تصور می‌کنند. در بسیاری از موارد چون کودک زیاد غذا نمی‌خورد، مادران فکر می‌کنند این بچه لاغر است و رشد مناسبی ندارد؛ در حالی که تقریباً از سنی که بچه شروع به راه افتادن می‌کند تا حدود 5 سالگی کمترین اشتها را دارد و چون بیشترین فعالیت را نیز دارد؛ معمولاً اندام لاغری هم خواهد داشت.
اهمیت تنوع غذایی در اشتهای کودکان
این متخصص تغذیه در خصوص اهمیت تنوع غذایی در میزان اشتهای کودکان می‌گوید: در گذشته مادران زمانی که کودک شروع به مصرف غذاهای کمکی می‌کرد به غیر از مواد خوراکی حساسیت‌زا مانند عسل، توت فرنگی، گوجه فرنگی و... به آنها حریره بادام و غذاهای پوره‌ای می‌دادند؛ اما در علم جدید روشی به نام روش BLW مطرح است که براساس آن کودکانی که شروع به مصرف غذاهای کمکی می‌کنند صرفاً نباید از غذاهایی با بافت نرم و پوره‌ای استفاده کنند؛ بلکه باید کودک را بافت‌های مختلف غذا‌ها مانند بافت انگشتی آشنا کرد. البته در این روش باید اندازه مواد غذایی برای پیشگیری از خفگی کودک، استاندارد باشد.
حتی زمانی که کودک شروع به خوردن غذای کمکی می‌کند باید کمی از غذای والدین بخورد تا کم کم با طعم، عطر و رنگ و شکل غذا‌ها آشنا شود؛ تا در آینده‌ای نزدیک که آن غذا را جلوی کودک می‌گذارند بتواند از آنها استفاده کند. 
تجربه ثابت کرده است کودکانی که با روش BLW پیش می‌روند، به نسبت سایر کودکان که به روش قدیمی آغاز به غذا خوردن می‌کنند، خوش غذا‌تر هستند.
وی در ادامه می‌گوید: والدین حتماً باید به تنوع غذایی فرزند خود دقت کنند. برخی از والدین چون خودشان ماده غذایی را دوست ندارند در دسترس فرزندشان هم قرار نمی‌دهند؛ به عنوان مثال مادری که خودش میوه انبه را دوست ندارد به فرزندش هم نمی‌دهد؛ درحالی که ممکن است کودک مزه، رنگ و بافت این ماده غذایی را دوست داشته باشد و مصرف کند؛ اما همین قرار ندادن ماده غذایی در دسترس کودک باعث می‌شود که کودک در سنین بالاتر از مصرف آن امتناع کند.
کودک را مجبور به غذا خوردن نکنید
علی عسگری در خصوص ممانعت کودکان برای غذا خوردن می‌گوید: یکی از وعده‌های غذایی که کودکان در آن بیش از سایر وعده‌های غذایی بی‌اشتها هستند، وعده صبحانه است. همه می‌دانند که صبحانه مهمترین وعده غذایی است؛ خصوصاً برای کودکانی که به مدرسه می‌روند. 
مادران باید از ابتدا اهمیت این وعده غذایی را برای فرزند خود جا بیندازند. اما این مسئله با زور و اجبار نباید باشد. یعنی اگر کودکی صبحانه نمی‌خورد نباید او را مجبور کرد. با قاشق دنبال کودک راه افتادن بسیار روش اشتباهی است.
اگر کودک در هر زمانی از شبانه روز وعده‌ غذایی را نمی‌خورد نباید به او اصرار کرد؛ بلکه باید اجازه داد تا کودک گرسنه شود. در آن زمان کودک خود تقاضای غذا خواهد کرد. 
اما والدین باید دقت کنند که غذا باید جایی در دسترس کودک قرار بگیرد. یعنی والدین باید غذا را بر روی میز و مکانی قرار دهند که قد کودک به آن برسد تا هر زمانی که گرسنه شد بتواند آن را بردارد و استفاده کند. 
وی در ادامه می‌گوید: اگر کودک بیماری خاصی نداشته باشد، در زمانی که به غذا میل ندارد و یا درخواست غذا نمی‌کند، سیر است؛ زیرا کودک به صورت غریزی زمانی که احساس گرسنگی کند درخواست غذا خواهد کرد.
این متخصص تغذیه درمان بی‌اشتهایی کودک می‌گوید: اگر بی‌اشتهایی کودکان درمان نشود، در طولانی مدت باعث کاهش وزن کودک خواهد شد؛ بنابراین باید دلایل بی‌اشتهایی کودک پیگیری و درمان شود.