سرطان روده بزرگ (کولورکتال) یکی از شایع‌ترین انواع سرطان‌ها در جهان و ایران است و این بیماری که عمدتاً افراد بالای ۵۰ سال را تحت تأثیر قرار می‌دهد، در سال‌های اخیر روند افزایشی نگران‌کننده‌ای داشته که تغییرات در سبک زندگی، رژیم غذایی و عوامل محیطی می‌توانند در این افزایش نقش داشته باشند.

شیوع سرطان روده در ایران

بر اساس آمار منتشرشده در سال ۱۳۹۹، تعداد موارد جدید سرطان روده بزرگ در ایران بیش از ۱۲,۵۰۰ نفر بوده است که معادل ۱۶ مورد در هر ۱۰۰,۰۰۰ نفر می‌باشد. از این تعداد، ۶,۹۴۹ نفر مرد (۱۸ در ۱۰۰,۰۰۰) و ۵,۶۵۷ نفر زن (۱۴ در ۱۰۰,۰۰۰) بوده‌اند. 

همچنین، بر اساس داده‌های سال ۲۰۱۹، سرطان روده بزرگ و راست روده سومین علت مرگ‌ومیر ناشی از سرطان در ایران بوده است و در این سال باعث فوت ۶,۴۱۳ نفر شده است. 

محمد رضایی، فوق تخصص بیماری‌های گوارش و کبد بزرگسالان در گفت و گو با خبرنگار علم و فناوری در شهرکرد، گفت:  براساس آمارهای علمی ‌ارائه شده سن سرطان تا ۳۵-۴۰ سال هم کاهش یافته و لازم است از آن تبعیت شود، حتی اگر بیمار دارای‌ علائم و یا سابقه خانوادگی در زمینه سرطان باشد بهتر است برای انجام غربالگری در سن پایین‌تر از ۴۰ سال و یا ۱۰ سال کمتر از سن فرد مبتلا شده اقدام کند، یعنی کلونوسکوپی، تنها راه برای چکاب افرادی است که سابقه خانوادگی در زمینه سرطان دارند، در این مورد تست‌های مدفوعی ارزش ندارد.

به گفته وی، یکی‌از اقدامات موثر که امروزه‌ درسطح جامعه انجام می‌شود تست غربالگری‌ سرطان روده تحت عنوان تست خون‌ مخفی مدفوع است که به صورت رایگان برای افراد با سن بالای ۵۰ سال در ‌مراکز بهداشتی انجام ‌می‌شود.

عوامل خطر و دلایل افزایش سرطان روده در ایران

عوامل متعددی می‌توانند خطر ابتلا به سرطان روده را افزایش دهند:

1. رژیم غذایی نامناسب: مصرف زیاد گوشت قرمز و فرآوری‌شده، چربی‌های اشباع و کمبود فیبر در رژیم غذایی می‌تواند خطر ابتلا به سرطان روده را افزایش دهد. 

2. سبک زندگی کم‌تحرک: عدم فعالیت بدنی منظم و سبک زندگی نشسته می‌تواند به افزایش وزن و چاقی منجر شود که از عوامل خطر سرطان روده محسوب می‌شوند. 

3. چاقی و اضافه‌وزن: افراد چاق بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان روده هستند. 

4. عوامل ژنتیکی و ارثی: سابقه خانوادگی سرطان روده یا وجود سندرم‌های ژنتیکی مانند پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی (FAP) می‌تواند خطر ابتلا را افزایش دهد. 

5. سیگار و الکل: مصرف سیگار و الکل با افزایش خطر ابتلا به سرطان روده مرتبط است. 

علائم و نشانه‌های سرطان روده

سرطان روده ممکن است در مراحل اولیه بدون علامت باشد، اما با پیشرفت بیماری، علائم زیر ممکن است ظاهر شوند:

تغییر در عادات روده‌ای: یبوست یا اسهال مداوم بدون دلیل مشخص.

وجود خون در مدفوع: خونریزی مقعدی یا مشاهده خون در مدفوع.

دردهای شکمی: درد یا گرفتگی مداوم در ناحیه شکم.

کاهش وزن بی‌دلیل: از دست دادن وزن بدون تغییر در رژیم غذایی یا فعالیت بدنی.

خستگی و ضعف: احساس خستگی مداوم که با استراحت بهبود نمی‌یابد.

روش‌های تشخیص و غربالگری

تشخیص زودهنگام سرطان روده می‌تواند به بهبود نتایج درمانی منجر شود. روش‌های معمول غربالگری و تشخیص عبارت‌اند از:

کولونوسکوپی: این روش استاندارد طلایی برای تشخیص سرطان روده است که در آن پزشک با استفاده از یک لوله انعطاف‌پذیر مجهز به دوربین، داخل روده بزرگ را بررسی می‌کند.

آزمایش خون مخفی در مدفوع (FOBT): این آزمایش برای تشخیص خونریزی‌های مخفی در مدفوع استفاده می‌شود که ممکن است نشان‌دهنده وجود سرطان باشد.

سیگموئیدوسکوپی انعطاف‌پذیر: در این روش، بخش انتهایی روده بزرگ (سیگموئید) بررسی می‌شود.

سی‌تی کولونوگرافی (کولونوسکوپی مجازی): یک روش تصویربرداری غیرتهاجمی که تصاویر دقیقی از روده بزرگ ارائه می‌دهد.

درمان سرطان روده در ایران

درمان سرطان روده به مرحله بیماری، وضعیت سلامت بیمار و سایر عوامل بستگی دارد. روش‌های درمانی شامل:

1. جراحی: برداشتن تومور و بخش‌های آسیب‌دیده روده. در مراحل اولیه، این روش می‌تواند درمان‌کننده باشد.

2. شیمی‌درمانی: استفاده از داروهای ضدسرطان برای از بین بردن سلول‌های سرطانی. این روش ممکن است قبل یا بعد از جراحی استفاده شود.

3. رادیوتراپی: استفاده از پرتوهای پرانرژی برای کشتن سلول‌های سرطانی، به‌ویژه در مواردی که تومور به دیواره روده یا بافت‌های مجاور گسترش یافته است.

4. درمان‌های هدفمند و ایمونوتراپی: استفاده از داروهایی که به‌طور خاص مولکول‌های مرتبط با رشد سرطان را هدف قرار می‌دهند.

برنامه‌های پیشگیری و غربالگری در ایران

برای کاهش بروز و مرگ‌ومیر ناشی از سرطان روده بزرگ، برنامه‌های متعددی در ایران اجرا می‌شود:

برنامه‌های غربالگری: وزارت بهداشت برنامه‌های غربالگری برای سرطان‌های مهم و قابل پیشگیری، از جمله سرطان روده بزرگ، را در شبکه‌های بهداشت کشور اجرا می‌کند. در این برنامه‌ها، افراد ۵۰ تا ۶۹ ساله ثبت‌نام‌شده در سامانه‌های مورد تأیید وزارت بهداشت فراخوان می‌شوند و بر اساس پاسخ‌های آن‌ها به سؤالات مربوط به علائم مشکوک، اقدامات بعدی صورت می‌گیرد. 

آموزش و آگاهی‌بخشی: انجمن‌های تخصصی مانند انجمن رادیوانکولوژی ایران با برگزاری کمپین‌های آگاهی‌بخشی، مردم را نسبت به اهمیت پیشگیری و تشخیص زودهنگام سرطان روده بزرگ مطلع می‌کنند. 

پیشرفت‌های علمی و پژوهشی در ایران

محققان ایرانی در زمینه درمان سرطان روده بزرگ دستاوردهای مهمی داشته‌اند:

استفاده از انفورماتیک سرطان: محققان دانشگاه علوم پزشکی ایران در حال مطالعه روی اثرات علم انفورماتیک سرطان برای دستیابی به روش‌های جدید درمان سرطان روده بزرگ هستند که می‌تواند به درمان‌های مؤثرتر و کاهش نرخ بازگشت بیماری منجر شود. 

در پایان:

سرطان روده بزرگ یکی از چالش‌های مهم بهداشتی در ایران است. با وجود پیشرفت‌های علمی و برنامه‌های پیشگیری، همچنان چالش‌هایی مانند هزینه‌های بالای درمان و کمبود داروهای پیشرفته وجود دارد. توجه به سبک زندگی سالم، انجام منظم غربالگری و حمایت از پژوهش‌های علمی می‌تواند به کاهش بروز و مرگ‌ومیر ناشی از این بیماری کمک کند.

انتهای پیام/

به قلم: محمد حیدری