پزشکی و سلامت

پروژه‌های نوین پزشکی در ایران/ چرا پژوهشگران ایرانی به تجهیزات پیشرفته دسترسی ندارند؟

به گزارش پایگاه خبری علم و فناوری : زهرا اردشیری؛ پژوهشگران حوزه سلامت در ایران، به‌ویژه در زمینه‌های نوین و پیشرفته پزشکی، با چالش‌ها و موانع مختلفی روبرو هستند. از مهم‌ترین مشکلات می‌توان به کمبود منابع مالی، عدم دسترسی به تجهیزات پیشرفته، پیچیدگی‌های بروکراتیک و محدودیت‌های همکاری‌های بین‌المللی اشاره کرد.

 هرچند در سال‌های اخیر توجه بیشتری به این حوزه‌ها معطوف شده است، اما بسیاری از این پژوهش‌ها همچنان از حمایت‌های کافی برای ادامه مسیر خود برخوردار نیستند. در حالی که حوزه‌هایی مانند ژنتیک پزشکی، پزشکی بازساختی، درمان‌های سلولی و هوش مصنوعی در پزشکی، پتانسیل بالایی برای ایجاد تحولات گسترده در نظام سلامت کشور و حتی جهان دارند.  

کمبود منابع مالی و حمایت‌های دولتی

یکی از اصلی‌ترین موانع پیش‌روی پژوهشگران حوزه‌های نوظهور پزشکی در ایران، کمبود منابع مالی است. تحقیقات علمی و پزشکی پیشرفته نیازمند سرمایه‌گذاری‌های کلان و پشتیبانی بلندمدت هستند. در کشورهای پیشرفته، دولت‌ها و مؤسسات خصوصی از طریق تأمین منابع مالی، پژوهشگران را در مسیر تحقیقاتشان همراهی می‌کنند.

  در ایران، به دلیل شرایط اقتصادی پیچیده و تخصیص ناکافی بودجه به بخش‌های تحقیقاتی، پژوهشگران بسیاری از پروژه‌های نوظهور و پیشرفته را با مشکل کمبود منابع مالی مواجه می‌شوندد.

علی محمدی، استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران و متخصص ژنتیک پزشکی، در گفت‌وگو با خبرگزاری آنا می‌گوید: پژوهش‌های نوظهور در پزشکی، به ویژه در زمینه‌هایی مانند ژنتیک پزشکی، درمان‌های سلولی و هوش مصنوعی، به سرمایه‌گذاری‌های کلان نیاز دارند. متأسفانه، بسیاری از این تحقیقات در مراحل اولیه به دلیل عدم تأمین مالی متوقف می‌شوند. کمک‌های وزارت بهداشت و وزارت علوم در برخی موارد، اما به هیچ وجه کافی نیستند. برای انجام تحقیقاتی که به عمق مسائل سلامت جامعه پرداخته و بتوانند در سطح جهانی رقابت کنند، باید بودجه‌های بیشتری تخصیص یابد.»

وی ادامه می‌دهد:«به عنوان مثال، پروژه‌های تحقیقاتی در زمینه درمان‌های نوین سلولی که می‌توانند درمان‌های جدیدی برای بیماری‌های صعب‌العلاج مانند سرطان فراهم کنند، نیازمند تأمین مالی برای خرید مواد اولیه، تجهیزات خاص، و انجام آزمایشات بالینی هستند. در ایران، این نوع پروژه‌ها به دلیل مشکلات مالی معمولاً به اتمام نمی‌رسند.»

دسترسی محدود به تجهیزات پیشرفته

پژوهش‌های پزشکی پیشرفته به ویژه در حوزه‌های نوظهور، نیاز به دستگاه‌ها و تجهیزات پیشرفته دارند که به‌طور معمول در کشورهای پیشرفته در دسترس پژوهشگران قرار دارد. این تجهیزات، شامل دستگاه‌های پیشرفته برای توالی‌یابی DNA، تصویربرداری پزشکی پیشرفته و ماشین‌های هوش مصنوعی برای تحلیل داده‌های پزشکی، از الزامات اولیه برای انجام پژوهش‌های علمی در این حوزه‌ها هستند. اما در ایران، به دلیل تحریم‌ها، محدودیت‌های وارداتی و مشکلات اقتصادی داخلی، پژوهشگران به تجهیزات پیشرفته پزشکی دسترسی محدودی دارند. این محدودیت‌ها می‌تواند باعث کاهش کیفیت پژوهش‌ها و جلوگیری از اجرای صحیح پروژه‌ها شود.

علی محمدی در این خصوص توضیح می‌دهد:«دستگاه‌هایی مانند توالی‌یاب‌های نسل جدید (NGS) برای تجزیه و تحلیل داده‌های ژنتیکی ضروری هستند. این دستگاه‌ها توانایی پردازش داده‌های عظیم ژنتیکی را دارند که در تحقیقات سرطان، بیماری‌های ژنتیکی و پیش‌بینی خطرات بیماری‌ها نقش اساسی دارند. اما متأسفانه این تجهیزات به دلیل محدودیت‌های مالی و تحریم‌ها به راحتی در ایران قابل دسترس نیستند و هزینه‌های خرید این دستگاه‌ها برای پژوهشگران داخلی بسیار بالا است.حتی اگر این تجهیزات خریداری شوند، مشکلات مربوط به تعمیر و نگهداری آن‌ها به معضل دیگری تبدیل می‌شود.این مشکلات باعث می‌شود که پژوهشگران ایرانی مجبور شوند از دستگاه‌های قدیمی و کم‌کاربرد استفاده کنند که نه تنها سرعت تحقیقات را کاهش می‌دهد، بلکه امکان انجام آزمایشات دقیق و به‌روز را نیز از بین می‌برد.»

مشکلات بروکراسی و پیچیدگی‌های اداری

بروکراسی پیچیده و فرآیندهای اداری طولانی در ایران یکی دیگر از مشکلات بزرگ پژوهشگران در حوزه‌های نوظهور پزشکی است. برای شروع یک پروژه تحقیقاتی، پژوهشگران باید مراحل پیچیده‌ای از جمله دریافت مجوزهای لازم از وزارت بهداشت، وزارت علوم و سایر نهادهای نظارتی را طی کنند. این فرآیند، که گاهی ممکن است ماه‌ها طول بکشد، می‌تواند به تأخیر در آغاز پروژه‌های تحقیقاتی منجر شود. علاوه بر آن، در برخی موارد، قوانین و مقررات نامشخص و تغییرات پی در پی در این زمینه نیز باعث سردرگمی و اتلاف وقت پژوهشگران می‌شود.

این استاد دانشگاه در این زمینه اظهار می‌کند:«ما در بسیاری از پروژه‌ها با تأخیرات جدی در روند گرفتن مجوزها روبه‌رو هستیم. گاهی برای انجام یک آزمایش بالینی، باید ماه‌ها منتظر دریافت مجوز باشیم. این در حالی است که در بسیاری از کشورهای پیشرفته، این فرآیندها به مراتب سریع‌تر و کارآمدتر انجام می‌شود. این تأخیرات نه تنها بر روند تحقیقات اثر منفی می‌گذارد، بلکه باعث می‌شود که پژوهشگران از ادامه تحقیقات منصرف شوند.»

این مشکلات بروکراتیک علاوه بر ایجاد موانع در مسیر انجام تحقیقات، گاهی اوقات به کاهش انگیزه و افت کیفیت تحقیقات نیز منجر می‌شود. پژوهشگران به دلیل زمان‌بر بودن فرآیندهای اداری، مجبور به کاهش دامنه تحقیقاتی خود یا حتی توقف پروژه‌های بلندمدت می‌شوند.

محدودیت‌های همکاری‌های بین‌المللی

همکاری‌های بین‌المللی یکی از ارکان مهم در پیشبرد پژوهش‌های علمی است. این همکاری‌ها امکان انتقال دانش جدید، دسترسی به منابع مالی و تجهیزات پیشرفته و تعامل با پژوهشگران برجسته جهان را فراهم می‌آورد. اما در ایران، به دلیل محدودیت‌های سیاسی و تحریم‌های اقتصادی، امکان همکاری با بسیاری از کشورهای پیشرفته در حوزه‌های پزشکی و سلامت محدود شده است. این موضوع به ویژه در تحقیقات مربوط به هوش مصنوعی و پزشکی دقیق که نیازمند به‌روز بودن داده‌ها و استفاده از مدل‌های پیشرفته است، بیش از پیش احساس می‌شود.

محمدی در این باره می‌گوید:«محدودیت‌های بین‌المللی به‌ویژه در زمینه تبادل اطلاعات و همکاری‌های علمی باعث شده که پژوهشگران ایرانی نتوانند از تجربیات و منابع جهانی به‌طور کامل بهره‌برداری کنند. به عنوان مثال، در پروژه‌های تحقیقاتی مشترک، پژوهشگران ایرانی قادر به دریافت داده‌ها و نتایج به‌روز از مراکز علمی پیشرفته نیستند. این امر باعث می‌شود که کیفیت تحقیقات در سطح جهانی پایین بیاید.»

نقش دولت در حمایت از پژوهش‌های نوظهور پزشکی

علی محمدی در پایان تأکید می‌کند:«پژوهش‌های نوظهور پزشکی می‌توانند تأثیرات عمیقی بر بهبود وضعیت سلامت مردم داشته باشند. برای رسیدن به این هدف، نیاز به تغییرات جدی در سیاست‌گذاری‌ها و تخصیص منابع داریم. اگر بتوانیم موانع موجود را از سر راه برداریم، ایران می‌تواند در این حوزه‌ها در سطح جهانی رقابت کند.»

با توجه به تحلیل‌های موجود، پژوهشگران حوزه سلامت در ایران به‌ویژه در زمینه‌های نوظهور پزشکی با مشکلات و چالش‌های فراوانی مواجه‌اند. کمبود منابع مالی، دستگاه‌ها و تجهیزات پیشرفته، محدودیت‌های بروکراتیک و عدم همکاری‌های بین‌المللی از جمله موانع اصلی پیش‌روی پژوهشگران در این حوزه‌ها است.

 برای رفع این چالش‌ها، ضروری است که دولت و نهادهای مرتبط حمایت‌های بیشتری را برای پژوهشگران اختصاص دهند. تخصیص بودجه‌های مناسب، فراهم کردن تجهیزات پیشرفته، تسهیل فرآیندهای اداری و تقویت همکاری‌های بین‌المللی می‌تواند به پژوهشگران کمک کند تا در سطح جهانی رقابت کرده و در نهایت، پژوهش‌های نوآورانه‌ای را به مرحله اجرا درآورند.