علمی، پژوهشی و فناوری

تغذیه سالم؛

کدام عسل سلامتی را تهدید می‌کند؟

به گزارش پایگاه خبری علم و فناوری : در حالی که خواص ضدالتهابی، آنتی‌اکسیدانی و ضد میکروبی عسل باعث شده که این طلای مایع در آشپزخانه‌ها و هم در درمان‌های خانگی جای گیرد، سوالاتی را نیز در ذهن پژوهشگران ایجاد کرده است. دقیقاً چه چیزی به عسل این پتانسیل درمانی را داده است و میکروارگانیسم‌های موجود در آن چگونه بر فواید و ایمنی آن تأثیر می‌گذارند؟.

میکروبیولوژی عسل

معمولا تصور افراد از عسل، شیرین‌کننده طلایی و چسبناکی است که می‌توان آن را روی نان مالید یا در چای ریخت. با این حال در پس این سادگی، جامعه میکروبی غنی نهفته است. عسل، حامل انواع مختلفی از میکروارگانیسم‌هاست که با هم، اکوسیستم میکروسکوپی ایجاد می‌کنند. این میکروبیوم عسل باعث سوالاتی در مورد ایمنی آن، به ویژه نحوه تولید یعنی خام یا پاستوریزه بودن و خطرات احتمالی آن، برای افراد خاص مانند نوزادان شده است. عسل عمدتاً از قندها (فروکتوز و گلوکز)، آب و ترکیبات آلی تشکیل شده است و هر گونه، تغییرات محیطی و گل‌ها، می‌توانند بر ترکیب عسل تأثیر بگذارد.

نقش میکروب‌ها

زنبورها عسل را از طریق فرآیند چندوجهی شامل جمع‌آوری شهد از گل‌ها و تغییرات آنزیمی در کندو تولید می‌کنند و در این فرآیند، میکروارگانیسم‌هایی مانند باسیلوس، ساکارومایسس و آسپرژیلوس از طریق دستگاه گوارش زنبور عسل و از منابع خارجی مانند هوا، خاک و مواد گیاهی وارد عسل می‌شوند. برخی از میکروب‌ها، به ویژه باکتری‌های اسید لاکتیک مانند لاکتوباسیلوس و بیفیدوباکتریوم، مفید هستند. آنها می‌توانند به اسیدیته عسل کمک و آن را در برابر فساد حفظ کنند.

برعکس، برخی از مخمرها، مانند کاندیدا و ساکارومایسس، ممکن است در عسلی که رطوبت بیش از حد دارد رشد کنند و به‌طور بالقوه باعث تخمیر یا فساد شوند، بنابراین، مشخصات میکروبی عسل توسط محیط گل، موقعیت جغرافیایی، سلامت زنبور عسل و سایر عناصر موقعیتی شکل می‌گیرد.

میکروبیوم روده زنبور عسل، نقش مهمی در شکل دادن به خصوصیات عسل دارد. علاوه بر باکتری‌های اسید لاکتیک، میکروب‌هایی مانند انتروباکتر و کلبسیلا به حفظ سلامت زنبور عسل کمک می‌کنند. اگر این جامعه میکروبی مفید به دلیل عواملی مانند بیماری یا استرس محیطی نامتعادل شود، زنبورها می‌توانند مستعد ابتلا به عفونت‌ها ازجمله پاتوژن‌های قارچی مانند آسپرژیلوس فومیگاتوس شوند. این قارچ می‌تواند هم به انسان‌های دارای نقص ایمنی و هم به لارو زنبور عسل آسیب برساند.

توانایی‌های قابل‌توجه عسل در حفظ خود

عسل با وجود میکروب‌ها، به‌طور طبیعی در برابر فساد و باکتری‌های بیماری‌زا مقاومت می‌کند. یکی از دلایل اصلی در آنزیم گلوکز اکسیداز نهفته است که زنبورهای کارگر از غدد هیپوفارنکس خود ترشح می‌کنند.

هنگامی که زنبورها این آنزیم را با گلوکز موجود در شهد ترکیب می‌کنند، پراکسید هیدروژن (H۲O۲) و آب تولید می‌شود. پراکسید هیدروژن حاصل در عسل محصور می‌شود و به کاهش pH آن به سطوح نامطلوب برای رشد باکتری کمک می‌کند.

علاوه بر این، قند بالای عسل و رطوبت، محیط اسمزی برای بسیاری از میکروارگانیسم‌ها ایجاد می‌کنند. این ویژگی‌ها، دفاع طبیعی قوی را تشکیل می‌دهند که به عسل کمک می‌کند از فساد سریع جلوگیری کند، حتی زمانی که در دمای اتاق برای مدت طولانی نگهداری شود، با این حال، اسیدیته عسل می‌تواند با توجه به گل‌های خاص متفاوت باشد. بیش از ۳۰۰ نوع عسل در سراسر جهان وجود دارد که هر کدام به‌طور منحصر به فردی توسط عوامل گیاهی و محیطی محلی شکل گرفته‌اند.

در حالی که عسل به‌طور کلی بی‌خطر در نظر گرفته می‌شود، نگرانی شناخته شده در آن، وجود اسپور کلستریدیوم بوتولینوم است. اگرچه نسبتاً نادر هستند اما این هاگ‌ها می‌توانند نوروتوکسین قوی تولید کنند که باعث ایجاد بوتولیسم می‌شود، وضعیتی جدی که با ضعف عضلانی و فلج احتمالی مشخص می‌شود. به ویژه نوزادان زیر یک سال در برابر عسل آسیب‌پذیر هستند زیرا دستگاه گوارش در حال رشد آنها برای مقابله با هاگ ضعیف است. در نتیجه، دستورالعمل‌های بهداشت عمومی و اطفال به شدت توصیه می‌کنند که از دادن عسل به نوزادان کمتر از ۱۲ ماه خودداری شود.

ترکیبی از قندها، آنزیم‌ها و ترکیبات طبیعی عسل می‌تواند در رفع عفونت‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک، بهبود زخم‌ها و حتی کمک به اختلالات متابولیک یا گوارشی مؤثر باشد. با این حال، آزمایش‌های بالینی قوی و در مقیاس بزرگ برای تأیید بسیاری از این مزایای بالقوه ضروری است.

نتایج مقاله «خواص درمانی و فعالیت ضدباکتریایی عسل» نشان داد که عسل، ماده شیرین طبیعی تولید شده از زنبورهای عسل علاوه بر مصرف خوراکی، اهمیت دارویی نیز دارد و خاصیت دارویی عسل از دوران باستان به ثبت رسیده است که به‌عنوان سدی محافظ در برابر عفونت عمل می‌کند. همچنین پژوهشگران دریافتند، فعالیت ضد میکروبی در بسیاری از عسل‌ها مرتبط با تولید آنزیم پراکسید هیدروژن است، با این حال، نوعی عسل، اثرات ضد باکتریایی قابل‌توجهی را حتی بدون فعالیت پراکسید هیدروژن نشان داده است که مربوط به سطح پایین PH و مقدار قند بالاست که می‌تواند مانع از رشد میکروب‌ها شود.