پزشکی و سلامت ,واحدهای فناور و شرکت‌های دانش‌بنیان ,علمی، پژوهشی و فناوری

اخبار فناوری شماره ۱۶: سلول‌های بنیادی: امید تازه برای بیماران سرطانی

به گزارش پایگاه خبری علم و فناوری از استان یزد : در جهانی که سرطان همچنان یکی از بزرگترین چالش‌های پزشکی محسوب می‌شود، سلول‌های بنیادی به عنوان نور امیدی در تاریکی مبارزه با این بیماری مرگبار ظاهر شده‌اند.

این سلول‌ها با قابلیت‌های شگفت‌انگیز خود در ترمیم و بازسازی بافت‌ها، در آستانه ایجاد انقلابی در درمان‌های سرطانی قرار دارند. تحقیقات نشان می‌دهد که سلول‌های بنیادی می‌توانند در درمان بیش از ۷۰ نوع بیماری از جمله انواع سرطان‌ها مؤثر باشند .

بخش اول: شناخت سلول‌های بنیادی و انواع آن

سلول‌های بنیادی مواد خام بدن هستند که تمام سلول‌های دیگر بدن با عملکردهای تخصصی را تولید می‌کنند. این سلول‌ها دو ویژگی متمایز دارند: توانایی خودنوسازی از طریق تقسیم میتوز و امکان تمایز به انواع مختلف سلول‌های تخصصی.

 انواع اصلی سلول‌های بنیادی:

۱. سلول‌های بنیادی جنینی (ESCs): پرتوان‌ترین نوع که از جنین‌های ۱۴-۱۶ روزه گرفته می‌شوند و توانایی تبدیل به تمام انواع سلول‌های بدن را دارند.

۲. سلول‌های بنیادی بالغ (ASCs): در بافت‌های مختلف بدن یافت می‌شوند و عمدتاً محدود به تولید سلول‌های همان بافت هستند، مانند سلول‌های بنیادی خونساز در مغز استخوان.

۳. سلول‌های بنیادی پرتوان القایی (iPSCs): سلول‌های بالغی که به وضعیت پرتوان بازگردانده شده‌اند و ویژگی‌های مشابه سلول‌های بنیادی جنینی دارند.

۴. سلول‌های بنیادی بند ناف: منبعی ارزشمند از سلول‌های بنیادی خونساز که پس از تولد معمولاً دور ریخته می‌شوند.

بخش دوم: مکانیسم‌های درمان سرطان با سلول‌های بنیادی

۱. پیوند سلول‌های بنیادی خونساز (HSCT)

این روش استاندارد برای درمان سرطان‌های خون مانند لوسمی، لنفوم و مولتیپل میلوما استفاده می‌شود. در این روش، سلول‌های بنیادی خونساز از مغز استخوان، خون محیطی یا خون بند ناف گرفته شده و به بیمار پیوند زده می‌شوند .

۲. هدف قرار دادن سلول‌های بنیادی سرطانی (CSCs)

سلول‌های بنیادی سرطانی زیرمجموعه‌ای از سلول‌های تومور هستند که مسئول رشد، متاستاز و عود سرطان محسوب می‌شوند. این سلول‌ها دارای ویژگی‌های مشابه سلول‌های بنیادی طبیعی از جمله توانایی خودنوسازی و تمایز به انواع سلول‌های توموری هستند .

۳. تحویل هدفمند داروهای ضدسرطان

سلول‌های بنیادی مزانشیمی (MSCs) می‌توانند به عنوان حامل‌های هوشمند برای رساندن داروهای ضدسرطان به محل تومور استفاده شوند. این سلول‌ها به طور طبیعی به سمت تومورها حرکت می‌کنند (اثر تومور-تروپیک) .

 ۴. تحریک سیستم ایمنی

برخی سلول‌های بنیادی می‌توانند سیستم ایمنی بدن را برای شناسایی و حمله به سلول‌های سرطانی تحریک کنند. 

بخش سوم: کاربردهای بالینی و موفقیت‌ها

 سرطان‌های قابل درمان با سلول‌های بنیادی:

۱. لوسمی و لنفوم: پیوند سلول‌های بنیادی خونساز یکی از روش‌های اصلی درمان این سرطان‌هاست .

۲. تومورهای مغزی: سلول‌های بنیادی عصبی برای درمان گلیوما و دیگر تومورهای مغزی در حال آزمایش هستند .

۳. سرطان سینه و پروستات: تحقیقات نشان داده سلول‌های بنیادی می‌توانند در درمان این سرطان‌ها مؤثر باشند .

۴. سرطان‌های دستگاه گوارش: شامل سرطان روده بزرگ و معده .

۵. ملانوما (سرطان پوست): استفاده از سلول‌های بنیادی برای تقویت سیستم ایمنی در مقابله با این سرطان .

موفقیت‌های ایران در حوزه سلول‌های بنیادی

ایران به عنوان پیشتازترین کشور اسلامی در حوزه سلول‌های بنیادی شناخته می‌شود. بر اساس گزارش‌ها، ۱۴۰ شرکت دانش‌بنیان در این حوزه فعال هستند که از تولید محیط کشت سلول تا توسعه روش‌های درمانی پیشرفته را پوشش می‌دهند . ایران در تولید علم حوزه سلول‌های بنیادی جایگاه قابل قبولی در جهان دارد و در کنار کشورهای پیشرفته این حوزه قرار گرفته است .

بخش چهارم: چالش‌ها و آینده پژوهش‌ها

چالش‌های اصلی:

۱. مقاومت درمانی: سلول‌های بنیادی سرطانی به دلیل ویژگی‌های خاص خود نسبت به شیمی‌درمانی و پرتودرمانی مقاوم هستند .

۲. ملاحظات اخلاقی: استفاده از سلول‌های بنیادی جنینی با چالش‌های اخلاقی همراه است .

۳. هزینه بالا: درمان‌های مبتنی بر سلول‌های بنیادی معمولاً بسیار پرهزینه هستند .

افق‌های جدید در نبرد با سرطان

سلول‌های بنیادی با قابلیت‌های منحصر به فرد خود، افق‌های جدیدی در درمان سرطان گشوده‌اند. از درمان سرطان‌های خون با پیوند مغز استخوان تا هدف‌گیری سلول‌های بنیادی سرطانی در تومورهای جامد، این فناوری نویدبخش آینده‌ای روشن برای بیماران سرطانی است. با وجود چالش‌های موجود، سرعت پیشرفت‌ها در این حوزه امیدوارکننده است و پیش‌بینی می‌شود در دهه آینده شاهد تحولات بزرگی در درمان سرطان با استفاده از سلول‌های بنیادی باشیم .

همانطور که سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری اشاره کرده است، حوزه سلول بنیادی در ایران همواره مورد حمایت قرار گرفته و در آینده نزدیک شاهد رشد مضاعف فناوری‌های مرتبط با آن خواهیم بود .

 این پیشرفت‌ها نه تنها به بهبود کیفیت زندگی بیماران سرطانی کمک می‌کند، بلکه می‌تواند جایگاه ایران را به عنوان یکی از کشورهای پیشرو در این حوزه تثبیت کند.

سلول‌های بنیادی: امید بیماران سرطانی

محمدرضا آقایی میبدی، مدیرکل انتقال خون استان یزد در نشست خبری با اشاره به اقدامات پیشرفته این سازمان در حوزه اهدای خون، پلاکت و سلول‌های بنیادی، از مشارکت چشمگیر مردم یزد در نجات جان بیماران خبر داد.  

محمدرضا آقایی میبدی با تأکید بر اهمیت اهدای خون و پلاکت، بیان کرد: هر کیسه خون می‌تواند جان سه نفر را نجات دهد، اما یک واحد پلاکت معادل ۷ واحد خون است و برای بیماران سرطانی، تصادفی و ICU حیاتی است.  

وی افزود: فرآیند اهدای پلاکت (پلاکت فرزیس) تنها یک ساعت و نیم زمان می‌برد و عوارض آن بسیار کمتر از اهدای خون معمولی است.

آقایی گفت: یزد با دارا بودن ٨ دستگاه پلاکت فرزیس، روزانه ۲۰ واحد پلاکت تولید می کند تا پاسخگوی نیاز بیماران باشد. 

وی با اشاره به برنامه‌های نوین انتقال خون یزد در زمینه پیوند مغز استخوان، افزود: بیماران مبتلا به سرطان خون برای پیوند نیازمند اهداکننده‌ای با تشابه HLA هستند.  

مدیرکل انتقال خون یزد ادامه داد: با یک آزمایش ساده ۵ سی‌سی خون، افراد ۱۸ تا ۴۰ سال می‌توانند به بانک اهداکنندگان سلول‌های بنیادی بپیوندند و در صورت تطابق، اهداکننده با تزریق آمپول محرک، پس از ۳ روز اقدام به اهدا می‌کند که این فرآیند در ایران رایگان است، درحالی که در خارج از کشور ۲۰ تا ۵۰ هزار دلار هزینه دارد.

خبرنگار: ندا دهقانی زاده

انتهای پیام/