علمی، پژوهشی و فناوری

اختلاف عید فطر در ایران و عربستان: تحلیل علمی بر اساس مطالعات نجومی و فقهی

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری از استان مرکزی، امسال نیز مانند سال‌های گذشته، عربستان سعودی یک روز زودتر از ایران عید فطر را اعلام کرد. پژوهش‌های نجومی و فقهی نشان می‌دهد این اختلاف به دلایل زیر است:

۱. تفاوت در معیارهای رؤیت هلال (بر اساس مطالعات نجومی)
بر اساس تحقیقات مرکز نجوم عبدالرحمن الصوفی و پژوهش‌های دانشگاهی در ایران:

 ایران و عراق: از معیار رؤیت عینی هلال (با چشم یا تلسکوپ) پیروی می‌کنند. مطالعات نشان می‌دهد در عرض‌های جغرافیایی ایران، شرایط رؤیت هلال گاهی با تأخیر همراه است.

عربستان: از معیار نجومی "وضعیت ماه پس از مقارنه" استفاده می‌کند. بر اساس تحقیقات مؤسسه نجوم الملك عبدالعزیز، اگر ماه پس از غروب خورشید در آسمان باشد (حتی اگر دیده نشود)، ماه جدید اعلام می‌شود.

۲. تفاوت در محاسبات نجومی (بر اساس داده‌های ICOP)
بررسی‌های کمیته بین‌المللی رصد هلال (ICOP) نشان می‌دهد:

 عربستان از محاسبات پیش‌بینانه (بر اساس معیارهای نجومی مانند اختلاف سمت و ارتفاع ماه و خورشید) استفاده می‌کند.

ایران بر رؤیت مستقیم تأکید دارد که گاهی به دلیل موانع جوی یا زاویه کم ماه، یک روز تأخیر ایجاد می‌کند.

۳. دلایل اداری و تقویمی
مطالعه مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی نشان داده است:

 عربستان به دنبال ثبات تقویم اداری است و از پیش‌بینی‌های نجومی برای برنامه‌ریزی‌های کلان استفاده می‌کند.

 ایران به استناد روایات فقهی، رؤیت عینی را شرط می‌داند، حتی اگر محاسبات نجومی خلاف آن را نشان دهد.

چرا عربستان گزارش‌های رؤیت منتشر می‌کند؟
بررسی پژوهشگاه علوم اسلامی قم نشان می‌دهد:

 انتشار گزارش‌های رؤیت در عربستان بیشتر جنبه تأیید محاسبات نجومی دارد تا شرط فقهی.

  در ایران، گزارش‌های رؤیت جنبه اجرایی و فقهی دارد و مبنای قطعی اعلام ماه است.

تفاوت در معیارهای روئیت هلال مرتضی سعیدی نجفی ، عضو ستاد استهلال ایران توضیح داد: در ایران و عراق، آغاز ماه قمری(از جمله رمضان و شوال) منوط به رویت هلال ماه باچشم یا ابزار نجومی است.

اما در عربستان سعودی، شرط اصلی این است که ماه پس از غروب خورشید در آسمان حضور داشته باشد، حتی اگر با چشم غیر مسلح دیده نمی شود. 

این تفاوت باعث می شود عربستان در برخی موارد(مانند شروع رمضان و عید فطر) یک روز زودتر از ایران ماه جدید را اعلام کند.

چرا عربستان از روش متفاوتی استفاده می کند؟

دلایل اداری و تقویمی: عربستان می خواهد تقویم رسمی هجری قمری خود را از قبل و با قطعیت تعیین کند تا برنامه ریزی های دولتی و مناسبت های مذهبی دچار اختلال نشود.

عدم اتکا به رویت سنتی: بر خلاف ایران که بر روئیت مستقیم هلال تأکید دارد، عربستان از محاسبات نجومی برای پیش بینی ماه جدید استفاده میکند، حتی اگر هلال با چشم دیده نشود.

جمع‌بندی علمی
 عوامل نجومی: تفاوت در عرض جغرافیایی، شرایط جوی و معیارهای رصد.

 عوامل فقهی: اختلاف در تفسیر روایات (رؤیت عینی vs محاسبات نجومی).

عوامل سیاسی-اداری: نیاز عربستان به ثبات تقویم برای برنامه‌ریزی‌های بین‌المللی.

منابع علمی:

1.    پژوهش‌های مرکز نجوم عبدالرحمن الصوفی (عربستان)

2.    گزارش‌های کمیته بین‌المللی رصد هلال (ICOP)

3.    مطالعات پژوهشگاه علوم اسلامی قم