پزشکی و سلامت ,علمی، پژوهشی و فناوری

توسط محققان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان انجام شد؛

استخراج متابولیت‌های ثانویه باکتری‌های گیاهی با کارایی بالا در درمان سرطان سینه

به گزارش پایگاه خبری علم و فناوری از اصفهان : راضیه محسنی، دانشجوی باکتری‌شناسی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، در نشست ترجمان دانش درباره طرح خود با عنوان «جداسازی و شناسایی باکتری‌های اندوفیت از گیاهان دارویی گل همیشه‌بهار، مریم‌گلی، سرخارگل و بادرنجبویه و بررسی اثرات دارویی متابولیت‌های ثانویه این باکتری‌ها بر تعدادی از پاتوژن‌های مهم انسانی و رده‌های سلول‌های سرطانی» اظهار کرد: باکتری‌های اندوفیتی درون بافت گیاهان زندگی می‌کنند و متابولیت‌های ثانویه‌ای تولید می‌کنند که دارای خواص ضد باکتریایی، ضد قارچی و ضد سرطانی هستند.

وی افزود:  هدف ما استخراج این متابولیت‌ها و بررسی اثرات زیستی آن‌ها برای استفاده در درمان بیماری‌های عفونی و سرطان است.

وی با اشاره به روند این پژوهش گفت: در ابتدا، گیاهان مورد مطالعه از مناطق مختلف با شرایط اکولوژیکی متنوع جمع‌آوری شدند. پس از شست‌وشو و ضدعفونی کامل، گیاهان له شده و باکتری‌های اندوفیتی آن‌ها جداسازی شدند. سپس سوسپانسیون میکروبی حاصل روی محیط کشت مغذی قرار گرفت تا باکتری‌های درون گیاه رشد کرده و شناسایی شوند.

محسنی افزود: پس از پنج روز، باکتری‌های رشد یافته به‌صورت جداگانه خالص‌سازی و با استفاده از روش‌های فنوتیپی و مولکولی شناسایی شدند. بررسی آنزیم‌های تولید شده توسط این باکتری‌ها نشان داد که برخی از آن‌ها قادر به تولید آنزیم‌های ارزشمندی مانند استراز هستند که در صنعت داروسازی کاربرد دارند.

وی در ادامه با اشاره به بحران مقاومت آنتی‌بیوتیکی بیان کرد: امروزه افزایش مقاومت باکتری‌های بیماری‌زا به آنتی‌بیوتیک‌ها یک چالش جدی در حوزه پزشکی محسوب می‌شود. برخی سویه‌های قارچی نیز به داروهای ضد قارچی مقاوم شده‌اند که این امر موجب افزایش نرخ مرگ‌ومیر ناشی از عفونت‌ها شده است.

وی درباره نقش باکتری‌ها در سرطان اظهار کرد: باکتری‌ها تأثیر دوگانه‌ای بر سرطان دارند؛ برخی از آن‌ها خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهند، درحالی‌که برخی دیگر می‌توانند رشد سلول‌های سرطانی را مهار کنند. این مهار از طریق تحریک سیستم ایمنی و افزایش تولید سایتوکاین‌های التهابی صورت می‌گیرد که خود باعث جلوگیری از رشد تومورها می‌شوند.

محسنی تأکید کرد: برخی از باکتری‌ها قابلیت تشکیل بیوفیلم دارند که به‌صورت پوششی روی سلول‌های سرطانی قرار گرفته و از اتصال آن‌ها به بافت‌های بدن و ایجاد متاستاز جلوگیری می‌کنند. این ویژگی می‌تواند به‌عنوان یک راهکار نوین در مهار سرطان مورد استفاده قرار گیرد.

 این دانشجوی دکتری درخصوص کاربرد باکتری‌ها در دارورسانی هدفمند گفت: ما می‌توانیم از این باکتری‌ها به‌عنوان حامل دارو استفاده کنیم. در این روش، دارو درون باکتری قرار گرفته و با مهندسی ژنتیک به گونه‌ای تغییر داده می‌شود که فقط روی سلول‌های هدف اثر بگذارد، بدون آنکه به سلول‌های سالم آسیبی برساند.

 وی در توضیح تولید متابولیت‌های ثانویه افزود: باکتری‌ها قادر به تولید متابولیت‌های ثانویه‌ای با وزن مولکولی پایین هستند که در پزشکی اهمیت زیادی دارند. این ترکیبات می‌توانند از منابع مختلفی مانند گیاهان، قارچ‌ها و باکتری‌های دریایی یا خاکی به دست آیند.

محسنی با اشاره به نتایج پژوهش بیان کرد: ما باکتری‌های اندوفیت را از بخش‌های مختلف گیاهان مورد مطالعه جداسازی کردیم. برخلاف یافته‌های قبلی که بیشتر این باکتری‌ها را در ساقه و ریشه گزارش کرده بودند، ما توانستیم آن‌ها را از گل گیاهان نیز استخراج کنیم.

 وی ادامه داد: با بررسی فنوتیپی و انجام آزمایش‌های مختلف، هر یک از باکتری‌ها را شناسایی کرده و برای آن‌ها شماره اختصاصی ثبت کردیم. همچنین آنزیم‌های تولید شده توسط این باکتری‌ها را ارزیابی کرده و دریافتیم که برخی از آن‌ها آنزیم‌های مفیدی برای صنایع دارویی تولید می‌کنند.

 وی درباره مراحل بررسی اثرات این ترکیبات گفت: ما ابتدا پودر متابولیت‌های استخراج‌شده را تهیه و اثرات ضدباکتریایی و ضدسرطانی آن‌ها را ارزیابی کردیم. بررسی‌ها نشان داد که این ترکیبات بر روی برخی از باکتری‌های بیماری‌زا مانند اشریشیا کلی، که یکی از عوامل شایع عفونت‌های ادراری است، تاثیر مهارکننده دارد. همچنین تاثیرات مطلوبی بر قارچ‌های بیماری‌زا مانند کاندیدا و آسپرژیلوس نشان داد، هرچند اثر آن بر باکتری‌ها قوی‌تر بود.

محسنی درباره روش‌های ارزیابی تأثیر این ترکیبات بر باکتری‌ها اظهار کرد: برای بررسی تغییرات مورفولوژیکی باکتری‌ها، از میکروسکوپ الکترونی (SEM) استفاده کردیم و مشاهده شد که این ترکیبات به‌طور مستقیم بر ساختار باکتری‌ها تأثیر گذاشته‌اند.

این پژوهشگر همچنین درباره سمیت این ترکیبات توضیح داد: با افزایش غلظت ماده استخراج‌شده، میزان سمیت آن نیز افزایش یافت. بنابراین، برای استفاده در درمان سرطان، باید کمترین دوز مؤثر را به کار گرفت تا از آسیب به سلول‌های سالم جلوگیری شود.

وی در پایان خاطرنشان کرد: نتایج این پژوهش نشان داد که ماده استخراج‌شده توانست در سرطان سینه حدود ۹۱ درصد از سلول‌های سرطانی را در فاز آپوپتوز القا کند. این یافته می‌تواند گامی مهم در جهت توسعه داروهای طبیعی موثر در درمان سرطان باشد.

 انتهای پیام/