دندان‌پزشکی همواره به‌عنوان یکی از مهم‌ترین شاخه‌های پزشکی شناخته شده است که هدف اصلی آن بهبود سلامت دهان و دندان و حفظ زیبایی ظاهری افراد است. با این حال، چالش‌های متعددی از جمله درمان پوسیدگی، بازسازی بافت‌های از بین رفته و جایگزینی دندان‌های از دست رفته، این رشته را با محدودیت‌هایی مواجه کرده است. در این میان، پیشرفت‌های علمی در حوزه سلول‌های بنیادی امیدهای تازه‌ای برای ایجاد تحولی عظیم در دندان‌پزشکی به وجود آورده‌اند.

سلول‌های بنیادی به‌عنوان سلول‌هایی با قابلیت تمایز به انواع سلول‌های دیگر، در بازسازی و ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده نقش حیاتی ایفا می‌کنند. این سلول‌ها می‌توانند به انواع بافت‌های دندان‌پزشکی از جمله عاج، مینا، پالپ دندان و حتی استخوان تبدیل شوند. استفاده از سلول‌های بنیادی در دندان‌پزشکی به دو هدف اصلی تقسیم می‌شود: بازسازی بافت‌های از دست رفته و جایگزینی دندان‌های طبیعی.

اما برای درک بهتر این مطلب ابتدا باید در مورد فرایند بازسازی اندام‌ از جمله دندان  توسط سلول های بنیادی بیشتر بدانیم از همین رو به سراغ دکتر مصطفی سلیمان نژاد عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد رفتیم.

دکتر مصطفی سلیمان نژاد در گفت و گو با خبرنگار علم و فناوری در چهارمحال و بختیاری در زمینه سلول های بنیادی گفت: سلول بنیادی مادر تمام سلول‌ها هستند و توانایی تبدیل به تمام سلول‌های بدن را داشته، این سلول‌ها توانایی خود نوسازی و تمایز  به انواع سلول‌ها از جمله سلول‌های پوستی، خونی، قلبی، عصبی و ... را دارند.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد ادامه داد: سلول‌های بنیادی در بازسازی و ترمیم بافت‌های بدن به دلیل آسیب و جراحت موثر بوده و می‌توانند به درون بافت‌های آسیب دیده‌ رفته و  به ترمیم و رفع نقص در آن بافت بپردازند. 

وی خاطرنشان کرد: به دلیل توانایی منحصر به فرد سلول‌های بنیادی مکانیزم جایگزینی سلول‌های سالم با سلول‌های آسیب دیده صورت خواهد گرفت و ما شاهد رشد و تکوین یک اندام از یک سلول بنیادی خواهیم بود که این موضوع در حوزه مهندسی بافت و پزشکی بازساختی تعریف می‌شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه شهرکرد خاطرنشان کرد: سلول های بنیادی را می‌توان از سه منبع مغز استخوان، خون محیطی و خون بند ناف استخراج نمود و طی فرایندی خاص، پس از اخذ آزمایشات متعدد روی بیمار، آن‌ها را از طریق لوله به اندام آسیب دیده پیوند زد و منتظر رشد و تکثیر این سلول‌ها در راستای جایگزینی با سلول‌های آسیب دیده و رفع نقص اندام شد.

منابع سلول‌های بنیادی در دندان‌پزشکی

یکی از مهم‌ترین منابع سلول‌های بنیادی، پالپ دندان است. دندان‌های شیری کودکان و حتی دندان‌های دائمی که در فرآیند درمان ریشه کشیده می‌شوند، حاوی مقادیر زیادی سلول بنیادی هستند. این سلول‌ها پتانسیل بالایی در بازسازی بافت‌های مختلف دندان دارند. علاوه بر این، منابع دیگری مانند سلول‌های بنیادی مزانشیمی (MSC) از مغز استخوان، چربی و حتی خون بند ناف، قابلیت استفاده در دندان‌پزشکی را دارا هستند.

کاربردهای سلول‌های بنیادی در دندان‌پزشکی

۱. بازسازی پالپ دندان

یکی از چالش‌های اساسی در درمان ریشه، خالی شدن کانال دندان از پالپ است. این موضوع می‌تواند ساختار دندان را ضعیف کرده و خطر شکستگی را افزایش دهد. تحقیقات اخیر نشان داده است که با استفاده از سلول‌های بنیادی می‌توان پالپ دندان را بازسازی کرد و عملکرد طبیعی آن را بازگرداند. به‌عنوان مثال، مطالعه‌ای در مجله "مجله دندان‌پزشکی بالینی" نشان داده است که استفاده از سلول‌های بنیادی پالپ دندان (DPSCs) می‌تواند به بازسازی بافت پالپ کمک کند.

۲. ترمیم آسیب‌های عاج و مینای دندان

عاج و مینا به‌عنوان بخش‌های سخت دندان نقش مهمی در حفاظت از پالپ ایفا می‌کنند. آسیب به این بخش‌ها معمولاً غیرقابل جبران است. اما با استفاده از سلول‌های بنیادی، دانشمندان توانسته‌اند عاج و مینا را بازسازی کرده و ساختار دندان را تقویت کنند. 

۳. جایگزینی دندان‌های از دست رفته

ایمپلنت‌های دندانی یکی از رایج‌ترین روش‌های جایگزینی دندان‌های از دست رفته هستند، اما این روش‌ها محدودیت‌ها و هزینه‌های بالایی دارند. با بهره‌گیری از سلول‌های بنیادی، امکان رشد دندان‌های طبیعی جدید در محل دندان‌های از دست رفته فراهم شده است. این روش نه‌تنها از نظر عملکرد بلکه از نظر زیبایی‌شناسی نیز نتایج بهتری ارائه می‌دهد.

۴. درمان بیماری‌های لثه و استخوان فک

بیماری‌های پریودنتال یکی از شایع‌ترین مشکلات دندان‌پزشکی هستند که می‌توانند به از دست رفتن دندان‌ها و تحلیل استخوان فک منجر شوند. سلول‌های بنیادی قابلیت بازسازی بافت‌های لثه و استخوان را داشته و می‌توانند نقش مؤثری در درمان این بیماری‌ها ایفا کنند. مطالعه‌ای در "مجله تحقیقات پریودنتال" نشان داده است که استفاده از سلول‌های بنیادی مزانشیمی می‌تواند به بازسازی بافت لثه کمک کند.

چالش‌ها و محدودیت‌ها

اگرچه استفاده از سلول‌های بنیادی در دندان‌پزشکی امیدهای فراوانی به همراه داشته است، اما این حوزه با چالش‌هایی نیز روبه‌روست. هزینه‌های بالای استخراج و نگهداری سلول‌های بنیادی، محدودیت در تعداد سلول‌های قابل استخراج و مشکلات اخلاقی مربوط به استفاده از منابع خاص، از جمله این چالش‌ها هستند. علاوه بر این، تحقیقات بالینی بیشتری برای اطمینان از ایمنی و اثربخشی این روش‌ها ضروری است.

پیشرفت‌های اخیر و آینده دندان‌پزشکی با سلول‌های بنیادی

در سال‌های اخیر، پیشرفت‌های قابل‌توجهی در این حوزه حاصل شده است. محققان توانسته‌اند با استفاده از فناوری‌های پیشرفته مانند چاپ سه‌بعدی و مهندسی بافت، ساختارهای دندانی را بازسازی کنند. به‌عنوان مثال، استفاده از داربست‌های زیستی برای هدایت سلول‌های بنیادی به سمت بافت هدف، یکی از دستاوردهای مهم در این زمینه است.

خبرنگار: محمد حیدری

انتهای پیام/