دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی ,علمی، پژوهشی و فناوری

هجوم آفات بهاری به مزارع گندم و جو استان مرکزی

هشدار فوری به کشاورزان

به گزارش خبرگزاری علم وفناوری از استان مرکزی، قاسم قدمی، مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی، هشدار داد که با شروع فصل بهار، فعالیت آفات مزارع گندم و جو به ویژه سن گندم (Eurygaster integriceps) افزایش یافته و نیازمند مدیریت به موقع است.

قدمی هشدار داد:  مبارزه با سن گندم باید فوراً آغاز گردد، چرا که تأخیر در کنترل این آفت می‌تواند خسارات جبران‌ناپذیری به محصولات وارد کند. کشاورزان می‌توانند با مراجعه به مراکز خدمات جهاد کشاورزی استان، از آخرین توصیه‌های کارشناسی و سموم مجاز مطلع شوند.

وی با تأکید بر برنامه‌ریزی مدیریت آفات افزود:  در حال حاضر، اولویت نخست ما کنترل سه عامل تهدیدکننده است: 1) جمعیت سن مادر و پوره‌های سن گندم 2) گسترش علف‌های هرز و 3) آفات مزارع یونجه. این سه عامل در صورت بی‌توجهی می‌توانند امنیت غذایی منطقه را به خطر بیاندازند.

مدیر حفظ نباتات استان در ادامه توضیح داد:  علف‌های هرز نه تنها به صورت مستقیم با کاهش 20 تا 30 درصدی محصول همراه هستند، بلکه به عنوان مخزنی برای بیماری‌ها و آفات عمل کرده و کیفیت خاک را در درازمدت تحت تأثیر قرار می‌دهند.

قدمی در پایان بر دو اقدام پیشگیرانه تأکید کرد:

1.    ضدعفونی اصولی بذرها پیش از کشت، اولین گام در ایجاد مزرعه‌ای سالم است.

2.    شخم به موقع پس از برداشت، چرخه زندگی بسیاری از آفات و بیماری‌ها را قطع می‌کند.

۱. خطر سن گندم و خسارات اقتصادی آن

بر اساس مطالعات سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO, 2022)، سن گندم یکی از مخربترین آفات غلات در خاورمیانه است و میتواند تا ۵۰-۶۰٪ از عملکرد محصول بکاهد. این آفت با تغذیه از شیره گیاهی، پروتئین گلوتن را تخریب می کند و کیفیت آرد را کاهش می دهد. (Journal of Stored Products Research, 2021 )

راهکار علمی:

مبارزه در مرحله پورگی (نوزادی) مؤثرتر است، زیرا حشرات بالغ مقاومت بیشتری دارند(مؤسسه تحقیقات گیاهپزشکی ایران, ۲۰۲۳)

سموم مبتنی بر دیازینون و ایمیداکلوپرید با مشورت کارشناسان توصیه میشود (وزارت جهاد کشاورزی, دستورالعمل مبارزه با آفات, ۱۴۰۲).

۲. تأثیر علفهای هرز بر کاهش محصول

علفهای هرز مانند یولاف وحشی (Avena fatua) و خردل وحشی (Sinapis arvensis) رقابت شدیدی با گندم دارند. پژوهشهای دانشگاه تربیت مدرس ۱۴۰۱نشان می دهد این گیاهان میتوانند تا ۳۰٪ از عملکرد گندم بکاهند و با انتشار بذرهای نامطلوب، خاک را برای فصل بعد آلوده کنند.

راهکار علمی:

تناوب کشت و استفاده از علفکش های انتخابی مانند ۲,۴-D برای کنترل شیمیایی (Weed Technology, 2020)

شخم عمیق پس از برداشت برای ازبین بردن بذرهای علفهای هرز  (FAO, 2021.)

۳. ضرورت ضدعفونی بذر و شخم پس از برداشت

مطالعات مرکز تحقیقات کشاورزی استان مرکزی ۱۴۰۰ تأکید میکند:

ضدعفونی بذرها با قارچ کشهایی مانند کاربندازیم، احتمال آلودگیهای قارچی را تا ۴۰٪ کاهش می دهد.

شخم زدن خاک بلافاصله پس از برداشت، بقایای آفات زمستان گذران را تا ۵۰٪ کم میکند.

۴. توصیه نهایی: مدیریت تلفیقی آفات (IPM)

ترکیب روشهای کنترل بیولوژیک (مانند زنبورهای پارازیتوئید)، مبارزه شیمیایی هدفمند و پایش مستمر مزارع بهترین راهکار است. پژوهشهای دانشگاه تهران ۱۴۰۲ نشان داده کشاورزانی که از IPM استفاده میکنند، ۲۰٪ سموم کمتری مصرف می کنند و عملکرد محصولشان ۱۵٪ افزایش می یابد.

منابع:
۱. FAO (2022). Integrated Pest Management in Wheat Cultivation.
۲. وزارت جهاد کشاورزی)(۱۴۰۲ (دستورالعمل کنترل آفات گندم و جو.
۳. مؤسسه تحقیقات گیاهپزشکی ایران) ((۲۰۲۳( بررسی زیست شناسی سن گندم.
۴. Journal of Stored Products Research (2021). Impact of Sunn Pest on Gluten Quality.
۵. دانشگاه تربیت مدرس.  )۱۴۰۱(اثرات علفهای هرز بر عملکرد گندم.