علمی، پژوهشی و فناوری

گذر از آبیاری سنتی به نوین؛

کلید مقابله با خشکسالی و افزایش بهره‌وری در استان مرکزی

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری از استان مرکزی؛ در راستای مقابله با بحران کم‌آبی و خشکسالی، اجرای سامانه‌های نوین آبیاری به عنوان راهکاری کلیدی در دستور کار سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی قرار دارد.

رسول شمسی، مدیر آب و خاک و امور فنی مهندسی سازمان جهاد کشاورزی، با اشاره به پتانسیل ۱۶۲ هزار هکتاری اراضی استان برای تجهیز به این سامانه‌ها، اظهار داشت: تاکنون ۷۶ هزار هکتار از مزارع استان به سیستم‌های نوین آبیاری مجهز شده‌اند. افزایش بازدهی آب از حدود ۳۰ درصد به ۹۰ درصد، مهم‌ترین دستاورد این طرح است.

وی در توضیح آمار مربوط به راندمان آبیاری افزود: بازدهی در آبیاری سنتی بین ۳۰ تا ۳۵ درصد، در آبیاری بارانی حدود ۷۵ درصد و در آبیاری قطره‌ای (میکرو) به ۹۰ درصد می‌رسد. این افزایش راندمان، کاهش مصرف و افزایش بهره‌وری را به دنبال دارد.

شمسی از تخصیص تسهیلات حمایتی برای کشاورزان خبر داد و تصریح کرد: در قالب طرح‌های مشاعی، تا ۸۵ درصد از این تسهیلات به صورت بلاعوض پرداخت می‌شود و مابقی را کشاورز تأمین می‌کند.

از سوی دیگر، احمدرضا غلامی، کارشناس آبیاری این سازمان، به ارائه یک مطالعه موردی پرداخت: برای کشت هر هکتار لوبیا با روش سنتی، حدود ۱۵ هزار مترمکعب آب مصرف می‌شود؛ این در حالی است که با اجرای سیستم آبیاری تیپ، مصرف آب به حدود ۸ هزار مترمکعب کاهش می‌یابد که افزایشی معادل ۸۵ درصد در راندمان را نشان می‌دهد.

وی صرفه‌جویی در مصرف آب، افزایش بهره‌وری و کیفیت محصول، توجیه اقتصادی و کاهش نیروی کار مورد نیاز را از مهم‌ترین مزایای سیستم‌های نوین آبیاری برشمرد.

۱. پیوند علمی بین راندمان آبیاری و بهره‌وری آب:
بر اساس مطالعات پژوهشگران، بهره‌وری آب مفهومی فراتر از راندمان آبیاری است و به مقدار محصول تولیدی به ازای هر واحد آب مصرفی اشاره دارد. افزایش راندمان آبیاری تنها زمانی به بهره‌وری بالاتر منجر می‌شود که همراه با مدیریت صحیح زراعی باشد.

۲. تأثیر آبیاری نوین بر کیفیت محصول و سلامت خاک:
استفاده از روش‌های میکرو نه تنها در مصرف آب صرفه‌جویی می‌کند، بلکه با توزیع یکنواخت رطوبت و مواد مغذی در ناحیه ریشه، استرس آبی گیاه را کاهش داده و منجر به افزایش کیفیت محصول و عملکرد پایدارتر می‌شود. همچنین، این روش‌ها از طریق کاهش رواناب و فرسایش، به حفظ سلامت خاک کمک می‌کنند.

۳. ضرورت اقلیمی استان مرکزی:
استان مرکزی به دلیل قرارگیری در منطقه مرکزی و نسبتاً خشک ایران، با محدودیت‌های جدی منابع آبی روبرو است. بنابراین، تغییر الگوی آبیاری نه یک انتخاب، که یک ضرورت اقلیمی و امنیتی برای حفظ پایداری تولیدات کشاورزی در این منطقه محسوب می‌شود. 

۴. چالش‌های فرهنگی-اجتماعی پذیرش فناوری:
اگرچه مزایای فنی و اقتصادی سیستم‌های نوین اثبات شده است، اما پذیرش این فناوری‌ها توسط کشاورزان نیازمند برنامه‌ریزی برای رفع چالش‌های اجتماعی و فرهنگی، از جمله سرمایه اولیه، دانش فنی و باورهای سنتی است.

خبرنگار: طاهره جوکار

انتهای خبر/

منابع:

Ahmadi, K., Ebrahimi, H., & Parsa, S. (2021). راهکارهای افزایش بهره‌وری آب در کشاورزی [Strategies for increasing water productivity in agriculture]. Iranian Journal of Soil and Water Research, *52*(4), 891-905. https://doi.org/10.22059/ijswr.2021.320852.668941

Haghighi, M., & Sayyad, G. A. (2020). ارزیابی اثرات مختلف روش‌های آبیاری بر ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک [Evaluation of the effects of different irrigation methods on soil physical and chemical properties]. Journal of Agricultural Science and Technology, *22*(3), 723-735.

Jahad Keshavarzi Research Center of Markazi Province. (2019). بررسی بحران آب و راهکارهای مدیریت آن در استان مرکزی [Investigation of the water crisis and its management strategies in Markazi Province] (Research Project Report No. 98-145). Arak University.

Zare, M., & Karami, E. (2022). تحلیل موانع اجتماعی-اقتصادی گسترش آبیاری تحت فشار از دیدگاه بهره‌برداران [Socio-economic barriers analysis of the expansion of pressurized irrigation from the stakeholders' perspective]. Quarterly Journal of Agricultural Extension and Education Research, *15*(2), 45-60.