علمی، پژوهشی و فناوری

آشنایی با زیست بوم علم و فناوری ایران

۲۵۰۰ آزمایشگاه در خدمت پژوهشگران؛ نگاهی به نقش شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی

به گزارش پایگاه خبری علم و فناوری : شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری، طی بیش از یک دهه فعالیت خود به یکی از زیرساخت‌های کلیدی توسعه علم و فناوری در کشور تبدیل شده است. این شبکه با هدف ارتقای کیفیت خدمات آزمایشگاهی، تسهیل دسترسی پژوهشگران و شرکت‌های فناور به تجهیزات پیشرفته و همچنین ایجاد شفافیت در ارائه خدمات علمی، شکل گرفته و امروز به عنوان یکی از حلقه‌های مؤثر در زیست‌بوم نوآوری و فناوری ایران شناخته می‌شود.

تاریخچه و شکل‌گیری

ایده اولیه ایجاد شبکه آزمایشگاهی در اوایل دهه ۱۳۸۰ مطرح شد؛ زمانی که پراکندگی آزمایشگاه‌ها، نبود استانداردهای خدماتی و دشواری دسترسی به تجهیزات پیشرفته، به عنوان چالش‌های اصلی پژوهشگران و شرکت‌های نوپا مطرح بود. با تأسیس معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در سال ۱۳۸۵، این ایده وارد فاز اجرایی شد و در نهایت شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی به عنوان یک نهاد ملی با مأموریت هم‌افزایی، سازماندهی و توسعه خدمات آزمایشگاهی شکل گرفت.

وظایف و مأموریت‌ها

شبکه با هدف افزایش بهره‌وری از سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده در حوزه تجهیزات و آزمایشگاه‌ها، چند مأموریت اصلی را دنبال می‌کند:

• ایجاد دسترسی عادلانه و شفاف به خدمات آزمایشگاهی برای پژوهشگران، دانشجویان و شرکت‌های فناور

• ارتقای استانداردها و کیفیت خدمات آزمایشگاهی در کشور

• حمایت از توسعه فناوری‌های نوین آزمایشگاهی و بومی‌سازی تجهیزات

• ساماندهی و یکپارچه‌سازی ظرفیت‌های آزمایشگاهی کشور

• ارائه آموزش‌های تخصصی برای ارتقای نیروی انسانی شاغل در آزمایشگاه‌ها

اهداف و دستورالعمل‌ها

یکی از اهداف کلیدی شبکه، تجاری‌سازی خدمات آزمایشگاهی و تبدیل آن به یک بازار پویا است. در این راستا، دستورالعمل‌هایی برای رتبه‌بندی و ارزیابی آزمایشگاه‌ها تدوین شده تا کیفیت خدمات به صورت شفاف قابل مقایسه باشد. همچنین، سیاست‌های حمایتی متنوعی همچون ارائه یارانه خدمات به پژوهشگران و شرکت‌های دانش‌بنیان، توسعه نرم‌افزارهای مدیریت آزمایشگاه و ایجاد بانک اطلاعاتی جامع از تجهیزات و خدمات در دستور کار قرار گرفته است.

گستره فعالیت و تعداد آزمایشگاه‌ها

بر اساس آخرین آمار منتشر شده، شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی امروز متشکل از بیش از ۵۰۰ مرکز عضو و حدود ۲۵۰۰ آزمایشگاه فعال در سراسر کشور است. این مجموعه‌ها در حوزه‌های متنوعی چون نانوفناوری، زیست‌فناوری، انرژی‌های نو، علوم پزشکی، مواد پیشرفته و مهندسی شیمی فعالیت می‌کنند. به گفته مدیران شبکه، سالانه صدها هزار خدمت آزمایشگاهی به دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی و شرکت‌های دانش‌بنیان ارائه می‌شود که بخش مهمی از آن با حمایت‌های یارانه‌ای صورت می‌گیرد.

نقش در زیست‌بوم علم و فناوری

شبکه آزمایشگاهی نه تنها یک مرجع خدماتی بلکه به مثابه زیرساخت نرم توسعه علم و فناوری عمل می‌کند. این شبکه توانسته است با ایجاد شفافیت، ارتقای کیفیت و کاهش هزینه‌های تحقیق و توسعه، مسیر را برای تجاری‌سازی فناوری‌ها هموار سازد. بسیاری از استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی در مراحل اولیه توسعه محصول خود، از خدمات این شبکه بهره‌مند شده‌اند و همین امر نقش آن را در تکمیل زنجیره نوآوری برجسته‌تر می‌کند.

اکنون که ایران مسیر اقتصاد دانش‌بنیان را به‌عنوان راهبرد ملی دنبال می‌کند، شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی نقشی حیاتی در توانمندسازی علمی، ارتقای فناوری و پشتیبانی از نوآوری ایفا می‌کند. توسعه و گسترش این شبکه می‌تواند یکی از نقاط اتکای اصلی کشور در مسیر رقابت‌پذیری علمی و فناورانه در سطح منطقه و جهان باشد.