علمی، پژوهشی و فناوری

استان مرکزی؛ طلای سبز ایران! تبدیل گیاهان دارویی به موتور محرک اقتصاد و اشتغال

خبرگزاری علم وفناوری از استان مرکزی گزارش می دهد:
ایران با پیشینه پنج هزار ساله در استفاده از گیاهان دارویی، یکی از ۱۰ خاستگاه مهم این گیاهان در جهان محسوب می‌شود. استان مرکزی نیز با دارا بودن بیش از پنج هزار نوع گیاه دارویی، از جمله گل محمدی، گل گاوزبان، زعفران، زیره سبز و آویشن، جایگاه ویژه‌ای در این حوزه دارد.

تنوع بی‌نظیر گیاهان دارویی در ایران و استان مرکزی
بر اساس تحقیقات مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع ایران (1402)، ایران با بیش از ۸۰۰۰ گونه گیاهی، یکی از غنی‌ترین ذخایر ژنتیکی گیاهان دارویی جهان است که حدود ۲۳۰۰ گونه از آن‌ها دارای خواص دارویی و صنعتی هستند. استان مرکزی نیز به دلیل تنوع آب‌وهوایی، یکی از مهم‌ترین مناطق رویشی گیاهان دارویی محسوب می‌شود.

کم‌آب‌بری و سودآوری بالا؛ مزیت کشت گیاهان دارویی
علی صفری، رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی، با اشاره به اهمیت فرآوری گیاهان دارویی در افزایش ارزش افزوده این محصولات، گفت: با توجه به نیاز آبی کم گیاهان دارویی و قابلیت کشت دیم، ترویج زراعت این گیاهان در دستور کار قرار دارد.

پژوهشی در دانشگاه اراک (1400) نشان داد که کشت گیاهان دارویی مانند زعفران (Crocus sativus) و گل محمدی (Rosa damascena) در مقایسه با محصولاتی مانند گندم و جو، تا ۵۰ درصد آب کمتری مصرف می‌کنند و ارزش اقتصادی آن‌ها ۳ تا ۵ برابر بیشتر است.

نقش شرکت‌های دانش‌بنیان در توسعه صنعت گیاهان دارویی
کارشناسان معتقدند با ورود شرکت‌های دانش‌بنیان و افزایش مکانیزاسیون در کشت گیاهان دارویی، می‌توان زمینه توسعه این صنعت را در استان مرکزی و سراسر کشور فراهم کرد.

مقاله‌ای در نشریه فناوری‌های نوین کشاورزی (1402)تأکید می‌کند که استفاده از فناوری‌های نوین مانند عصاره‌گیری فوق بحرانی (Supercritical Extraction) در شرکت‌های دانش‌بنیان اراک، بازدهی استخراج مواد مؤثره گیاهان دارویی را تا ۳۰ درصد افزایش داده است.

محسنی عراقی، مدیرعامل یکی از این شرکت‌ها در اراک، با اشاره به ظرفیت بالای ایران در کشت گیاهان دارویی، گفت: بیش از ۹۰ درصد گیاهان دارویی جهان قابلیت کشت در ایران و حتی استان مرکزی را دارند. این فرصتی است برای ایجاد اشتغال و کاهش وابستگی به اقتصاد نفتی.

پتانسیل صادرات و ارزآوری گیاهان دارویی
بر اساس آمار گمرک ایران (1402)، صادرات گیاهان دارویی ایران مانند زعفران، انیسون و شیرین‌بیان سالانه بیش از ۵۰۰ میلیون دلار ارزآوری دارد. استان مرکزی با تولید سالانه ۱۵۰۰ تن گیاهان دارویی، یکی از قطب‌های صادرات این محصولات به کشورهای اروپایی و آسیایی است ( اتاق بازرگانی اراک، 1402).

تحقیقات جدید در زمینه کشت پایدار
مقاله‌ای در مجله اکوفیزیولوژی گیاهان زراعی (1402) نشان می‌دهد که کشت تلفیقی گیاهان دارویی با درختان بادام در استان مرکزی می‌تواند بهره‌وری زمین را ۴۰ درصد افزایش دهد و از فرسایش خاک جلوگیری کند.

حفظ تنوع زیستی و توسعه پایدار
هرچند برداشت گیاهان دارویی از طبیعت به دلیل خطر انقراض گونه‌ها توصیه نمی‌شود، کشاورزان استان مرکزی با کشت هدفمند این گیاهان، گامی در جهت توسعه پایدار و حفظ منابع طبیعی برداشته‌اند.

پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی در گزارشی (1401) اشاره کرده که توسعه صنایع فرآوری گیاهان دارویی در استان مرکزی می‌تواند اشتغالزایی مستقیم برای ۲۰۰۰ نفر را در پی داشته باشد.
استان مرکزی با بهره‌گیری از ظرفیت‌های طبیعی، علمی و فناورانه، می‌تواند به یکی از قطب‌های تولید و فرآوری گیاهان دارویی در ایران تبدیل شود. حمایت از کشاورزان، توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان و سرمایه‌گذاری در صنایع فرآوری، می‌تواند سهم ایران را در بازار جهانی گیاهان دارویی افزایش دهد.

منابع:

1.     مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع ایران (1402)

2.     دانشگاه اراک (1400)

3.     نشریه فناوری‌های نوین کشاورزی (1402)

4.     گمرک ایران (1402)

5.     اتاق بازرگانی اراک (1402)

6.     مجله اکوفیزیولوژی گیاهان زراعی (1402)

7.     پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی (1401)

نویسنده: طاهره جوکار

انتهای گزارش/