علمی، پژوهشی و فناوری

شعار سال 1404 "سرمایه گذاری برای تولید"

سرمایه‌گذاری برای تولید: چالش‌ها، فرصت‌ها و راهکارهای جلب اعتماد عمومی

به گزارش پایگاه خبری علم و فناوری : سال جاری در حالی با شعار محوری "سرمایه‌گذاری برای تولید" نامگذاری شده است که متاسفانه شاهدیم تمایل عموم مردم به سرمایه‌گذاری در این بخش حیاتی اقتصاد کشور چندان مطلوب نیست. بسیاری از افراد، به دلایل گوناگون، ترجیح می‌دهند سرمایه‌های خود را به سمت بازارهای ارز و طلا سوق دهند، بازارهایی که اگرچه ممکن است در کوتاه‌مدت سودآور به نظر برسند، اما نقش چندانی در رونق تولید و اشتغال پایدار ندارند. این گزارش تلاش دارد ضمن بررسی علل اصلی این بی‌رغبتی، به راهکارهای موفق سایر کشورها در جذب سرمایه‌گذاری به بخش تولید پرداخته و با نگاهی به نمونه‌های موفق داخلی، موانع موجود و اقدامات دولت را مورد ارزیابی قرار دهد. هدف نهایی، ارائه تصویری روشن از فرصت‌های پیش روی سرمایه‌گذاری در تولید و پیشنهاد روش‌هایی جذاب و موثر برای انتقال تجربیات سرمایه‌گذاران موفق به عموم مردم و جلب اعتماد آن‌ها است.

رمزگشایی از ترس: چرا ایرانیان از سرمایه‌گذاری در تولید هراس دارند؟ دلایل متعددی برای این بی‌میلی عمومی به سرمایه‌گذاری در بخش تولید وجود دارد که ریشه در عوامل اقتصادی، سیاسی و ساختاری دارد.

ناپایداری اقتصادی:

یکی از مهم‌ترین دلایل این ترس، ناپایداری‌های مزمن اقتصادی کشور است. تورم افسارگسیخته و کاهش مستمر ارزش پول ملی، باعث شده تا افراد به دنبال دارایی‌هایی باشند که بتوانند ارزش سرمایه آن‌ها را در برابر این عوامل حفظ کنند، افزایش نرخ تورم، به طور طبیعی، جذابیت سرمایه‌گذاری در بخش تولید را کاهش می‌دهد، زیرا بازدهی این سرمایه‌گذاری‌ها ممکن است نتواند با سرعت کاهش ارزش پول ملی همگام شود. در چنین شرایطی، خرید ارز و طلا به عنوان پناهگاه امن‌تری برای حفظ ارزش دارایی‌ها تلقی می‌شود. رکود اقتصادی و نرخ رشد پایین نیز مزید بر علت شده و سرمایه‌گذاران را نسبت به سودآوری و پایداری کسب‌وکارهای تولیدی مردد می‌سازد علاوه بر این، پایین بودن نرخ بهره داخلی در مقایسه با نرخ‌های جهانی، انگیزه نگهداری پول داخلی را کاهش داده و می‌تواند منجر به خروج سرمایه از کشور شود.

تاثیر تحریم‌ها و تنش‌های ژئوپلیتیک:

تحریم‌های بین‌المللی و تنش‌های منطقه‌ای نیز نقش بسزایی در ایجاد این ترس ایفا می‌کنند. تحریم‌ها دسترسی به فناوری‌های نوین، سرمایه‌گذاری خارجی و بازارهای بین‌المللی را محدود کرده و در نتیجه، ریسک و هزینه تولید را افزایش می‌دهند 7. این شرایط، به‌ویژه برای صنایعی که به مواد اولیه یا قطعات وارداتی وابسته هستند، چالش‌های جدی ایجاد می‌کند. نااطمینانی ناشی از این عوامل، سرمایه‌گذاران را محتاط‌تر کرده و آن‌ها را به سمت دارایی‌های با نقدشوندگی بالاتر و ریسک ظاهراً کمتر مانند ارز و طلا سوق می‌دهد.

مشکلات ساختاری و حکمرانی:

مسائل ساختاری و ضعف‌های موجود در نظام حکمرانی اقتصادی نیز از دیگر عوامل مهم در این زمینه هستند. بی‌ثباتی قوانین اقتصادی و تغییرات مداوم در سیاست‌های دولت، ریسک سرمایه‌گذاری را به شدت افزایش داده است. سرمایه‌گذاران نیازمند اطمینان از ثبات مقررات و سیاست‌ها برای برنامه‌ریزی بلندمدت و ارزیابی دقیق بازدهی سرمایه‌گذاری‌های خود هستند. بروکراسی پیچیده و فساد اداری نیز به عنوان موانع جدی بر سر راه سرمایه‌گذاری در تولید قرار دارند. فرآیندهای طولانی صدور مجوز، مالیات‌های سنگین و وجود فساد در برخی دستگاه‌ها، انگیزه سرمایه‌گذاران را به شدت کاهش می‌دهد. همچنین، سلطه بنگاه‌های بزرگ شبه‌دولتی (خصولتی) بر بخش‌های مهمی از اقتصاد، می‌تواند فضای رقابتی ناعادلانه‌ای را برای سرمایه‌گذاران بخش خصوصی ایجاد کند.

فقدان اعتماد و روایت‌های منفی:

در نهایت، فقدان اعتماد عمومی به مدیریت اقتصادی کشور و غلبه روایت‌های منفی و ناامیدکننده درباره آینده اقتصادی نیز در این بی‌رغبتی نقش دارد. تورم‌های پی‌درپی و مشکلات معیشتی، اعتماد مردم به اثربخشی سرمایه‌گذاری در تولید و وعده‌های مربوط به آن را خدشه‌دار کرده است در چنین فضایی، دارایی‌های ملموس و سنتی مانند طلا و ارز، به دلیل سابقه طولانی در حفظ ارزش، جذابیت بیشتری پیدا می‌کنند.

نگاهی به جهان: چگونه دیگر کشورها سرمایه‌گذاری در تولید را رونق بخشیدند؟ برای درک بهتر چگونگی جذاب‌سازی سرمایه‌گذاری در بخش تولید، می‌توان به تجربیات موفق سایر کشورها نگاهی انداخت.

مشوق‌ها و حمایت‌های دولتی:

بسیاری از کشورها با ارائه مشوق‌های مالی و حمایت‌های مستقیم، توانسته‌اند سرمایه‌گذاری در بخش تولید را به طور چشمگیری افزایش دهند. ارائه اعتبارات مالیاتی هدفمند، مانند قانون CHIPS در ایالات متحده برای تولید نیمه‌هادی‌ها یا قانون کاهش تورم برای انرژی‌های پاک، نمونه‌های بارزی از این رویکرد هستند. این اعتبارات مالیاتی، هزینه سرمایه‌گذاری در صنایع استراتژیک را به طور قابل توجهی کاهش داده و جذابیت آن‌ها را افزایش می‌دهد. طرح‌های تشویقی مرتبط با تولید، مانند طرح هند که به ازای میزان تولید داخلی، به شرکت‌ها پاداش می‌دهد، نیز رویکرد موثری بوده است علاوه بر این، ایجاد طرح‌های استرداد حقوق گمرکی برای تسهیل صادرات و ارائه یارانه‌ها، معافیت‌های مالیاتی و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها برای ایجاد "قهرمانان ملی" در صنایع کلیدی، از دیگر اقدامات موفق دولت‌ها بوده است.

ایجاد محیط کسب‌وکار مطلوب:

تسهیل مقررات و کاهش موانع بوروکراتیک نقش حیاتی در جذب سرمایه‌گذاری دارد  کشورهایی که توانسته‌اند فرآیندهای اداری را ساده‌سازی کرده و از پیچیدگی‌های غیرضروری بکاهند، محیط جذاب‌تری را برای سرمایه‌گذاران فراهم کرده‌اند. تضمین ثبات سیاست‌ها و قوانین اقتصادی نیز از اهمیت بسزایی برخوردار است، زیرا سرمایه‌گذاران نیازمند اطمینان از پایداری چارچوب‌های قانونی برای برنامه‌ریزی‌های بلندمدت خود هستند. سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های حیاتی مانند جاده‌ها، بنادر، راه‌آهن و زیرساخت‌های دیجیتال نیز از عوامل کلیدی در تسهیل تولید و کاهش هزینه‌های لجستیک است علاوه بر این، انعقاد توافقنامه‌های تجاری برای ایجاد محیط‌های تجاری مطلوب، مانند اقدامات بنگلادش و مکزیک، دسترسی به بازارهای بین‌المللی را تسهیل کرده و سرمایه‌گذاری در صنایع صادرات‌محور را تشویق می‌کند.

تمرکز بر صنایع خاص و نوآوری:

بسیاری از کشورها با تمرکز استراتژیک بر صنایع با رشد بالا و حمایت از نوآوری، توانسته‌اند سرمایه‌گذاری قابل توجهی را جذب کنند هدف قرار دادن و حمایت از بخش‌هایی مانند الکترونیک (ویتنام، مکزیک)، خودروسازی (مکزیک) و انرژی‌های تجدیدپذیر (سطح جهانی) نشان می‌دهد که شناسایی و پرورش صنایعی با پتانسیل قوی و تقاضای جهانی، می‌تواند منجر به جذب سرمایه و رشد اقتصادی شود. ترویج تحقیق و توسعه و حمایت از صنایع با فناوری پیشرفته نیز نقش مهمی در افزایش رقابت‌پذیری و جذب سرمایه‌گذاری در تولیدات با ارزش افزوده بالاتر ایفا می‌کند.

توسعه نیروی کار:

سرمایه‌گذاری در برنامه‌های آموزشی و ارتقای مهارت نیروی کار، یکی دیگر از راهکارهای موفق برای جذب سرمایه‌گذاری در بخش تولید است. وجود نیروی کار ماهر و متخصص برای تولید با کیفیت بالا ضروری است و کشورهایی که در این زمینه سرمایه‌گذاری کرده‌اند، توانسته‌اند شرکت‌هایی را جذب کنند که به دنبال نیروی کار متخصص هستند. طرح‌هایی مانند طرح SkillsFuture سنگاپور، که مشوق‌های مالی و یارانه‌هایی برای برنامه‌های آموزشی ارائه می‌دهد، نمونه‌ای از این رویکرد است.

روایت‌های ناگفته موفقیت: نمونه‌های واقعی از رونق تولید در ایران: در کنار چالش‌ها، داستان‌های موفقیت‌آمیزی نیز در بخش تولید ایران وجود دارد که نشان‌دهنده ظرفیت‌ها و دستاوردهای سرمایه‌گذاران داخلی است.

صنعت دفاعی:

رشد و خودکفایی چشمگیر این صنعت در سایه تحریم‌ها، گواه روشنی بر توانایی ایران در انطباق و نوآوری در شرایط دشوار است این موفقیت نشان می‌دهد که حتی در مواجهه با فشارهای خارجی، امکان توسعه و پیشرفت در بخش‌های تولیدی کلیدی وجود دارد.

صنعت پتروشیمی:

افزایش تولید داخلی تجهیزات و ملزومات مورد نیاز این صنعت و کاهش وابستگی به منابع خارجی، دستاورد مهمی است که نشان می‌دهد ایران در مسیر خودکفایی در صنایع کلیدی گام‌های موثری برداشته است این پیشرفت، ظرفیت‌های بالای مهندسی و تولید داخلی را به نمایش می‌گذارد.

ابتکارات تولید مواد غذایی محلی:

داستان‌های موفقیت افراد و جوامع محلی در ایجاد درآمد از طریق تولید مواد غذایی و صنایع دستی، نمونه‌ای از پتانسیل بالای تولید در مقیاس کوچک و نقش آن در بهبود معیشت و توانمندسازی جوامع محلی است این ابتکارات، علاوه بر ایجاد درآمد، به حفظ سنت‌ها و تنوع تولیدات داخلی نیز کمک می‌کنند.

طیور برکت (صنعت طیور): دستیابی به بالاترین استانداردهای عملکرد و امنیت زیستی، حتی فراتر از معیارهای بین‌المللی، نشان می‌دهد که شرکت‌های ایرانی می‌توانند در صنایع مختلف با رقبای جهانی رقابت کنند این موفقیت، پتانسیل صنعت طیور ایران را برای توسعه و صادرات نشان می‌دهد.

عبور از چالش‌ها: بررسی موانع و اقدامات دولت: با وجود تلاش‌ها و موفقیت‌های پراکنده، موانع متعددی همچنان بر سر راه سرمایه‌گذاری در بخش تولید ایران وجود دارد.

تکرار موانع کلیدی: همانطور که پیش‌تر اشاره شد، ناپایداری اقتصادی، تحریم‌ها و مشکلات ساختاری همچنان به عنوان چالش‌های اصلی پیش روی سرمایه‌گذاران قرار دارند.

اقدامات دولت و تاثیر آن‌ها:

وزارت صنعت، معدن و تجارت به عنوان نهاد اصلی متولی سیاست‌گذاری و تنظیم مقررات در بخش صنعت و معدن، نقش مهمی در تسهیل و توسعه این بخش بر عهده دارد برنامه‌هایی برای ایجاد شهرک‌های صنعتی با هدف فراهم آوردن زیرساخت‌های لازم برای واحدهای تولیدی در دستور کار قرار گرفته است. همچنین تاکید رهبر معظم انقلاب بر مصرف کالاهای تولید داخل نیز به منظور حمایت از اقتصاد مقاومتی و جایگزینی واردات صورت گرفته است. دولت همچنین تلاش‌هایی برای ایجاد محیط کسب‌وکار مطلوب و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها انجام داده است.

اقدامات آتی و پیشنهادات: برای رفع موثر موانع و جذب سرمایه‌گذاری بیشتر در بخش تولید، لازم است اقدامات جامع‌تر و هدفمندتری صورت گیرد. ساده‌سازی هرچه بیشتر مقررات و کاهش بوروکراسی، مبارزه قاطع با فساد اداری و اقتصادی، اجرای سیاست‌های پایدار برای ثبات اقتصادی و کنترل تورم، ارائه مشوق‌های مالی و تسهیلات هدفمند برای صنایع با اولویت و پتانسیل بالا، بهبود دسترسی به اعتبارات بانکی با نرخ مناسب، تقویت حمایت از حقوق مالکیت معنوی، سرمایه‌گذاری مستمر و گسترده در آموزش و توسعه مهارت‌های نیروی کار و در نهایت، تلاش‌های جدی در عرصه دیپلماسی برای بهبود روابط بین‌المللی و کاهش اثرات منفی تحریم‌ها، از جمله اقداماتی است که می‌تواند به رونق سرمایه‌گذاری در بخش تولید کمک شایانی نماید.

افق‌های روشن: شناسایی بخش‌ها و فرصت‌های سودآور در تولید ایران: با وجود چالش‌ها، بخش تولید ایران دارای ظرفیت‌های بالقوه فراوانی است که می‌تواند فرصت‌های سودآوری را برای سرمایه‌گذاران فراهم آورد.

بخش‌های با مزیت نسبی:

صنایع پتروشیمی، صنایع غذایی، بخش‌هایی از صنعت خودروسازی و صنعت داروسازی، به دلیل وجود منابع اولیه، تقاضای داخلی بالا و تجربه تولید، از جمله بخش‌هایی هستند که همچنان دارای مزیت نسبی و پتانسیل رشد هستند.

بخش‌های با تقاضای داخلی بالا:

صنایعی مانند تولید لوازم خانگی، مصالح ساختمانی و ماشین‌آلات کشاورزی، به دلیل نیاز داخلی قابل توجه و امکان جایگزینی واردات، می‌توانند فرصت‌های جذابی برای سرمایه‌گذاری باشند.

بخش‌های نوظهور و با پتانسیل رشد بالا:

انرژی‌های تجدیدپذیر، فناوری اطلاعات و توسعه نرم‌افزار، و صنایع صادرات‌محور خاص (مانند صنایع دستی با کیفیت بالا و محصولات کشاورزی تخصصی)، از جمله بخش‌هایی هستند که با توجه به روند‌های جهانی و ظرفیت‌های داخلی، می‌توانند رشد قابل توجهی را تجربه کنند.

فرصت‌های ناشی از تغییرات زنجیره تامین جهانی:

تغییرات در زنجیره‌های تامین جهانی می‌تواند فرصت‌هایی را برای ایران در برخی از صنایع ایجاد کند، به ویژه در زمینه‌هایی که ایران دارای مزیت رقابتی از نظر هزینه یا موقعیت جغرافیایی است.

جذاب‌سازی سرمایه‌گذاری: رویکردهای نوآورانه برای به اشتراک گذاشتن داستان‌های موفقیت: برای جلب اعتماد عمومی و تشویق به سرمایه‌گذاری در بخش تولید، لازم است تجربیات سرمایه‌گذاران موفق به شیوه‌های جذاب و موثر به اشتراک گذاشته شود.

داستان‌سرایی چندرسانه‌ای:

تولید مستندهای کوتاه و جذاب ویدیویی درباره مسیر و دستاوردهای تولیدکنندگان موفق ایرانی، با تمرکز بر چالش‌ها، نوآوری‌ها و تاثیر آن‌ها بر اقتصاد، می‌تواند بسیار تاثیرگذار باشد. استفاده از اینفوگرافیک‌های جذاب برای ارائه داده‌ها و شاخص‌های کلیدی موفقیت (مانند میزان سرمایه‌گذاری، اشتغال‌زایی، رشد تولید و صادرات) نیز می‌تواند به درک بهتر این داستان‌ها کمک کند.

پلتفرم‌ها و رویدادهای تعاملی:

برگزاری وبینارها و جلسات پرسش و پاسخ آنلاین با حضور سرمایه‌گذاران موفق، فرصتی برای تعامل مستقیم و تبادل تجربیات و پاسخگویی به سوالات عموم مردم فراهم می‌کند. برگزاری رویدادها و کارگاه‌های تخصصی در صنایع مختلف، امکان شبکه‌سازی و یادگیری مستقیم از تولیدکنندگان موفق را برای سرمایه‌گذاران بالقوه ایجاد می‌کند.

بهره‌گیری از رسانه‌های اجتماعی:

به اشتراک گذاشتن داستان‌های کوتاه و الهام‌بخش از سرمایه‌گذاران موفق در شبکه‌های اجتماعی، با استفاده از فرمت‌های جذاب مانند ویدیوهای کوتاه، تصاویر و نقل قول‌ها، می‌تواند به گسترش این روایت‌ها در میان مخاطبان مختلف کمک کند. ایجاد جوامع و انجمن‌های آنلاین برای ارتباط سرمایه‌گذاران و کارآفرینان، تبادل تجربیات و ارائه حمایت‌های متقابل، نیز می‌تواند بسیار موثر باشد.

همکاری با اینفلوئنسرها و رسانه‌ها:

همکاری با افراد مشهور و مورد اعتماد در فضای مجازی و رسانه‌ها برای به اشتراک گذاشتن داستان‌های موفقیت و ترویج مزایای سرمایه‌گذاری در تولید، می‌تواند به افزایش اعتماد عمومی و گسترش پیام کمک کند.

نقش رسانه: بسترسازی برای اعتماد و نمایش جذابیت سرمایه‌گذاری در تولید: رسانه‌های مختلف می‌توانند نقش تعیین‌کننده‌ای در به تصویر کشیدن جذابیت سرمایه‌گذاری در تولید و ایجاد اعتماد در میان مردم ایفا کنند.

ترویج روایت مثبت و واقع‌بینانه:

رسانه‌ها باید با تمرکز بر موفقیت‌ها، نوآوری‌ها و فرصت‌های موجود در بخش تولید، به جای تاکید صرف بر چالش‌ها، روایتی متوازن و امیدوارکننده ارائه دهند. گزارش‌های دقیق و بی‌طرفانه از اقدامات دولت و تاثیر آن‌ها بر بخش تولید، می‌تواند به افزایش اعتماد عمومی کمک کند.

نمایش تخصص و رهبری فکری:

انتشار مصاحبه‌ها با سرمایه‌گذاران موفق، کارشناسان صنعت و مقامات دولتی آگاه، می‌تواند به اشتراک‌گذاری دیدگاه‌ها، مزایا و بهترین شیوه‌های سرمایه‌گذاری در تولید بپردازد و سطح آگاهی عمومی را ارتقا دهد. انتشار مقالات و گزارش‌های تحلیلی درباره فرصت‌های سرمایه‌گذاری بالقوه در تولید ایران نیز می‌تواند بسیار مفید باشد.

ایجاد اعتماد و شفافیت:

رسانه‌ها باید با ارائه اطلاعات دقیق و پرهیز از اغراق یا ارائه اطلاعات نادرست درباره فرصت‌های سرمایه‌گذاری و داستان‌های موفقیت، اعتبار خود را حفظ کنند. پرداختن صادقانه و شفاف به نگرانی‌ها و تردیدهای عمومی درباره سرمایه‌گذاری در تولید و در عین حال، نشان دادن پتانسیل غلبه بر این چالش‌ها، می‌تواند به ایجاد اعتماد کمک کند.

بهره‌گیری از کانال‌های رسانه‌ای متنوع:

استفاده از ظرفیت‌های تلویزیون، رادیو، روزنامه‌ها و پلتفرم‌های آنلاین برای انتشار اطلاعات و داستان‌های موفقیت به طیف گسترده‌ای از مخاطبان در سراسر کشور ضروری است. بهره‌گیری از قابلیت‌های تعاملی شبکه‌های اجتماعی برای کمپین‌های هدفمند، تعامل مستقیم با مردم و ایجاد جوامع آنلاین حول محور سرمایه‌گذاری در تولید نیز می‌تواند بسیار موثر باشد.

فراخوانی دوباره برای سرمایه‌گذاری در آینده تولیدی ایران: سال "سرمایه‌گذاری برای تولید" فرصتی مغتنم برای بازنگری در رویکردها و تلاش برای جلب مشارکت فعالانه مردم در رونق بخشیدن به این حوزه حیاتی اقتصاد کشور است.

اگرچه عواملی نظیر ناپایداری اقتصادی، تحریم‌ها و فقدان اعتماد، موجب شده تا بسیاری از هموطنان، سرمایه‌گذاری در تولید را با تردید بنگرند، اما بررسی تجربیات سایر کشورها و نگاهی به نمونه‌های موفق داخلی نشان می‌دهد که با اتخاذ راهکارهای مناسب و ایجاد محیطی جذاب و قابل اعتماد، می‌توان بر این چالش‌ها غلبه کرد. شناسایی و حمایت از بخش‌های مختلف تولیدی آینده دار، تسهیل فضای کسب‌وکار، ارائه مشوق‌های هدفمند و مهم‌تر از همه، انتقال جذاب و موثر داستان‌های موفقیت از طریق رسانه‌های مختلف، می‌تواند به تدریج اعتماد عمومی را جلب کرده و سرمایه‌ها را به سمت تولید مولد هدایت کند. اکنون زمان آن رسیده است که با عزمی راسخ و همکاری همگانی، در مسیر سرمایه‌گذاری برای تولید گام برداشته و آینده‌ای روشن‌تر و شکوفاتر برای اقتصاد ایران رقم بزنیم.