دیابت به عنوان یکی از شایع‌ترین بیماری‌های متابولیک در جهان و ایران، روزبه‌روز در حال گسترش است. این بیماری که در صورت عدم درمان می‌تواند به عوارض جدی از جمله نارسایی کلیوی، بیماری‌های قلبی و عروقی، نابینایی و حتی قطع عضو منجر شود، امروزه نیازمند توجه ویژه از سوی پزشکان، پژوهشگران و سیاست‌گذاران حوزه سلامت است.

بر اساس تحقیقات جدید، بیش از نیمی از سالمندان یا به دیابت مبتلا هستند یا در مرحله پیش‌دیابت قرار دارند با این حال، بسیاری از بیماران دیابتی با رعایت سبک زندگی سالم و پیروی از درمان، می‌توانند از بروز عوارض شدید جلوگیری کنند.

در همین راستا، دکتر معصومه معزی، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد، در گفت‌وگو با خبرنگار علم و فناوری، با تأکید بر اهمیت پیروی از درمان، بیان کرد:پایبندی به درمان و رعایت توصیه‌های پزشک می‌تواند به طور قابل‌توجهی از پیشرفت بیماری دیابت و عوارض آن، از جمله نارسایی کلیوی، نابینایی و قطع عضو، جلوگیری کند.

و در ارائه نتایج پژوهشی با عنوان «بررسی ارتباط میان پیروی از درمان و عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت در بیماران دیابتی شهرکرد» گفت: «دیابت، به عنوان یک بیماری خاموش، در میان افراد بالای ۲۵ سال با روندی صعودی در حال گسترش است.»

دکتر معزی با اشاره به این که نیمی از سالمندان یا به دیابت مبتلا هستند یا در مرحله پیش‌دیابت قرار دارند، افزود: «این بیماری مزمن یکی از عوامل اصلی بروز مشکلات جدی همچون بیماری‌های قلبی-عروقی، نارسایی کلیوی و دیالیز است. به همین دلیل توجه به آن امری ضروری است.»

به گفته او، بررسی ۱۵۰ بیمار مراجعه‌کننده به کلینیک دیابت شهرکرد در یک طرح تحقیقاتی مقطعی-تحلیلی نشان داد که بین تبعیت از درمان و کنترل دیابت ارتباط معناداری وجود دارد.

این پژوهش همچنین نشان داد عواملی همچون سبک زندگی سالم، خودکارآمدی بالا، نداشتن بیماری‌های همراه، عدم استعمال دخانیات، سطح تحصیلات بالا، تأهل، اشتغال و استفاده از متفورمین به صورت تک‌دارویی، تأثیر مستقیمی بر پایبندی بیماران به درمان دارند.

پیشگیری از این بیماری نیازمند رویکردی جامع و هماهنگ است که از ظرفیت‌های طب مدرن، طب سنتی و طب اسلامی به‌صورت تلفیقی بهره ببرد که هر سه این نظام‌ها با وجود تفاوت‌های رویکردی، در بسیاری از اصول و راهکارها اشتراک نظر دارند و یافته‌های علمی مدرن بسیاری از آموزه‌های طب سنتی و اسلامی را تأیید کرده است.

در طب مدرن، شواهد علمی بر تغییرات سبک زندگی به‌عنوان مؤثرترین راه برای پیشگیری از دیابت تأکید دارند برای مثال، مطالعات منتشر شده در مجلات معتبر مانند "Diabetes Care" نشان داده‌اند که کاهش وزن حتی به میزان ۵ تا ۷ درصد، فعالیت بدنی منظم و رژیم غذایی کم‌چرب و پر فیبر می‌تواند خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را تا ۵۸ درصد کاهش دهد. این یافته‌ها به‌طور قابل‌توجهی توصیه‌های طب سنتی و اسلامی را تأیید می‌کنند که بر تغذیه سالم، تحرک بدنی و پرهیز از پرخوری تأکید دارند. آموزه‌های اسلامی بارها بر اهمیت پرهیز از افراط در خوردن تأکید کرده‌اند؛ چنان‌که پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند: «معده خانه بیماری‌هاست و پرهیز، سرآمد هر درمان.» این توصیه نه‌تنها یک اصل دینی است، بلکه به‌طور علمی نیز ثابت شده که پرخوری و دریافت کالری بیش از حد از عوامل اصلی افزایش قند خون و مقاومت به انسولین است.

طب سنتی نیز بر مبنای شناخت مزاج‌ها و استفاده از گیاهان دارویی، راهکارهایی طبیعی و کاربردی برای پیشگیری از دیابت ارائه می‌دهد. گیاهانی مانند شنبلیله، دارچین، زردچوبه و برگ زیتون که از دیرباز در طب سنتی استفاده می‌شده‌اند، امروزه در مطالعات علمی نیز تأثیرات مثبتی در کاهش قند خون و بهبود حساسیت به انسولین نشان داده‌اند. مقاله‌ای که در "Journal of Ethnopharmacology" منتشر شده، به‌طور خاص تأثیر شنبلیله و دارچین را در کنترل قند خون بررسی کرده و نشان داده است که مصرف منظم این گیاهان می‌تواند به کاهش خطر دیابت کمک کند.

روزه‌داری اسلامی به‌عنوان یکی از اصول مهم در طب اسلامی، نقش مؤثری در پیشگیری از دیابت ایفا می‌کند. تحقیقات مدرن، از جمله مقاله‌ای در "Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism"، نشان داده‌اند که روزه‌داری متناوب، مشابه روزه‌داری اسلامی، می‌تواند باعث کاهش قند خون، بهبود حساسیت به انسولین و کاهش وزن شود. این یافته‌ها تأییدی بر آموزه‌های اسلامی است که همواره بر اهمیت روزه‌داری برای سلامت جسم و روح تأکید داشته‌اند. علاوه بر این، مصرف مواد طبیعی مانند خرما و عسل که در طب اسلامی توصیه شده‌اند، در مطالعات علمی به دلیل شاخص گلیسمی پایین و تأثیرات مثبت بر متابولیسم قند به‌عنوان جایگزین‌های سالم برای قندهای تصفیه‌شده تأیید شده‌اند.

از سوی دیگر، استرس و اضطراب به‌عنوان یکی از عوامل مؤثر بر افزایش قند خون، در هر سه رویکرد طب مدرن، سنتی و اسلامی مورد توجه قرار گرفته است. طب مدرن راهکارهایی مانند مدیتیشن و تکنیک‌های کاهش استرس را پیشنهاد می‌دهد، در حالی که طب اسلامی با تأکید بر عبادت، ذکر و آرامش معنوی و طب سنتی با استفاده از گیاهان آرام‌بخش مانند گل گاوزبان و اسطوخودوس، راهکارهایی مکمل برای کاهش استرس ارائه می‌دهند.

پیشگیری از دیابت به یک دیدگاه جامع و تلفیقی نیاز دارد که بتواند از ظرفیت‌های علمی طب مدرن، خرد و حکمت طب سنتی و آموزه‌های معنوی و اخلاقی طب اسلامی بهره‌مند شود. این سه نظام با تأیید و تقویت یکدیگر، می‌توانند راهکارهایی مؤثر و پایدار برای حفظ سلامت افراد و کاهش شیوع این بیماری ارائه دهند. تلفیق این رویکردها نه تنها به پیشگیری از دیابت، بلکه به ارتقای سلامت عمومی و بهبود کیفیت زندگی کمک خواهد کرد.

دیابت به عنوان یک بیماری جهانی، نیازمند همکاری میان پزشکان، محققان و عموم مردم است همان‌طور که دکتر معزی در گفت‌وگوی خود تأکید کرد، افزایش آگاهی عمومی، رعایت سبک زندگی سالم و توانمندسازی بیماران، نقش کلیدی در کنترل این بیماری ایفا می‌کند.

انتظار می‌رود که با تلفیق دانش طب مدرن، سنتی و آموزه‌های اسلامی، راهکارهایی مؤثرتر برای پیشگیری و درمان دیابت ارائه شود. توجه به این بیماری نه تنها از بروز عوارض جدی جلوگیری می‌کند، بلکه می‌تواند کیفیت زندگی میلیون‌ها بیمار دیابتی را ارتقا دهد.

منابع:

1. Diabetes Care, 2023: Physical Activity and Dietary Interventions in Type 2 Diabetes Prevention.

   2. Journal of Ethnopharmacology, 2022: Herbal Remedies for Diabetes: Effects of Fenugreek and Cinnamon.

   
   3. Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, 2021: Effects of Fasting on Glucose Metabolism.

   
   4. British Medical Journal, 2020: Role of Cinnamon and Fenugreek in Blood Sugar Control.
   
   

   خبرنگار: محمد حیدری